Sri Scanda Mahapuranamu-I    Chapters    

సప్తమోధ్యాయ:

అర్జున Dªy¿RÁc

మహీసాగర మాహాత్మ్యమద్భుతం కీర్తితం త్వయా| విస్మయ: పరమో మహ్యం ప్రహర్షశ్చోపజాయతే ||1

తదహం విస్తరాచ్ర్చోతుమిదమిచ్చామి నారద| కస్య యజ్ఞే మహీ గ్లానా వహ్నితాపాభితాపితా||2

నారద ఉవాచ-

ఘహదాఖ్యానమాఖ్యాస్యే యథా జాతా మహీనదీ| శ్రుణ్వన్నేతాం కథాం పుణ్యాం పుణ్యమాప్స్యసి పాండవ||3

పురాభూద్బూపతి ర్బూమావింద్రద్యుమ్న ఇతి శ్రుత:| సర్వదర్మజ్ఞో మాన్యో మానయితా ప్రభు:||4

ఉచితజ్ఞో వివేకస్య నివాసో గుణసాగర: | న తదస్తి ధరాపృష్టే నరగం గ్రామపత్తనమ్‌||5

తదీయపూర్తధర్మస్య చిహ్నేన యదంకితమ్‌| కన్యాదానాని బహుధా బ్రాహ్మణ విధినా వ్యధాత్‌||6

భూపాలోసౌ దదౌ దానమాసహస్రాద్దనార్థినమ్‌ | దశమీదివసే రాత్రౌ గజపృష్ఠేన దుందుభి:||7

తాడ్యతే తత్పురే ప్రాత: కార్యమేకాదశీవ్రతమ్‌| యజ్వనా తేన భూపేన విచ్చిన్నం సోమపాయినామ్‌||8

స్వరణౖరాస్తృతా దర్బై : ద్వ్యంగుళోత్సేధితా మహీ| గంగాయాం సికతా ధారా వర్షతో దివి తారకా:||9

శక్యా గణయితుం ప్రాజ్లైస్తదీయం సుకృతం న తు| ఈదృశై: సుకృతైరేష తేనైవ వపుషా నృప:||10

ధామ ప్రజాపతే: ప్రాప్తో విమానేనకురూద్వహ | బుభుజే స తదా భోగాన్‌ దుర్లభానమరైరపి||11

ఏడవ అధ్యాయము

అర్జునడిట్లడిగెను-"ƒyLRiµy! ¬dsª«so @µR…V÷»R½\®ªsVƒ«s ª«sV{¤¦¦¦rygRiLRi ª«sW¥¦¦¦»R½øQùª«sVVƒ«sV NUPLjiòLiÀÁ¼½„s. ƒyNRPV „sxqsø¸R…Vª«sVV, @„sV»yƒ«sLiµR…ª«sVW NRPÌÁVgRiV¿RÁVƒ«sõ„s. (1) @gjiõ ®ªs[²T…NTP »R½zmsLiÀÁƒ«s ª«sV{¤¦¦¦ G ¸R…VÇìÁª«sVVƒ«s gýSƒ«s\®ªsVƒ«sµ][ „sxqsòLRiª«sVVgS „sƒ«sg][LRiV¿RÁVLiÉÓÁ¬s(2) @ƒ«sgS ƒyLRiµR…V²T…ÈýÁV ¿Á|msöƒ«sV. C ª«sV{¤¦¦¦ƒ«sµj… FsÛÉý^Áƒ«sµ][ A ª«sVx¤¦¦¦µyÆØùƒ«sª«sVVgS ¿Á|msöµR…ƒ«sV. C xmsoßáùª«sVgRiV NRP´R…ƒ«sV „s¬s ¬dsª«so xmsoßáùª«sVVƒ«sV F~Li®µ…µR…ª«so. (3) xmspLRi*ª«sVV ˳ÏÁWÍÜ[NRPª«sVVƒ«s BLiúµR…µR…Vùª«sVVõ²R…ƒ«sVLSÇÁÙ ª«soLi®²…²T…ªy²R…ÈÁ @»R½ƒ«sV xmspÇÁÙù²R…V, @¬sõ µ³R…LRiøª«sVVÌÁV ¾»½ÖÁzqsƒ«sªy²R…V , g_LRi„sLi¿RÁVªy²R…V, xqsª«sVLóRiV²R…V (4) DÀÁ»R½ª«sVVÌÁƒ«sV ¾»½ÖÁzqsƒ«sªy²R…V „s®ªs[NRPª«sVVƒ«sV ®ƒsÌÁª«so, gRiVß᪫sVVÌÁNRPV xqsª«sVVúµR…ª«sVV, C ˳ÏÁW„sV\|ms ALSÇÁÙ xmspLRiòµ³R…LRiøª«sVV ¹¸…VVNRPä gRiVLRiVò ÛÍÁ[¬s ƒ«sgRiLRiª«sVV gS¬ds, úgSª«sVª«sVVgS¬ds, xmsÈíÁß᪫sVVgS¬ds ÛÍÁ[µR…V.(5) @»R½ƒ«sV úaf»R½„sµ³j…»][ @®ƒs[NRP NRPƒyùµyƒ«sª«sVVÌÁƒ«sV ¿Á[|qsƒ«sV. (6) ®ªs[ÌÁN]ÌÁµj… ¸R…W¿RÁNRPVÌÁNRPV µyƒ«sª«sVVÌÁ¬s¿Á胫sV. µR…aRP„sVƒy²R…V LSú¼½xqsª«sV¸R…Wƒ«s Gƒ«sVgRiV „dsxmso \|ms ƒ«sVLi²T… µR…VLiµR…VÕ³Á ú®ªsWgjiLi¿RÁ‡Á²R…Vƒ«sV DµR…¸R…Vª«sVVƒ«s®ƒs[ GNRPµR…bdPúª«s»R½ª«sVV ¿Á[¸R…Vª«sÛÍÁƒ«s¬s A ƒyµR…ª«sVV xqsWÀÁLi¿RÁVƒ«sV ¸R…WÑìÁNRPV²R…gRiV A LSÇÁÙ¿Á[ ˳ÏÁW„sV\|ms FsÛÍýÁ²R…ÍØ µR…LRi÷é r¡ª«sVFyLiVVÌÁ\ZNP xmsLRi¿RÁ‡Á²R…Vƒ«sV.(7) gRiLigS ¼d½LRiª«sVVƒ«s BxqsVNRP, ª«sL<Riµ³yLRiÌÁƒ«sV ¬sLigjiƒ«s »yLRiÌÁƒ«sV NRPW²yÛÍÁNTPäLi¿RÁª«s¿RÁVè, NS¬ds úFyÇìÁÙÌÁ»R½¬s xmsoßáùª«sVVƒ«sV ÛÍÁNTPäLi¿RÁÛÍÁ[LRiV(9) BÉíÓÁ xmsoßáùª«sVVÌÁ»][ A LSÇÁÙ A aRPLkiLRiª«sVV»][²R…®ƒs[ „sª«sWƒ«sª«sVV ®ƒsNTPä úxmsÇØxms¼½ ¬sªyxqsª«sVVƒ«sV¿Á[Lji @NRPä²R… ®µ…[ª«s»R½ÌÁW F~LiµR…ÛÍÁ[¬s ˳Ü[gRiª«sVVÌÁ ƒ«sƒ«sV˳ÏÁ„sLi¿Áƒ«sV (10,11)

అథ కల్పశతస్యాంతే వ్యతీతే తం మహాపతిమ్‌ | ప్రాహ ప్రజాపతి: సేవావసరాయాతమాత్మన:||12

బ్రహ్మవాచ-

ఇంద్రద్యుమ్నం ద్రుతం గచ్చ ధరాపృష్ఠం నృపోత్తమ| న స్థాతవ్యం మదీయేద్య లోకే క్షణమపి త్వయా||13

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

కస్మాద్ర్బహ్మన్నితో భూమౌ మాం ప్రేషయసి సంప్రతి| సతి పుణ్య మదీయే తు బహుళే వద కారణమ్‌||14

బ్రహ్మోవాచ-

న పుణ్యం కేవలం రాజన్గుప్తం స్వర్గస్య సాదకమ్‌ | వినా నిష్కల్మషాం కీర్తిం త్రిలోకీతలవిస్తృతామ్‌||15

తవ కీర్తిసముచ్చేద: సాంప్రతం వసుధాతలే| సంజాతశ్చిరకాలేన గత్వా తాం కురు నూతనామ్‌||16

యది వాంఛా మహీపాల మమ ధామని సంస్థితౌ||17

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

మదీయం సుకృతం బ్రహ్మన్‌ కథం భూమౌ భ##వేదితి | కిం కర్తవ్యం మయా నైతన్మమ చేతసి తిష్ఠతి||18

బ్రహ్మోవాచ-

బలవానేష భూపాల కాల: కలయతి స్వయమ్‌||19

బ్రహ్మాండాన్యపి మాం చైవ గణనా కా భవాదృశామ్‌ | తదేతదేవ మన్యేహం తవ భూపాల సాంప్రతమ్‌||20

యత్కీర్తిమాత్మనో వ్యక్తిం నీత్వాయాహి పునర్ధివమ్‌| శుక్రవానితి వాచం స బ్రహ్మణ: పృథివీపతి:||21

పశ్యతి స్మతథాత్మానం మహీతలముపాగతమ్‌ | కాంపిల్యనగరే భూయ: పప్రచ్చాత్మానమాత్మనా ||22

సగరం స తదా దేశమప్రాక్షీదితి విస్మిత:|-

నూరుకల్పములు గడవగా ప్రజాపతి తనసేవ కై వచ్చిన ఆ రాజుతో నిట్లనెను (12) రాజాశ్రేష్టా ! భూమిపైకి వెళ్ళుము ఒక్కక్షణము గూడా నాలోకమునన నుండరాదు (13) అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడిట్లడిగెను బ్రహ్మదేవా! ఇప్పుడు నన్నెందుకు భూమికి పంపించుచుంటివి నా పుణ్యమెక్కువగా వున్ననూ పంపించుటలో కారణమేమి?(14) అనగా బ్రహ్మ చెప్పెను రాజా!కేవలము గుప్తమైన పుణ్యము స్వర్గమును సాధించదు ముల్లోకములలో విస్తరించిన నిష్కల్మషకీర్తి లేనిచో స్వర్గము ప్రాప్తించదు(15) ఇపుడు భూతలము పై నీ కీర్తి ముక్కలై చాలాకాలమైనందున వెళ్ళి దానిని నూతనముగా చేయుము (16)నా లోకమున వుండవలెనని కోరికయున్నచో అట్లు చేయుము '-(17)అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడిట్లనెను 'బ్రహ్మాదేవా! నా పుణ్యము భూమి పై నెట్లుండును ఏమి చేయవలెనో మనసులో నిలుచుటలేదు (18) అనగా బ్రహ్మ చెప్పెను రాజా! ఈ కాలము బలమైనది. స్వయముగా బ్రహ్మాండములను, నున్న కూడా కబళించును. నీలాంటివారి లెక్కఏమి? అయిననూ రాజా! ఇప్పుడు నీవు చేయవలసినదిదేనని తలచుచుంటిని. (20) నీకీర్తి వ్యక్తిని తీసుకొని మరల స్వర్గమునకు రమ్ము అనగా విని ఇంద్రద్యుమ్నుడట్లేననుకొనగానే భూతలము పైకి తాను వచ్చుట చూచెను(21)

కాంపిల్య నగరమున తనను తాను ప్రశ్నించుకొనెను (22) ఆ నగరమును గూర్చి దేశముగూర్చి విస్మయముతో ప్రశ్నించెను(23)

జనా ఊచు-

ప జానీమో వయం భూపమింద్రద్యుమ్నం న తత్పురమ్‌||23

యత్త్వం పృచ్చసి భో భద్ర కంచిత్‌ పృచ్చ చిరాయుషమ్‌ |

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

క: సంప్రతి ధరాపృష్టే చిరాయు: ప్రథితో జనా:||24

పృథీవీ జయరాజ్యేస్మిన్‌ యత్ర ప్రబ్రూత మా చిరమ్‌|

జనా ఊచు:

శ్రూయతే నైమిషారణ్య సప్తకల్పస్మరో ముని:||25

మార్కండేయ ఇతి ఖ్యాతస్తం గత్వా పృచ్చ సంశయమ్‌| తథోపదిష్టసై#్తర్గత్వా తత్ర తం మునిపుంగవమ్‌||26

నిశమ్య ప్రణిపత్యాహ నృప: స్వహృదయస్థితమ్‌|

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

చిరాయుర్భగవాన్‌ భూమౌ విశ్రుత: సాంప్రతం తత:||27

పృచ్చామ్యహం భవాన్యేత్తి ఇంద్రద్యుమ్నం నృపం న వా ||28

శ్రీ మార్కండేయ ఉవాచ-

సప్తకల్పాంతరే నా భూత్కోపీంద్రద్యుమ్నసంజ్ఞిత:| భూపాల కిమహం వచ్మి తవాన్యత్‌ పృచ్చ సంశయమ్‌||29

స నిరాశస్తదాకర్ణ్య వచో భూపోగ్నిసాధనే | సముద్యోగం తదా చక్రే తం దృష్ట్వాహ తదా ముని:||30

మార్కండేయ ఉవాచ-

మా సాహసమిదం కార్షీర్భద్ర వాచం శ్రుణష్వ మే | ఏతి జీవంతమానందో నరం వర్షశతాదపి||31

తత్కరోమి ప్రతీకారం తవ దు:ఖోపశాంతయే | శ్రుణభద్ర మమాస్తీహ బకో మిత్రం చిరంతన:||32

నాడీజంఘ ఇతి ఖ్యాత: స త్వా జ్ఞాస్యత్యసంశయమ్‌ | తస్మాదేహి ద్రుతం యావదావాం తత్ర వ్రజావహే || 33

పరోపకారైకఫలం జీవితం హి మహాత్మనామ్‌ | యది జ్ఞాస్యత్యసందిగ్దమింద్రద్యుమ్నం స వక్ష్యతి ||34

అపుడు జనులిట్లనిరి మాకు ఇంద్రద్యుమ్నరాజుగానీ అతని పురము గానీ తెలియదు వెళ్ళి ఎవరైనా చిరాయువుంటే అడుగు నాయనా! అనిరి అపుడు ఇంద్రద్యుమ్నుడు జనులారా! ఇపుడు భూతముపై చిరాయువని పేరొందిన వాడెవరు? ఎక్కడున్నాడు? త్వరగా చెప్పండి అనగా జనులిట్లు చెప్పిరి 'నైమిషారణ్యమున ఏడుకల్పముల స్మరించగల ముని వున్నాడట - (25) మార్కండేయువని పేరొందిన అతనిని చేరి సంశయమును అడుగుము' - అని ఉపదేశించగా రాజు ఆ ముని వున్నచోటికి వెళ్ళి నమస్కరించి తన మనసులో నున్నదానిని చెప్పెను భగవాన్‌! భూమి పై ఇపుడు మేరే చిరాయువని ప్రసిద్ది (27) ఇంద్రద్యుమ్నుడు మీకు తెలియునా? లేదా అని అడుగుచుంటిని (28) అనగా మార్కండేయుడిట్లుచెప్పెను. ఏడు కల్పములలో ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజెవరూ లేరు ఏమి చెప్పగలను? రాజా:! వేరొక సంశయమును అడుగుము (29) అది విని రాజు నిరాశతోఅగ్నిని ప్రవేశించబోగా ముని చూచివారించుచూ నిట్లనెను (30) రాజా! సాహసమును చేయకు (తొందరపడకు) నా మాట వినుము జీవించియున్న నరుని ఆనందము నూరు సంవత్సరాలకైనా వచ్చును. (31) నీ దు:ఖము తొలగుటకూ ప్రతీకారమాచరించెను విను నాయనా! నాకు చాలా పూర్వమిత్రుడైన కొంగ ఒకటున్నది (32) నాడీజంఘడన్న ఆ కొంగ నీ సంశయమును తీర్చును కనుక త్వరగా దాని వద్దకు వెళ్ళెదము. (33) మహాత్ముల జీవితము ఇతరులకుపకారము చేయుటకు కదా! నాడిజంఘనికి తెలిసినచో తప్పక ఇంద్రద్యుమ్నుని గూర్చి చెప్పుము(34)

తౌ ప్రస్థితావితి తదా విప్రేంద్రనృపపుంగవౌ| హిమాచలం ప్రతి ప్రీతౌ నాడీజంఘాలయం ప్రతి ||35

బకోథ మిత్రం స్వం వీక్ష్య చిరకాలాదుపాగతమ్‌ | మార్కండేయం య¸° ప్రీత్యుంత్కంఠిత: సమ్ముఖం ద్విజై:||36

కృతసంవిధభూత్పూర్వం కుశలస్వాగతాదినా | పప్రచ్చానంతరం కార్యం వదాగమనకారణమ్‌||37

మార్కండేయోథ తం ప్రాహ బకం ప్రస్తుతమీప్పితమ్‌ | ఇంద్రుద్యమ్నం భవాన్వేత్తి భూపాలం పృథీవీతలే ||38

ఏతస్య మమ మిత్రస్య తేన .జ్ఞాతనే కారణమ్‌ | నో వాయం త్వజతి ప్రాణాన్‌ పురా వహ్నిప్రవేశనాత్‌||39

ఏతస్య ప్రాణరక్షార్థం బ్రూహి జానాసి చేన్నృపమ్‌||40

నాఢీజంఘ ఉవాచ-

చతుర్ధశ స్మరామ్యసి కల్పాన్విప్రేంద్ర సాంప్రతమ్‌| ఆస్తాం తద్దర్శనం వార్తా మపి వా న స్మరామ్యహమ్‌||41

ఇంద్రద్యుమ్నో మహీపాల: కోపి నాసీన్మహీతలే| ఏతావన్మాత్రమేవాహం జానామి ద్విజపుంగవ||42

నారద ఉవాచ-

తత: స విస్మయావిష్టస్తస్యాయురితి శుశ్రువాన్‌| పప్రచ్ఛ రాజా కో హేతుర్దానస్య తపసోథ వా|| యదాయురీదృశం దీర్ఘం సంజాతమితి విస్మృత:||43

నాడీజంఘ ఉవాచ-

ఘృతకంబళమాహాత్మ్యాన్మను దేవస్యశూలిన : | దీర్ఘమాయురిదం విప్ర శాపాద్బకవపు: శ్రుణు||44

ప్రసిద్దులైన ఆ రాజు ,ముని అపుడు హిమాచలముననున్న నాడీజంఘని నివాసమునకు ప్రీతితో బయలుదేరిరి (35) అక్కడ కొంగ చాలా కాలము తరువాత తన వద్దకు వచ్చిన మార్కండేయవను మిత్రుడినిచూచి ఎదురేగి ప్రీతిచేత ఉత్కంఠతో ఎదుట కూర్చునెను (36) కుశలము స్వాగతము మున్నగు వానితో సంవాదమైన తరువాత రాకకు కారణమేమిటో చెప్పుమని ఆడిగెను (37) అపుడు మార్కండేయుడు భూతలము పై ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజును గూర్చి తెలియునా అని ప్రస్తుతమునడిగెను (38) ఈ నా మిత్రునికి దానితో కార్యమున్నది లేనిచో అగ్నిని ప్రవేశించి ప్రాణముల వదులును (39) ఇతని ప్రాణముల కాపాడుటకునీవు తెలిసినచో చెప్పుము (40) అనగా ఆ నాడీజంఘడనెను బ్రాహ్మణా' పదునాలుగు కల్పములనుస్మరించగలను నేను ఆ రాజును చూడడం అటుంచి ఆ రాజు వార్తను కానీ వినలేదు . గుర్తుకు రావడం లేదు (41) భూతలము పై ఇంద్రద్యుమ్నుడనే రాజెవరూ లేడు ఇంతమాత్రమే నేనెఱుగుదును. (42) నారదుడు చెప్పెను. నాఢీ జంఘుడు తన ఆయువును చెప్పగా విని రాజు విస్మయమునొంది ఇంత దీర్ఘకాలజీవనమున కారణమేమి? దానమా? తపమా? అని అడిగెను (43) అపుడు నాడీ జంఘడుచెప్పెను నేతి కంభళి మాహత్మ్యముచే శివాను గ్రహముచే దీర్ఘజీవనము కలిగినది విప్రుడా! ఒక శాపముచే ఈబక శరీరమూ కలిగినది చెప్పెద వినుము(44)

పురా జన్మన్యహం బాలో బ్రాహ్మణస్యాభవం భువి! సారాశర్యసగోత్రస్య విశ్వరూపస్యసమ్మనే:||45

బాలకో బక ఇత్యేవం ప్రతీతోతిప్రియ: పితు:| చపలోతీవ బాలత్వే విసర్గాదేవ భద్రక||46

చాపల్యాద్బాలభావాచ్చ అపహృతయ నిహతం మయా||47

ఘృతస్య కుంభే సంక్రాంతౌ మకరస్యోత్తరాయణ| అథ ప్రాతర్వ్యాతీతాయాం నిశి యావత్పితా మమ||48

నిర్మాల్యాపనయనం చక్రే తావచ్చూన్యం శివాలయమ్‌|నిశమ్య కాందిశీకో మాం పప్రచ్చ మధురస్వరమ్‌||49

వత్స క్వ ను త్వయా లింగం నూనం వినిహితం వద| దాస్యామివాంఛితం యత్తే భక్ష్యమన్యత్తవేప్సితమ్‌||50

తతో మయా బాలభావాద్భక్ష్యలుబ్దేన తత్పితు:| ఘృతకుంభాంతరాకృష్య భద్ర లింగం సమర్పితమ్‌||51

అథ కాలే తు సంప్రాప్తే ప్రమీతోహం నృపాలయే | జాతో జాతిస్మరస్తావదానర్తాధిపతే: సుత:||52

ఘృతకంబళమాహాత్మ్యాన్మకరస్థే దివాకరే | అపి బాల్యాదవజ్ఞానాత్‌ సంయోగాత్‌ ఘృతలింగయో:||53

తత: సంస్థాపితం లింగం ప్రాగ్జన్మస్మరతా మయా| తత: ప్రభృతి లింగాని ఘృతేనాచ్చాదయామ్యహమ్‌||54

పితృపైతామహం ప్రాప్య రాజ్యం శక్త్యనురూపత:| తత: ప్రసన్నో భగవాన్‌ పార్వతీ పతిరాహ మామ్‌||55

పూర్వజన్మలో నేను పరాశరగోత్రజుడగు విశ్వరూపుడను గొప్పమునికి , బ్రాహ్మణునికి, బాలునిగా భూలోకమున జన్మించితిని(45) బాలకుడు బకుడనే, తండ్రికి ఇష్టుడై తెలియసాగెను. సహజముగానే చపలుడిగా నుంటిని (46) ఒకనాడు దేవతావసరమున తండ్రి పూజించు మరకతలింగమున బాలభావముచే, చాపల్యముచే దొంగిలించితిని (47) దానిని నేను ఉత్తరాయణమున మకర సంక్రాంతినాడు నేతిపాత్రతో నుంచితిని రాత్రి గడవగానే ప్రొద్దుననే నా తండ్రి నైర్మాల్యమును తొలగించబోగా శివాలయము శూన్యముగానుండెను దిక్కులు చూచుచున్న నన్ను పిలిచి మధురముగా నిట్లడిగెను (49) నాయానా! ఆ లింగమునెక్కడ వుంచావో చెప్పుము నీవేది కోరితే అది నీకిచ్చెదను తినదగినపదార్థము గానీ, నీవుకోరినది గానీ ఇచ్చెదను (50) అనగా అపుడునేను బాలభావముచే తినుబండారముల నిచ్చునని లోభముతోనేతి పాత్ర నుండి తీసి లింగమును తండ్రికిచ్చి వేసితిని (51) కాలము సంప్రాప్తించి నేను మరణించిన తరువాత రాజనివాసమున జన్మించితిని జాతిస్మరణముచే బాల్యముననుండు అజ్ఞానముచే ,నేతియందు శివలింగమును మకరసంక్రాంతి నాడు వుంచిన నేను ఆజన్మనొందితిని (53) అటు పై పూర్వ జన్మమును స్మరించు నేను లింగమును స్ధాపించితిని అప్పటినుండి లింగములనునేతితో కప్పుచుంటిని (54) శక్తి ననుసరించి నేను తండ్రి తాతల రాజ్యమును పొంది ఇట్లు చేయుచుండగా శివదేవుడు ప్రసన్నుడై నాతోనిట్లనెను (55)

పూర్మజన్మని తుష్టోహం ఘృతకంబళపూజయా! ప్రయచ్చామ్యస్మి తే రాజ్యమధునాభిమతం వృణు||56

తతో మయా వృత: ప్రాదాద్గాణపత్యం మదీప్సితమ్‌ | కైలాసే మాం శివో నిత్యం సంతుష్ట: ప్రాహ చేతి చ||57

తేనైవ హి శరీరేణ ప్రణతం పురత: స్థితమ్‌| అద్యప్రభృతి సంక్రాంతౌ మకరస్యాపరోపి య:||58

ఘృతేన పూజం కర్తాసౌ భావీ మమ గణ: స్పుటమ్‌| ఇత్యక్త్వా మాం శివో భద్ర గణకోటిశ్వరం వ్యదాత్‌||59

ప్రతీపపాలకం నామ సంస్థితం శివశాసనమ్‌| తత: కామాదిభి: షడ్బి : పదైశ్చంక్రమణాత్మికామ్‌||60

నిసర్గచపలాం ప్రాప్య భ్రమరీమివ తాం శ్రియమ్‌ | నైవాలమభవం తస్యా ధారణ దైవయోగత:||61

విచచార తదా మత్త: కిలాహం వారణో యథా| కృత్త్వాకృత్యవిచారేణ విముక్తోతీవ గర్విత:||62

విద్యామభిజనం లక్ష్మీం ప్రాప్య నీచనరో యథా| ఆపదాం పాత్ర తామేతి సింధూనామివ సాగర:||63

అథే కాలే వ్యతిక్రాంతే కియున్మాత్రే యదృచ్చయా| విచరన్నగమం శైలం హిమానీరుద్దకందరమ్‌ ||64

తసస్యతి తపస్తత్ర గాలవో భార్యమా సహ| సదైవ తీవ్రతపసా కృశో ధమనిసంతత:||65

పూర్వజన్మయందు నీవుచేసిన ఘృతకంబళపూజతో సంతసించితిని నీకురాజ్యము నిచ్చుచుంటిని ఇష్టమైనది కోరుకొనుము (56) అనగా నేను గణముల అధిపత్యమును కోరగా శంకరుడిచ్చెనుకైలాసమున నన్ను శివుడు ప్రతిదానమూ సంతోషముతో చూచి ఇట్లనెను (57) నేటినుండి మకరసంక్రాంతినాడు నన్ను నేతితో పూజించువాడు నాగణములో ఒకడగును(58) అని పలికి నన్ను కొట్లకొలది గణముల కదిపతిని చేసెను (59) శివశాసనము ప్రతీపమునే పాలించునదాయెను.వెంటనే నేను కామము మున్నగు ఆరు పదములతో చరించునది , తుమ్మెదవలె స్వభావముచేత చపలమగు లక్ష్మిని పొంది , విధివశాత్తు దానిని ధరించుటకు శక్తుడను కాకపోయితిని (61) మదించిన ఏనుగువలె నేనుచరించ సాగితిని మంచి చెడుల వదలి, అమిత గర్వముతో నుంటిని (62) నదులతో సముద్రము క్షోభిల్లినట్లు విద్యను, వంశమును, లక్ష్మిని పొంది నీచమానవుడు ఆపదల పాత్రుడగును (63) ఇట్లు కొంతకాలము గడవగా అనుకోకుండా నేను పర్యటించుచూ మంచుతో కప్పబడి గుహలుగల పర్వతమును చేరితిని (64) అక్కడ ఎల్లప్పుడూ తపస్సు చేయుయచే కృశించిన ధమనులు గల గాలవుడనుముని భార్యతో తపస్సు నాచరించుచుండెను.(65)

బ్రాహ్మణస్య హి దేహోయం నైవైహికఫలప్రియ:| కృచ్చాయ తపసే చేహ ప్రేత్యానంతసుఖాయ చ||66

తస్య భార్యాతిరూపేణ విజిగ్వే విశ్వవర్థిని | తన్వీ శ్యామా మృగాక్షీ సా పీనోన్నతపయోదరా||67

హంసగద్గదసంభాషా మత్తమాతంగగామినీ | విస్తీర్ణజఘనా మధ్యే క్షామా దీర్ఘశిరోరుహా||68

నిమ్ననాభిర్విదాత్రైషా నిర్మితా సుదిదృక్షుణా| వికీర్ణమివ సౌందర్యమేకపాత్రమివ స్థితమ్‌||69

తతోవినీతస్తాం వీక్ష్య భద్ర గాలవవల్లభామ్‌ | అహమాసం శరవ్రాతైస్తాడిత: పుష్పదన్వినా||70

యావన్న హరిణాక్షీణామపాంగవివరేక్షితా :| మయా వ్యవసితం చిత్తే తదానీం తాం జిహీర్షుణా||71

ఇతి చేతి హరిష్యామి తపసా రక్షితాం మునే: | అస్యా : కృతే యది శ##పేన్మునిస్తత్ర పరాభవ:||72

మమ భావీ భ##వేదేషా భార్యా మృత్యురుతాపి మే | తస్మాచ్చిష్యో భవామ్యస్య శుశ్రూషానిరతో మునే :||73

ప్రాప్యాంతరం హరిష్యామి నాస్య యోగ్యేయమంగనా | ఇతి వ్యవస్య విద్యార్థిమూర్తిమాస్థాయ గాలవమ్‌||74

నమస్కృత్య వచోవోచమితి భావ్యర్థనోదిత:||

బ్రాహ్మణుని ఈ దేహము ఇహలోకఫలములనిష్టపడునది కాదు - కఠినతపస్సు ,మరణాంతరమునంత సుఖముకొరకు సాధనమే ఈ దేహము.(66) ఆ గాలవ మహర్షి భార్య అమిత సుందరి, లోకముల జయించగలది సుందరముగా ,లావణ్యముతో చక్కని కన్నులు, ఎత్తైన లావుగల వక్షోజాలు గలది (67) హంసవలె మధురముగా మాటాలాడునది, మదుపుటేనుగువలె మెల్లగా నడుచునది, వెడల్పైన జఘనము, సన్నని నడుము, పొడవైన తలవెంట్రుకలు గలది (68) లోతైన నాభితో ఈ కన్యను బ్రహ్మ చక్కగా చూడదలిచి నిర్మించెనేమో! చెలా చెదరైన సౌందర్యముఒక్కచోటనే నిలిచినది (69) వినయములేని నేను ఈ గాలవ భార్యనుచూచి మన్మథబాణములతో కొట్టబడితిని వివేకవంతులగు మునులు కూడా సౌందర్యవతులు కొడగంటి చూపుతో చూడనంతవరకే వివేకవంతులు (70) ఆమెను ఎత్తుకుపోవలెనని నేను మనసున ఇట్లనుకొంటిని(71) ముని తపస్సుతో రక్షింపబడిన ఆ కన్యను నేను బలవంతముగా ఎత్తుకుపోయినచో ముని శపించును అట్లైన పరాభవము కలుగును.(72) అట్లైన ఈ ముని భార్య నా మృత్యునే కాగలదు కనుక ఈ మునికి నేను శుశ్రూషను చేయు శిష్యుడనయ్యెదను (73) సరైన అవకాశమును పొంది, ఈ మునికి తగని కన్యను నేను ఎత్తుకొని పోయెదను, అని నిశ్చయించుకొని విద్యార్థి రూపును దాల్చి గాలవమునిని చేరితిని (74) కలుగబోవు ప్రయోజనముచే ప్రేరితుడనై అతనికి నమస్కరించి ఇట్లంటిని.(75)

తథా మతిస్తథా మిత్రం వ్యవసాయస్తథా నృణామ్‌||75

భ##వేదవశ్యం తాద్భావి యథా పుంభి :పురా కృతమ్‌ | వివేక వైరాగ్యయుతో భగవంస్త్వాముపస్థిత:||76

శిష్యోహం భవతాపాఠ్యం కర్ణధారం మహామునిమ్‌ | అపారపారదం విష్ణుం విష్ణుమూర్తిముపాశ్రితమ్‌||77

నమస్యే చేతనం బ్రహ్మ ప్రత్యక్షం గాలవాఖ్యయా| అవిద్యాకృష్ణసర్వేణ దష్టం తద్విషపీడితమ్‌||78

ఉపదేశమహామంత్రైర్మాం జాంగుళిక జీవయ! మహామోహమహావృక్షో హృద్యావాపసముత్థిత:||79

త్వద్వాక్యతీక్ణధారేణ కుఠారేణ క్షయం వ్రజేత్‌| అపవర్గపథవ్యాపీ మూఢసంసర్గసేచన:||80

ఛిద్యతాం సూత్రధారేణ విద్యాపరశునాధునా | భజామి తవ శిష్యోహం వరివస్యాపరశ్చిరమ్‌||81

సమిద్దర్భాన్మూలఫలం దారూణి జలమేవ చ| అహరిష్యేనుగృహ్ణీష్వ వినీతం మాముపస్థితమ్‌||82

ఇత్థం పురా బకాభిఖ్యం ఒకవృత్తిముపాశ్రితమ్‌| తదార్జనే కృతమతిరనుజగ్రాహ మాం ముని:||83

తతోతీవ వినీతోహం భూత్వా తం బ్రాహ్మణీయుతమ్‌ | విశ్వాసనాయ సుదృఢం తోషయామి దినే దినే||84

స చ జానన్ముని: పత్నీం పాత్రభూతామవిశ్వసన్‌ స్త్రీచరిత్రవిదంకే తాం విధాయ స్వపతి ద్విజ:||85

నరులు పూర్వము చేసినదానికి తగినట్లే వారికి బుద్ది, స్నేహితులు, ప్రయత్నము లుకలుగును.(75) ఆ మునితో నేనిట్లంటిని భగవాన్‌ ! వివేక వైరాగ్యములుగలిగిన నేను మిమ్ము చేరితిని(76) నేను మీ శిష్యుడను, మీరు నాకు చదువు నేర్పవలెను చుక్కాని ధరించిన మహామునికి, ఒడ్డును ప్రసాదించువారికి, విష్ణువుకు, విప్రమూర్తి నాశ్రయించిన చైతన్నానికి నమస్కారము (77) గాలవుడను పేరుతో ప్రత్యక్షమైన చైతన్యమునకు , బ్రహ్మకు నమస్సులుగురుదేవా! అవిద్యయను నల్ల త్రాచుచే కాటువేయబడి దాని విషముచేత పీడింపబడిన నన్ను ఉపదేశమంత్రములతో విషవైద్యుని వలె బ్రదికింపుము (78) హృదయమును నెలవున పెరిగిన ఈ మహామోహమును పెద్దచెట్లు మీమాటలు అనుపదునైన ఖడ్గము చేత చేదింపబడుగాక!(79)మోక్షమార్గమున వ్యాపించిన, ఈ మూఢసంగతియను సేచనము, విద్యయను పదునైన గొడ్డలచే ఛేధింపబడుగాక! (80) స్వామి ! నేను మీ శిష్యుడనను సేవా పరుడనై మిమ్ము చాలాకాలముసేవించెదను (81) సమిధలను,దర్భను, కందమూలములను, పళ్ళను, చెక్కను, నీటిని నేనే తెచ్చెదను వినయముతో మిమ్ము చేరిన నన్నును గ్రహించండి(82) ఇట్లు పూర్వము , కొంగ వలె కపటవినయమును చూపు నన్ను బకుడనువాడిని ఆ సాధువగు గాలవుడు అనుగ్రహించెను(83) వెంటనే నేను వినయముతో బ్రాహ్మణకన్యతోనున్న ఆ గాలవమునిని, అతనికి విశ్వాసము కలిగించుటకై , దృడముగా సేవచేసి ప్రతిదినము సంతోషము కలిగించుచుంటిని'(84) తన పత్ని యోగ్యురాలను తెలిసి, ఆమెను విశ్వసించలేని ఆ మునిస్త్రీల నడవడికను తెలిసి ఆమెను తన బడిలో నుంచుకొని నిద్రించువాడు.(85)

అథాన్మస్మిన్దినే సాభూద్ర్బాహ్హణ్యథ రజస్వలా | తద్దూరశాయినీ రాత్రౌ విశ్వాసాన్మే తపన్వినీ||86

ఇదమంతరమిత్యంతర్విచింత్యాహం ప్రహర్షిత: | మలివ్లుుచాకృతిర్భూత్వా నిశీథే తామథాహరమ్‌||87

విలలాప తదా బాలా హ్రియమాణా మయోచ్చకై: | మైవం మైవమితి జ్ఞాత్వా మాం స్వరేణాబ్రవన్మునిమ్‌||88

బకవృత్తిరయం దుష్టో ధర్మకంచుకమాశ్రిత:| హరతే మాం దురాచారస్తస్మాత్త్వం త్రాహి గాలవ||89

తవ శిష్య: పురా భూత్వా కోప్యేషోద్య మలిముచ్ల: మాం జిహీర్షతి తద్రక్ష శరణ్య శరణం భవ||90

తద్వాక్యసమకాలం స ప్రబుద్దో గాలవో ముని: | తిష్ట తిష్టేతి మాముక్త్వా గతిస్తంభం వ్యధాన్మమ||91

తతశ్చిత్రాకృతిరహం స్తంభితో మునినాభవమ్‌| వ్రీడితం ప్రవిశామీవ స్వాంగాని కిల లజ్జయా|| 92

తత: ప్రకుపిత: ప్రాహ మామ భ్యేత్యాథ గాలవ: తద్యజ్రదు: సహం వాక్యం యేనాహమభవం బక:||93

గాలవ ఉవాచ-

బకవృత్తిముపాశ్రిత్య వంచితోహం యతస్త్వయా | తస్మాద్భకస్త్వం భవితా చిరకాలం నరాధమ||94

ఇతి శప్తోహమభవం మునినాధర్మమాశ్రిత:| పరదారోపసేవార్థమిమమాగత:||95

న హీ దృశమనాయుష్యం లోకే కించన విద్యతే| యాదృశం పురుషస్యేనా పరదారోపసేవనమ్‌||96

అంతట ఒకనాడు ఆ బ్రాహ్మణ కన్య రజస్వల అయినది. నాయందు విశ్వాసమునుంచి ఆ మునికి దూరముగా నిద్రించసాగినది (86) ఇదే అవకాశమని నేనాలోచించి మిక్కిలి ఆనందించితిని. ఒక దొంగవేషమును ధరించి రాత్రి సమయమున ఆమెను ఎత్తుకొని పోవ ప్రయత్నించితిని (87) అపుడు ఆ బాలిక పెద్దగా అరుచుచూ 'వద్దు ,వద్దు' అని నేననగా గొంతును గుర్తించి మునితో నిట్లనెను (88) ఈ దుష్టుడు కొంగవలె కపటి ధర్మమును తొడుగుగా దాల్చిన దుష్టుడు దురాచారుడై నన్నపహరించుచున్నాడు గాలవా! రక్షించుము! (89) పూర్వము నీ శిష్యుడై ఇతడెవడో దొంగగా నన్నెత్తుకొని పోగోరుచున్నాడు. గాలవా! శరణువేడితిని , రక్షించుము (90) అనగానే గాలవుడను ముని లేచి 'నిలువు, నిలువు' మని నన్నని నా గతిని స్తంభింపజేసెను.(91) అంతట నేను చిత్తరువులోని ఆకృతివలె స్తంభించి నిలిచితిని సిగ్గుతో నేను కుంచించుకొని పోతిని (92) అపుడు గాలవముని కోపించి నా వద్దకు వచ్చి నేనే కొంగగా మారుటకు కారణమైన వాక్యమును వజ్రమువలె సహింపలేని దానినిట్లనెను(93) నరాధముడా! కొంగవలె నన్ను వంచించినందుకు నీవు చిరకాలము కొంగవయివుండెదవు (94) అని ఆ ముని అధర్మము నాశ్రయించిన నన్ను శపించెను ఇతరుల భార్యను పొందగోరి ఈ అనర్థమును పొందితిని- (95) పురుషునకు ఇతరుల భార్యల పొందగోరుటతో సమానమగు నీచకర్మ వేరొకిలేదు(96)

తత: సతీసా మత్‌స్పర్శదూషితాంగీ తపస్వినీ| మయా విముక్తా స్నాత్యా మాం తథైవనుశశౄప హ||97

ఏవం తాభ్యామహం శప్తో హ్యశ్వత్థపర్ణవద్భయాత్‌ | కంపమాన: ప్రణమ్యోభావవోచం తత్రదంపతీ||98

గణోహమీశ్వరసై#్యవ దుర్వినీతతరో యువామ్‌| నిరోధమేవం కురుతం భగవంతావనుగ్రహమ్‌||99

వాచి క్షురో నావనీతం హృదయం హి ద్విజన్మనామ్‌ | ప్రకుప్యంతి ప్రసీదంతి క్షణనాపి ప్రసాదితా:||100

త్వయి విప్రతిపన్నస్య త్వమేవ శరణం మమ| భూమౌ స్థలితపాదానాం భూమిరేవావలంబనమ్‌||101

గణాధిపత్యమపి మేజాతం పరిభవాస్పదమ్‌| విపదంతా హి జాయంతే దుర్వినీతస్యసంపద:||102

విదురేష్యద్దియాపాయం పరతోన్యే వివేకిన:| నైవోభయం విదుర్నీచా వినానుభవమాత్మన:||103

దుర్వినీత: శ్రియం ప్రాప్య విద్యామైశ్వర్యమేవ వా| న తిష్టతి చిరం స్ధానే యథాహం మదగర్విత:||104

విద్యామదో ధనమదస్తృతీయోభిజనో మద:| ఏతే మదా మదాంధానామేత ఏవ సతాం దమా:||105

(నాzతర్క)

నాదర్కశాలినీ బుద్దిర్యేషామవిజితాత్మనామ్‌| తై: శ్రియశ్చపలా వాచ్యం నీయంతే మాదృశైర్జనై:106

అంతట నాస్పర్శచే అపవిత్రమైన శరీరము గల ఆ ముని భార్య, నేను ఆమెను విడిచిన తరువాత స్నానము చేసి, నన్నట్లే బకము కమ్మని' శపించినది(97) ఇట్లు వారిద్దరూ శపించగా భయముతో రావిరేకువలె వణకుచూ నేను ఆ దంపతుకునమస్కరించి ఇట్లంటిని (98) ఈశ్వరుని గణము నేను, అయిననూ మీపట్ల అవినయమును ప్రదర్శించితిని సమర్థులైన మీరు అనుగ్రహము చూపుడు (99) ద్విజులకు వాక్కు కఠినమైననూ నవనీతము (వెన్న) వలె మృదువైనది మిగుల కోపించిననూ, అనునయించినచో క్షణముననే ప్రసన్నుగుదురు(100) నీకపకారము చేయదలిచిన (నీపట్ల అపరాధమ చేసిన) నాకు నీవే శరణము భూమి పైఅడుగులు తడబడిన వారికిక భూమే అవలంబనం (101) ఇపుడు నా గణాధిపత్యం కూడా పరిభవాస్పదమైనది. వినయమ లేనివాని సంపదలు విపత్తుతోనే అంతమగును (102) కలుగు మరియు కలుగబొవు అపాయమును వివేకవంతులు బుద్దిచే గ్రహింతురు కానీ నీచులు తమకు అనుభవము కలుగనంతవరకు రెంటినీ తెలియజాలరు.(103) మదముచే గర్వించిన నా వలెనే దుర్వినీతుడు లక్ష్మిని ,విద్యను, ఐశ్వర్యము గానీ పొందిననూ ఆ స్ధానమున చిరకాలముండడు (104) విద్యామదము, ధనమదము, కులమదము, అనునవి మదాంధులకు మదము లైతే సత్పురుషులకు దమములు,(నీచులకు మత్తెక్కించును,సజ్జనులకు నిగ్రమ సాదనమగును ) (105) వివేచించు బుద్ది, నిగ్రహము లేని నావంటి వారి చేతనే సంపదలు చపలమను మాటను పొందును(106)

తత్ప్రసీద మునిశ్రేష్ట శాపాంతం మేధునా కురు| దుర్వినీతేష్వసి సదా క్షమాచారా హి సాధవ:||107

ఇత్థం వచసి విజ్ఞప్తేవినీతేనాపి వై మయా| ప్రసాదప్రవణో భూత్వా శానాంతం మే తదావ్యధాత్‌||108

గాలవ ఉవాచ-

ఛన్నకీర్తిసముద్దారసహాయస్త్వం భవిష్యసి | యదేంద్రద్యుమ్నభూపస్య తదా మోక్షమవాప్స్యపి||109

ఇత్యహం మునిశాపేన తదా ప్రభృతి పర్వతే | హిమాచలే బకో భూత్వా కాశ్యపేయో వసామి చ||110

రాజ్యం చిరాయురితి మే ఘృతకంబళస్య | జాతిస్మరత్వమధునాపి తథానుభావాన్‌|

శాపాద్బకత్వనుభవన్మునిగాలవస్య| తద్బద్ర సర్వముదితం భవతాద్య పృష్టమ్‌||111

ఇతి శ్రీ స్కాందే మహాపురాణ ప్రథమే

మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే మహీప్రాదుర్భావే

సప్తమోధ్యాయ:

కనుక ఓ ముని శ్రేష్టా! ప్రసన్నుడవై నాశాపమునకు అంతమును కలిగించుము. సాధువులు దుర్వినీతులు పట్ల గూడా క్షమమునే ఆచరింతురు గదా! (107) అని విన్నపవచనములు అవి నయుడనైవ నేను పలికిననూ, గాలవముని ప్రసన్నుడై నాకు శాపాంతమునిట్లు చేసెను (108) ఇంద్రద్యుమ్నుడననురాజుకు కోల్పోయిన కీర్తిని ఉద్దరించుటలో నీవు ఎప్పుడు సహాయపడెదవో అపడు మోక్షమును పొందెదవు(109) అట్లు కశ్యపవంశజుడగు నేను మునిశాపముచే కొంగనై అప్పటినుండి హిమాచలపర్వతమున వసించుచుంటిని (110) మరకలింగమును నేతిలో ముంచుటచేత రాజ్యము ,చిరాయువుకలిగెను, దానిచేతనే జాతిని అనుభవములను స్మరించిగల శక్తి కలిగెను గాలవముని శాపము చేత నాకు కొంగగా మారుట సంభవించినది. నాయనా ! నీ వడిగినదంతా చెప్పితిని నీకు (111)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వర ఖండమున కౌమారికాఖండమున మహీప్రాదుర్భావమున ఏడవ అధ్యాయము

అష్టమోధ్యాయ:

నారద ఉవాచ-

నాడీజంఘబకేనోక్తం వాచమాకర్ణ్య భూపతి :| మార్కండేయేన సంయుక్తో బభూవాతీవ దు:ఖిత:||1

తం నిశమ్య మునిర్బూపం దు:ఖితం సాశ్రులోచనమ్‌| సమానవ్యసనః ప్రాహ తదర్థం స పునర్బకమ్‌||2

విహాయాశాం మహాభాగ త్వదంతికముపాగతౌ | ఆవాం చిరాయు: జ్ఞాతాంశావిన్ద్రద్యుమ్నమితి ద్విజ||3

నిష్పన్నం నాస్య తత్కార్యం ప్రాణానేష మముక్షతి |వహ్నిప్రవేశన పరం వైరాగ్యం సముపాగత:||4

తన్మాముపాగతోహం చ త్వాం !సిద్దం వాస్య వాంచితమ్‌| తదేనమనుయాస్యామి మరణన త్వయా శ##పే||5

ఆశాం కృతాభ్యుపాయాతం నిరాశం నేక్షితుం క్షమా:| భవన్తి సాధవస్తస్మాజ్జీవితాన్మరణం పరమ్‌||6

ప్రార్థితం చామునా హృత్థ్సం మయా చాసై#్మ ప్రతిశ్రుతమ్‌|| త్వాం మిత్రం తత్పరిజ్ఞానే దృత్వా హృది చిరాయుషమ్‌||7

ఆసంపాదయతో నార్థం ప్రతిజ్ఞాతం మమాయుషా | కలుషేణార్థినామాశాపూరకేణ ముఖేధునా||8

ప్రతిశ్రుతం కృతం శ్లాఘ్య దాసతాం త్యజ పక్కణ | హరిశ్చంద్రస్యేవ నృణాం న శ్లాఘ్యా సత్యసంధతా||9

మిత్రస్నేహస్య పర్యాయస్తచ్చ సాప్తపదం స్మృతమ్‌| స్నేహ: స కీదృశో మిత్రే దు:ఖితే యో న దృశ్యతే||10

ఎనిమిదవ అధ్యాయము

నారదుడు ¿ÁxmsörygRiƒ«sV ƒy²³U…ÇÁLixmnsV²R…ƒ«sV N]LigRi ¿Ázmsöƒ«sµj… „s¬s BLiúµR…µR…Vùª«sVVõ²R…ƒ«sVLSÇÁÙ ª«sWLRiäLi®²…[¸R…VV¬s»][ NRPW²T… µR…V:ÅÁª«sVV ƒ¯Li®µ…ƒ«sV(1) NRP¬dsõÎÏÁ§þ NSLRiVè¿RÁW µR…V:ÐÁLi¿RÁV¿RÁVƒ«sõ A LSÇÁÙ ¿RÁWÀÁ ª«sVV¬s (ª«sWLRiäLi®²…[¸R…Vª«sVV¬s) ryƒ«sV˳ÏÁW¼½ ƒ¯Liµj…, LSÇÁÙ N]LRiNRPV N]LigRi ¬sÈýÁ²T…lgiƒ«sV (2) AaRPƒ«sV „s²T…ÀÁ ¬ds µR…gæRiLRiNRPV ª«sÀÁè¼½„sV ÀÁLS¸R…VV\®ªsƒ«s ¬dsª«so BLiúµR…µR…Vùª«sVVõ®ƒsàáVgRiVµR…Vª«s®ƒs[ AaRP(3) C LSÇÁÙ xms¬s ®ƒsLRi®ªs[LRiƒ«sLiµR…V¿Á[ úFyß᪫sVVÌÁƒ«sV „s²R…Vª«sg][LRiV¿RÁVƒyõ²R…V @gjiõ¸R…VLiµR…V úxms®ªs[bPLi¿RÁª«sÛÍÁƒ«s¬s @„sV»R½ \®ªsLSgRiùª«sVVƒ¯Liµj…ƒy²R…V (4) @LiµR…VZNP[ C»R½ƒ«sV ƒyª«sµôR…NRPV LSgS®ƒs[ƒ«sV ¬ds ª«sµôR…NRPV ª«sÀÁè¼½¬s NS¬ds B»R½¬s N][LjiNRP ¼d½LRiÛÍÁ[µR…V ª«sVLRiß᪫sVVƒ«sƒ«sW B»R½¬sƒ«sƒ«sVxqsLjiLi¿ÁµR…ƒ«s¬s úxms¼½ÇìÁ¿Á[¸R…VV¿RÁVƒyõƒ«sV (5)AaRP»][ »R½ª«sV ª«sµôR…NRPV ª«sÀÁ胫s ªy²R…V ¬sLSaRP»][ ®ªs×ÁþF¡ª«s²R…Li ryµ³R…Vª«soÌÁV¿RÁW²R…ÛÍÁ[LRiV BNRP ÒÁ„sLi¿RÁVÈÁ NRPLiÛÉÁ[ ª«sVLRißÓáLi¿RÁVÈÁ NRPLiÛÉÁ[ ª«sVLRißÓáLi¿RÁVÛÉÁ[ ®ªs[VÌÁV (6) »R½ƒ«s x¤¦¦¦XµR…¸R…Vª«sVVÍÜ[ ƒ«sVƒ«sõ µy¬s¬s»R½²R…V úFyLôðjiLi¿RÁgS ®ƒs[¬s»R½¬sNTP ª«sWÈÁ¬sÀÁè¼½¬s ÀÁLS¸R…VVª«so gRiÌÁ ¬dsª«sLiÉÓÁ „sVú»R½V²R…V »R½xmsöNRPµy¬s®ƒsàáVgRiVƒ«s¬s »R½ÌÁLiÀÁ ª«sWÈÁ¬sÀÁè¼½¬s(7) A xms¬s ®ƒsLRi®ªs[LRi¬s¿][ úFyßá„sV¿ÁèµR…ƒ«s¬s úxms¼½ƒ«s ‡ÁW¬s¼½¬s @LójiÇÁƒ«sVÌÁ AaRPƒ«sV ¼d½LRiè¬s NRPÌÁVxtsQ\®ªsVƒ«s ƒy A¸R…VVxqsV=¬s¿ÁèµR…ƒ«sV (8)aýSxmnsVù²y! úxms¼½ƒ«s ‡ÁW¬sƒ«s µy¬s¬s ¿Á[zqs¼½¬s µyxqsùª«sVVƒ«s úgSª«sVª«sVVƒ«s „s²T…ÀÁ®ªs[¸R…VVª«sVV x¤¦¦¦LjiaRPèLiúµR…V¬s ª«sÛÍÁ xqs»R½ùxqsLiµ³R…»R½ ƒ«sLRiVÌÁNRPV úxmsaRPxqsòª«sVV NS®µ…[„sV? (9) „sVú»R½V¬s }qsõx¤¦¦¦ª«sVVƒ«sNRPV xmsLSù¸R…V®ªs[V ryxmsòxmsµR…ª«sVV¬s ¿Áxmsö‡Á²T…ƒ«sµj… „sVú»R½V²R…V µR…V:ÐÁLiÀÁƒ«sxmso²R…V ¿RÁWxms¬s }qsõx¤¦¦¦®ªs[V„sV }qsõx¤¦¦¦ª«sVV?(10)

తదవశ్యమహం సాకమధునా వహ్నిసాధనమ్‌ | కరిష్యే కీర్తివపుష: కృతే సత్యమిదం సఖే||11

అనుజానీహి మామేతద్దర్శనం తవ పశ్చిమమ్‌| త్వయా సహ మహాభాగ నాడీజంఘ ద్విజోత్తమ||12

నారద ఉవాచ-

వజ్రవద్దుస్పహాం వాచం మార్కండేయసమీరితామ్‌ | శుశ్రునాన్‌ స క్షణం ధ్యాత్వా ప్రతీత: ప్రాహ తావుభౌ||13

నాడీజంఘ ఉవాచ-

యద్యేవం తదిదం మిత్రం విశంతం జ్వలనేధునా | నివారయ మునిశ్రేష్ట మత్తోస్తి చిరజీవిత:||14

ప్రాకారకర్ణనామాసావులూక: శివపర్వతే | స జ్ఞాస్యతి మహీపాలమింద్రద్యుమ్నం న సంశయ:||15

తస్మాదహం త్వయా సార్థమమునా చ శివాలయమ్‌'| ప్రజామి తం శిఖిరిణం మిత్రకార్యప్రసిద్దయే ||16

ఇత్యేవముక్త్యా తే జగ్ముస్త్రయోపి ద్విజపుంగవా:| కైలాసం దదృశుస్తత తములూకం స్వనీడగమ్‌||17

కృతసంవిదసౌ తేన బక: స్వాగతపూజయా | పృష్టశ్చ తావుభౌ ప్రాహ తత్సర్వమభినాంచితమ్‌||18

చిరాయురసి జానీషే మయుదీంద్రద్యుమ్నభూపతిమ్‌| తద్ర్బూహి తేన జ్ఞానేన కార్యం జీవామహే వయమ్‌||19

ఇతి పృష్ట: స విమనా మిత్రకార్యప్రసాదనాత్‌ | కౌశిక: ప్రాహ జానామి నేంద్రద్యుమ్నమహం నృపమ్‌||20

కనుక మిత్రుడా: కీర్తిశరీరము కొరకు నేనితనితో సహ అగ్నిన తప్పక ప్రవేశించెదను ఇది సత్యము (11) మహానుభావా! నాడీ జంఘా! నన్ను అనుమతించుము ఇదే చివరిచూపు(12) నారదుడు చెప్పసాగెను అట్లు మార్కండేయుడు వజ్రము వలె కఠినమైన మాటలను పలుకగా విని నాడీజంఘడు క్షణకాలము ఆలోచించి ,తెలిసినవాడై వారిద్దరితో నిట్లనెను (13) మిత్రమా! అలాగైతే నీవు అగ్నిలో ప్రవేశించుఇతనిని నివారించుము నాకంటే చిరాయువు ఇకడున్నాడు(!4) శివపర్వతము పై ప్రాకారకర్ణుడను గుడ్లగూబ వున్నది ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజును గూర్చి అతను తప్పక ఎఱుగును (15) కనుక మనము కలిసి శివుని నివాసమగు ఆ పర్వతముకు మిత్రుని కార్యము సిద్దించుటకు వెళ్ళెదము (16) అనగా ఆ ముగ్గురి ద్విజుశ్రేష్టులుకలిసి కైలాసమునకు వెళ్ళి తన నివాసమున నున్న గుడ్లగూబనుచూచిరి(17) ఆ గుడ్లగూబ మర్యాదను తెలిసి కొంగనుస్వాగతపూజతో సత్కరించెను. రాకను గూర్చి ప్రశ్నించగా కొంగ, తాము కోరినదానిన గూర్చి తెలిపెను (18) నీవుచిరాయువు కదా! ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజును గూర్చి తెలిసినచో చెప్పుము ఆ జ్ఞానముచే మేము జీవించెదము (19) అని అడగగా ఆ గుడ్లగూబ మిత్రుని పనిని సాధించుటలో చింతనొంది 'ఇంద్రద్యుమ్నుడనురాజును నేనెఱగననెను(20)

అష్టావింశత్ర్పమాణా మే కల్పా జాతస్య భూతలే | న దృష్టో నశ్రుతో వాసావింద్రద్యుమ్నో నృప:క్షితౌ||21

తచ్చృత్వా విస్మితో భూపతిస్తస్యాయురతిమాత్రత:| దు:ఖితోపి తదా హేతుం పప్రచ్చాసౌ తదాయుష:||22

ఏవమాయుర్వది తవకథం ప్రాప్తం బ్రవీహి తత్‌| ఉలూకత్వం కథమిదం జుగుప్సిత మతీవ చ||23

ప్రాకారకర్ణ ఉవాచ-

శ్రుణ భద్ర యథా దీర్ఘమాయుర్మే శివపూజనాత్‌ | జుగుప్సితములూకత్వం శాపేన చ మమామునే :||24

వసిష్ఠకులసంభూత : పురాహనుభవం ద్విజ: | ఘంట ఇత్యభివిఖ్యాతో వారాణస్యాం శివే రత:||25

ధర్మశ్రవణనిష్ఠస్సన్‌ సాధూనాం సంసది స్వయమ్‌| శ్రుత్వాస్మి పూజయామీశం బిల్వ పత్రైరఖండితై:||26

న మాలతీ న మందార : శతపత్రం న మల్లికా | తథా ప్రియాణి శ్రీవృక్షో యథా మదనవిద్విష:27

అఖండబిల్వపత్రేణ ఏకేన శివమూర్దని| నిహితేన నరై: పుణ్యం ప్రాప్యతే లక్షపుష్పజమ్‌||28

ఆఖండితై: బిల్వపత్రై:శ్రద్దయా స్వయమాహృతై: లింగప్రపూజనం కృత్వా వర్షలక్షం వసేద్దివి||29

సచ్చాస్త్రేభ్య ఇతి శ్రుత్వా పూజయామ్యహమీశ్వరమ్‌ | త్రికాలం శ్రద్దయా పత్రై:శ్రీవృక్షస్య త్రిభిస్త్రిభి:||30

'నేను భూతలమున జన్మించి ఇరవైఎనిమిది కల్పములు గడిచినవి . కానీ భూమిపై ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజును గూర్చి చూడలేదు, విననూలేదు. (21) అని ఆ గుడ్లగూబ పలుకగా ఇంద్రద్యుమ్నుడు ఆ ఆయుస్సును విని విస్మయము నొంది దు:ఖము పొందిననూ, ఆ ఆయుస్సుకుకారణమేమని అడిగెను(22) ఇంతటి ఆయువు నీదయినచో అదెట్లె చెప్పుము మిగుల జగుప్సను కలిగించు గుడ్లగూబ రూపు ఎట్లు ప్రాప్తించినది? (23)అని అడుగగా ప్రాకారకర్ణుడను గుడ్లగూబను ఇట్లనెను నాయనా! అదెట్లో వినుము. శివపూజవలన నాకు దీర్ఘయువు ప్రాప్తించినది ఒక మహాముని శాపము వలన జగుప్సను కలిగించు ఈ గుడ్లగూబ రూపముకలిగినది (24) పూర్వమునేను వారాణసీ వసిష్ట గోత్రమున జన్మించిన ద్విజుడను, ఘంటుడనిపేరొందిన శివభక్తుడిని (25) దర్మమును వినుటయందిచ్చగలిగినేను సాధువుల గోష్టులలో ధర్మమును గూర్చి వినుచూ ఈశ్వరుని అఖండ బిల్వపత్రములతో సేవించుచునుంటిని - (26) మదనాంతకుడైన ఈశ్వరునికి శ్రీవృక్షమిష్టమైనంతగా మాలతి, మందార, శతపత్ర, మల్లికా కుసుమాలు ప్రియములుకావు - (27) శివుని శిరస్సుపై అఖండ బిల్వ పత్రములతో లింగమును పూజించినచో స్వర్గమున లక్షసంవత్సరములు నివసించును (29) గొప్ప శాస్త్రములనుండి ఇట్లు విని నేనీశ్వరుని, మూడుకాలములందుశ్రీ వృక్షపత్రములతో (బిల్వదళములతో) పూజించుచుంటని(30)

తతో వర్షశతస్యాంతే తుతోష శశిఖేఖర:| ప్రత్యక్షీభూయ మామాహ మేఘగంభీరయా గిరా||31

ఈశ్వర ఉవాచ-

తుష్టోస్మి తవ విప్రేంద్రాఖండబిల్వదళార్చనాత్‌ | వృణీష్వాభిమతం యత్తే దాస్యామ్యపి చ దుర్లబమ్‌||32

ఆఖండబిల్వపత్రేణ మహాతుష్టి: ప్రజాయతే | ఏకేనాపి యథాన్యేషాం తథా న మము కోటిభి:||33

ఇత్యుక్తోహం భగవతా శంభునా స్వమన: స్థితమ్‌ | వృణోమి స్మ వరం దేవ కురు మామజరామరమ్‌||34

అథ లీలావిలాసో మాం తథేత్యుక్త్వా విచారితమ్‌| యయావదర్శనం ప్రీతిమహం చ మహతీం గత:||35

కృతకృత్యం తదాత్మానమజ్ఞాసిషమహం క్షితౌ| ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు భృగువంశ్యో భవద్ద్విజ:||36

అవదాతత్రిజన్మాసావక్షవిచ్చాక్షరార్థవిత్‌| సుదర్శనేతి ప్రథితా ప్రియా తస్యాభవత్సతీ||37

అతీవ ముదితా పత్యుర్ముఖం ప్రేక్షాస్య దర్శనాత్‌ | తనయా దేవలసై#్యషా రూపేణాప్రతిమా భువి||38

తస్యాం తస్మాదభూత్కన్యా నిర్విశేషా నిజారణ: నివృత్తబాలభావాభూత్కుమారీ ¸°వనోన్ముఖీ||39

అట్లు నేను పూజించగా నూరుసంవత్సరముల తరువాత చంద్రశేఖరుడగు పరమశివుడు సంతోషించి ప్రత్యక్షమై మేఘగంబీరవాక్కుతో నిట్లనెను (31) విప్రేంద్రా! నీ అఖండబిల్వదళార్చనచేత నేనుసంతోషించితిని ఇచ్చవచ్చినది కోరుకొనుము దుర్లభ##మైనదైననూ ప్రసాదింతును- (32) నాకు ఒక్క అఖండ బిల్వపత్రము చేతనే గొప్ప ఆనందము కలుగును ఇతరులవలె కోట్లకొలది పత్రములతో కాదు.(33) అని భగవంతుడగు పరమశివుడు తన మనస్సునున్న దానిని నాకుచెప్పెను. అపుడు నేను నన్ను జరామృత్యువులు(ముసలితనము, చావు) లేనట్లు చేయుమని దేవుని వరము కోరితిని (34) లీలావిలాసుడగు శివుడు ఆలోచించకనే నాకు అట్లే అగుగాక యని వరమునిచ్చి అంతర్హితుడాయెను-అంతనేను పరమానందమును పొందితిని(35) భూమి పై నేను కృతకృత్యుడనని తెలుసుకొంటిని . అదే సమయమున భృగు వంశమునకు చెందిన బ్రాహ్మణుడు ఒకడుండువాడు (36) నిర్మలమైన మూడు జన్మలు గలవాడు ఇంద్రియములను ఇంద్రియార్థములను తెలిసినవాడు అతనికి సుదర్శనయను భార్యయుండెను.(37) పతి ముఖము చూచి మిగుల సంతోషము నొందు ఆ సుదర్శన ,దేవలుని పుత్రిక, అమితసుందరి(38) ఆ బ్రాహ్మణునికి, సుదర్శనయను సుందరికి ఒక బాలిక జన్మించెను- తన అరణికంటే వేరు కాని ఆ స్త్రీ బాల్యమునుండి యవ్వనమును ప్రవేశించెను (39)

నాలం బభూవ తాం దాతుం తనయాం గుణశాలినీమ్‌ | కస్యాపి జనక: సా చ వయ:సంధౌ మయేక్షితా||40

ప్రవిశద్యౌవనాభోగభావైరతిమనోహరా| నిర్వాస్యమానైరపరైస్తిలతందులితాకృతి:||41

క్రీడమానా వయస్యాభిర్లావణ్యప్రతిమేవ సా | వ్యచింతయమహం విప్ర తాం నిరీక్ష్య సుమధ్యమామ్‌||42

అనన్యాకృతిమన్యోసౌ విధిర్యేనేతి నిర్మితా| తత: సాత్త్వికభావానాం తత్ష్కణాదస్మి గోచరమ్‌||43

ప్రాపితో లీలయాహత్య బాణౖ: కుసుమధన్వినా| తతో మయా స్ఖలద్వాచం పృష్టా కస్యేతి తత్సఖీ||44

ప్రాహేతి భృగువంశస్య కన్యేయం ద్విజజన్మన: | అనూఢాద్యాపి కేనాపి సమాయాతాత్ర ఖేలితుమ్‌||45

తత: కుసుమబాణన శరవ్రాతైర్భృశం హత: పితరం ప్రణతో గత్వా యయాచే తాం భృగూద్వహమ్‌||46

స చ మాం సదృశం జ్ఞాత్వా శీలేన చ కులేన చ| అతీవ చార్థినం మహ్యం దదౌ వాచా పుర: క్రమాత్‌ ||47

తత: సా తనయా తస్య భార్గవస్యాశ్రుణోదితి | దత్తాస్మి తసై#్మ విప్రాయ విరూపాయేతి జల్పతామ్‌||48

రోరూయమాణా జననీమాహ పశ్య యథా కృతమ్‌| అతీవానుచితం దత్త్వా జనకేన తథా వరే||49

విషమాలోడ్య పాస్యామి ప్రవేక్ష్యామి హుతాశనమ్‌| వరం స తు విరూపస్యోద్వోఢుర్భార్యా కథంచన||50

తండ్రి ఆ కన్యకను ఎవరికీ ఇవ్వజాలకపోయెను. బాల్యము నుండి యవ్వనమున ప్రవేశించుచున్న ఆ కన్యను నేనుచూచితిని.(40) అపుడే పొటమరించి యవ్వన ఆభోగముల భావములతో ఆ కన్య మనోహరమగా నుండెను ,మరికొన్ని భావముల వెడలిపోవుచుండగా రెంటితో నువ్వులు బియ్యము మిశ్రమముల వలె అకృతియుండెను (41) తన సుఖులతో అడుచూ, మూర్తీభవించిన లావణ్యము వలె నుండెను. ఆ సుందరస్త్రీ చూచి నేను అసామాన్యమగు ఆకృతిని బ్రహ్మ నిర్మించెనని తలచి సాత్త్విక భావములకు లోనయితిని (42,43) మన్మథుడు తన బాణముతో లీలగా కొట్టగానేను తడబడు మాటలతో ఎవరి కన్య ఈమె యని ఈమె సఖిని అడిగితిని(44) అపుడామే భృగువంశమునకు చెందిన బ్రాహ్మణుని కూతురు ఇప్పటికి అవివాహితయే ఆడుకొనుటకిక్కడికి వచ్చినదని చెప్పెను (45)అంతటమన్మథుని బాణపరంపరచే కొట్టబడిన నేను ఆ కన్య తండ్రిని చేరినమస్కరించి ఆ కన్య నిమ్మని యాచించితిని. (46) అతను నన్ను చూచి కులము, శీలముచే యోగ్యుడను అని తలచి మిగుల ప్రార్థించుచున్న నాకు కన్యనిచ్చెదనని ముందు మాటనిచ్చెను (47) అంతట ఆ భార్గవ పుత్రిక అది విని కురూపియగు విప్రునికివ్వబడితిని మిక్కిలి రోదించుచూ తల్లినిచేరి చూడు! ఈ వరునికిచ్చి మిగుల అనుచితమును తండ్రి ఎట్లు చేసెనో చూడు అనెను (48,49) నేను విషమును త్రాగెదను లేదా అగ్నిలో ప్రవేశించెదను కానీ వివాహము చేసుకోదలిచిన ఈ కురూపికి భార్యనుకాను.(50)

తత: సంభోధ్య జననీ తాం సుతామాహ భార్గవమ్‌ | న దేయాసై#్మ త్వయా కన్యా విరూపాయేతి చాగ్రహాత్‌||51

స వల్లభావచ: శ్రుత్వా ధర్మశాస్త్రాణ్యవేక్ష్య చ| దత్తామపి హరేత్పూర్వాం శ్రేయాంశ్చేద్ద్వర ఆవ్రజేత్‌||52

అర్వాక్చిలాక్రమణతో నిష్టా స్యాత్సప్తమే పదా| ఇతి వ్యవస్య ప్రదదావన్యసై#్మతాం ద్విజ: సుతామ్‌ ||53

శ్వోభావిని వివాహే తు తచ్చ సర్వం మయా శ్రుతమ్‌ | తతోతీవ విలక్ష్యాహం వయస్యానాం పురస్తదా|| 54

నాశకం వదపం భద్ర తథా దర్శయితుం నిజమ్‌ | కామార్తోతీవ తాం సుప్తామర్వాగ్నిశి తదాహరమ్‌||55

నీత్వా దుర్గతమైకాంతేకార్షమౌద్వాహికం విధిమ్‌| గాంధర్వణ వివాహేన తతోకార్షం హృదీప్సితమ్‌ || 56

అనిచ్ఛంతీం తదా బాలాం బలాత్సురతసేవనమ్‌ | అథానుపదమాగత్య తత్పితా ప్రాతరేవ మామ్‌||57

నిశ్వస్య సంవృతో విపై#్రస్తాం వీక్ష్యోద్వాహితాం సుతామ్‌ | శశాప కుపితో భద్రమాం తదానీం స భార్గవ:||58

భార్గవ ఉవాచ-

నిశాచరస్య ధర్మేణ యత్త్వయోద్వాహితా సుతా| తస్మాన్నిశాచర: పాపభవ త్వమవిలంబితమ్‌||59

ఇతి శప్త: ప్రణమ్యైనం పాదోపగ్రహపూర్వకమ్‌ | హాహేతి చ బ్రువన్‌ గాఢం సాశ్రునేత్రం సగద్గదమ్‌||60

తతో హమబ్రవం కస్మాదదోషం మాం భవానితి | శపతే భవతా దత్తా మమ వాచా పురా సుతా||61

అంతట తల్లి తన కూతురికి నచ్చజెప్పి ఆ బ్రాహ్మణునితో కోపముగా నిట్లనెను ఈ విరూపునికి నీవు కన్య నివ్వరాదు (51) అపుడా బ్రాహ్మణుడు భార్య మాటను విని, ధర్మశాస్త్రములను తరిచిచూచి మంచి వరుడు దొరికినచో పూర్వమిచ్చిన కన్యను తెచ్చెకొనవచ్చు. సప్తపదికి ముందుతేవచ్చు- సప్తపది తరువాతనే వివాహము స్థిరమగును అని నిశ్చయించుకొని వేరొకరికి కూతురునిచ్చెను (53) మరునాడు వివాహమనగా వింటిని వెంటనే నాస్నేహితుల ఎదుట విలువ పోగొట్టుకొనిన వాడనై ముఖమును చూపించలేక పోతిని . కామార్తుడనై ఈ బాలికను నిద్రించుచుండగా రాత్రి సమయమున అపహరించితిని. (54) ఇక ఏకాంతము, ఇతరుల రాలేని ప్రదేశమునకు తీసుకొని వెళ్ళి వివాహవిధి నాచరించి గాంధర్వవిధితో నా మనసుకు నచ్చినదాచరించితిని (56) ఇష్టపడని ఆ బాలనపుడు నేను బలవంతముగా రమించితిని . వెంటనే ప్రొద్దుననే ఆమె తండ్రి మమ్ము వెంటాడివచ్చెను (57) బ్రాహ్మణులతో కూడియుండి అతను నన్ను చూచి నిశ్వసించి కోపముతో తన కూతురినినేను పెళ్ళాడుట చూచి నన్నిట్లు శపించెను (58) నిశాచరుల ధర్మముతో నా కూతురిని పెళ్ళాడినందున నీవు వెంటనే నిశాచరుడివి కమ్ము! (59) అని శపించగా నేను అతని కాళ్ళు పట్టుకొని 'హా' యనుచుకన్నీటితో గద్గద స్వరముతో ప్రార్థించితిని. (60) అంతట నేను 'దోషములేని నన్నెట్లునీవు శపించెదవు?నీవే నాకు కూతురు నిచ్చెదనని మాటనిచ్చితివి,(61)

సోద్వాహితా మయా కన్యాదానం సకృదితి స్మృతి: | సకృజ్జల్పంతి రాజాన: సకృజ్జల్పంతి పండితా:'||62

సకృత్కన్యా: ప్రదీయంతే త్రీణ్యతాని సకృత్‌ సకృత్‌ | కిం చ ప్రతిశ్రుతార్థస్య నిర్వాహస్తత్సతాం ప్రతమ్‌||63

భవాదృశానాం సాధూనాం తస్య త్యాగో విగర్హిత:| ప్రతిశ్రుతా త్వయా లబ్దా తదా కాలమియం మయా||64

ఉద్వోఢా చాధునా నాహముచిత: శాపభాజనమ్‌ | వృథా శపన్తి మహ్యం చ భవంతుస్తద్విచార్యతామ్‌||65

యో దత్త్వా కన్యకాం వాచా పశ్చాద్దరతా దుర్మతి:| సయాతి నరకం చేతి ధర్మశాస్త్రేషు నిశ్చితమ్‌||66

తదాకర్ణ్య వ్యవస్యాసౌ తథ్యం మద్వచనం హృదా | పశ్చాత్తాపసమోపేతో మునిర్మామిత్యథాబ్రవీత్‌ ||67

న మే స్యాదన్యథా వాణీ ఉలూకత్త్వం భవిష్యతి| నిశాచరో హ్యులుకోపి ప్రోచ్యతే ద్విజసత్తమ||68

యదేంద్రద్యుమ్నవిజ్ఞానే సహాయస్త్వం భవిష్యసి | తదా త్వం ప్రకృతిం విప్ర ప్రాప్స్యసీత్యబ్రవీత్స మామ్‌||69

తద్వాక్యసమకాలం చ కౌశికత్వమిదం మమ| ఏతావంతి దినాన్యాసీదష్టావింశద్దినం విధే:||70

బిల్వీదళైరితి పురా శశిఖేఖరస్య! సంపూజనేన మమ దీర్ఘతరం కిలాయుః||

సంజాతమత్ర చ జగుప్సితమస్య శాపాత్‌ | కైలాసరోధసి నిశాచరరూపమాసీత్‌||71

ఇతి శ్రీ స్కాందమహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే

మహీనదీప్రాదుర్భావే బిల్వదళమాహాత్మ్యవర్ణనం నామ అష్టమోధ్యాయ:

ఆ బాలికనే నేను వివాహమాడితిని కన్యాదానము ఒక్కమారునని స్మృతి రాజులు ఒక్కమారే మాట్లాడెదరు పండితులు ఒక్కమారే మాట్లాడెదరు (62) కన్యాదానము ఒక్కమారు జరుగును - ఈమూడు ఒకే ఒక పర్యాయము జరుగును- అనేక పర్యాయములు జరుగవు- మాటనిచ్చిన దానికి కట్టుబడుట సత్పురుషుల వ్రతము(63) మీవంటి పాధువులా వ్రతమును విడనాడుట గర్హ్యము . నీవపడు మాటనివ్వగా నాకిప్పుడు కాలము చిక్కి ఇపుడు పెళ్ళాడితిని . శపించుట తగదు. మీరు నన్ను వ్యర్థముగా శపించుచుంటిరి. ఆలోచించుకొనుడు (65) ముందు మాటపై కన్యను దానమిచ్చి తరువాత మాటతప్పు దుర్మతి నరకమునకు వెళ్ళునని ధర్మశాస్త్రములునిశ్చయము (66) అనగా విని ఆ ముని అదినిజము తెలిసి పశ్చాత్తాపముతో కూడిన వాడైఇట్లనెను (67) నా వాక్కు వ్యర్థముకాదు నీవు గుడ్లగూబ బయ్యెదవు -నిశాచరుడని గుడ్లగూబకూడా పిలువబడును కదా!(68) ఇంద్రద్యుమ్నుని తెలియుటలో సహాయపడిన దినము పూర్వరూపును పొందెదవని పలికెను (69) ఆ మాట వెంటనే నేను గుడ్లగూబనైతిని . ఇన్ని దినములూ బ్రహ్మకు పద్దెనిమిది దినములైనవి.(70) పూర్వము బిల్వదళములతో శివుని పూజించినందుకు నాకీ చిరాయువు ప్రాప్తించినది -బ్రాహ్మణశాపముచే జగుప్సితమగు గుడ్లగూబ రూపము ప్రాప్తించెను -కైలాసపర్వతము పై నిశాచరుడి రూపును దాల్చితిని-'(71)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున మహీనదీప్రాదుర్బావమున బిల్వదళమాహాత్మ్యవర్ణనమను ఎనిమిదవ అధ్యాయము

నవమోధ్యాయ:

ఉలూక ఉవాచ-

ఇతీదముక్తమఖిలం పూర్వజన్మసముద్భవమ్‌| స్వరూపమాయుషో హేతు : కౌశికత్వస్య చేతి మే||1

ఇత్యుక్త్వా విరతే తస్మిన్‌ పురుహుతసనామని | నాఢీజంఘో బక: పాత్రమాహ తం దు:ఖితో వచ:||2

నాడీ జంఘ ఉవాచ-

యదర్థం వయమాయాతాస్తన్నసిద్దం మహామతే | కార్యం తన్మరణం నూనం త్రయాణామప్యుపాగతమ్‌||3

ఇంద్రద్యుమ్నాపరిజ్ఞానే భద్రకోయం ముముర్షతి | తస్యాను మిత్రం మార్కండస్తం చాన్వహమపి స్పుటమ్‌||4

మిత్రకార్యేవినిర్వృత్తే మ్రియమాణం నిరీక్షతే | యో మిత్రం జీవితం తస్య ధిగస్నిగ్దం దురాత్మన: ||5

తదేతావసుయాస్యామి మ్రియమాణావహం ద్విజ| అపృచ్చే త్వాం నమస్కార అశ్లేశ్చాథ పశ్చిమ:||6

ప్రతిజ్ఞాతమనిష్పాద్య మిత్రస్యాభాగ్యతస్య చ | కథం కారం న లజ్జంతే హతాశా జీవితేప్సవ:||7

తస్మాద్వహ్నిం ప్రవేక్ష్యామి సార్ధమాభ్యామసంశయమ్‌ | అపృష్టోస్యధునా స్నేహాన్మమ దేహి జలాంజలిమ్‌||8

ఇత్యుక్తవత్యులూకోసౌ నాడీజంఘే సగద్గదమ్‌| సాశ్రునేత్రం స్థిరీభూయా ప్రాహ వాచం సుధాముచమ్‌||9

తొమ్మిదవఅధ్యాయము

ఉలూకమిట్లుచెప్పెను-పూర్వజన్మలో జరిగిన దానినంతా నీకుచెప్పితిని నారూపము, µk…LçS¸R…VVxt<svNTP NSLRiß᪫sVV, gRiV²ýR…gRiW‡ÁgS ª«sWLRiVÈÁNRPV NSLRiß᪫sVVƒ«sV¿Ázmsö¼½¬s (1) @¬s A gRiV²ýR…gRiW‡Á ELRiNRPVLi²R…gS ƒy²U… ÇÁLixmnsV²R…ƒ«sV N]LigRi µR…V:ÐÁLi¿RÁV¿RÁW „sVú»R½V¬s»][ ¬sÈýÁ®ƒsƒ«sV (2) Çìجds! ®µ…[¬sN]LRiNRPV®ªs[V„sVNRPä²T…NTP ª«s¿y讪sW @µj… ®ƒsLRi®ªs[LRiÛÍÁ[µR…V BNRP ª«sW ª«sVVgæRiVLjiNUP ª«sVLRiß᮪s[V úFyzmsòLiÀÁƒ«sµj….(3) BLiúµR…µR…Vùª«sVVõ¬s gRiWLjiè ¾»½ÖÁ¸R…V¬s¿][ B»R½ƒ«sV ª«sVLRißÓáLi¿RÁµR…ÌÁÀÁƒy²R…V. @»R½¬sƒ«sƒ«sVxqsLjixqsWò ª«sWLRiäLi²R…V²R…W , @»R½¬sƒ«sƒ«sVxqsLjixqsWò®ƒs[ƒ«sV ª«sVLRißÓáLi¿ÁµR…ª«sVV (4) „sVú»R½V¬s NSLRiùª«sVV xmspLjiòNSNRPF¡gS „sVú»R½V²R…V ª«sVLRißÓáLi¿RÁV¿RÁVLi²R…gS ¿RÁW¿Á[ µR…VLS»R½VøQ\®²…ƒ«s ,}qsõz¤¦¦¦»R½ª«sVV ÛÍÁ[¬s „sVú»R½V¬s ÒÁ„s»R½ª«sVV »R½V¿RÁ誫sVV (5) NRPƒ«sVNRP „súxmso²y! ª«sVLRißÓáLi¿RÁg][Ljiƒ«s „dsLjiµôR…Lji®ƒs[ ®ƒs[ƒ«sVƒ«sW @ƒ«sVxqsLjiLi¿ÁµR…ƒ«sVc ƒ«sª«sVryäLRiª«sVV ¬dsNRPV „ds²][äÌÁV xmsÌÁVNRPV¿RÁVLiÉÓÁ¬sc B®µ…[ ÀÁª«sLji NRPÌÁLiVVNRPc (6) „sVú»R½V¬sNTP @˳ØgRiù»R½V¬sNTP úxms¼½ÇìÁƒ¯ƒ«sLjiè , ®ƒsLRi®ªs[LRièNRPª«soLi²R…V ªyLRiV x¤¦¦¦»yaRPV\ÛÍÁ FsLiµR…VNRPV zqsgæRiVF~LiµR…VLRiV (7) NRPƒ«sVNRP ®ƒs[ƒ«sV „dsLji»][ xqs¥¦¦¦ ¬sxqs=LiaRP¸R…Vª«sVVgS @gjiõ¬s úxms®ªs[bPLi¿ÁµR…ƒ«sV. }qsõx¤¦¦¦ª«sVV»][ ¬dsNRPV „ds²][äÌÁV xmsÌÁVNRPV¿RÁVLiÉÓÁ¬s cƒyNRPV ÇÁÌÁ»R½LRiöß᪫sVV ¬sª«sVVø (8) @¬s gRiµæR…µR…xqs*LRiª«sVV»][ ƒy²U…ÇÁLixmnsV²R…ƒ«sgS gRiV²ýR…gRiW‡Á NRP¬dsõÎÏÁþ»][ zqósLRi\®ªsV @ª«sVX»R½ª«sVVƒ«sV ÀÁÌÁVNRPVƒ«sÈýÁV BÈýÁV xmsÛÍÁZNPƒ«sV(9)

ఉలూక ఉవాచ-

మయి జీవతి మిత్రం మే భవాన్మరణమేతి చ '| అద్యప్రభృతి కస్తర్హి హృదా మమ అభిష్యతి||10

అస్త్యుపాయో మహానత్ర గంధమాదనపర్వతే | మత్తశ్చిరాయుర్మిత్రాస్తి గృద్ర: ప్రాణసమ: సుహృత్‌||11

స విజ్ఞాస్యతి వోబీష్ఠమిద్రద్యుమ్నం మహీపతిమ్‌| ఇత్యుక్త్యాపురతస్తస్థావులూక: స చ భూపతి:|||12

మార్కండేయో ఒకశ్చైవ ప్రయముర్గంధమాదనమ్‌| తమాయాంత మథాలోక్య వయుస్యం పురత: స్థితిమ్‌||13

స్వకులాయాత్‌ ప్రహృష్టోసౌ గృధ్ర: సమ్ముఖమాయ¸°| కృతసంవిదసౌ పూర్వం స్వాగతాసనభోజనై:||14

ఉలూకం గృద్రరాజశ్చ కార్యం పప్రచ్చ తం తథా| స చాచఖ్యౌ అయం మిత్రం ఒకో మేస్య ముని: కిల||15

మునేరపి తృతీయోయం మిత్రం చార్థోయముద్యత:| ఇంద్రద్యుమ్నపరిజ్ఞానే స్వయం జీవతి నాన్యథా||16

వహ్నిం ప్రవేక్ష్యతే వ్యక్తమయం తదను వై వయమ్‌| మయా నిషిద్దోయం జ్ఞాత్వా త్వాం చిరంతనమాత్మనా||17

తచ్చేజ్ఞానాసి తం బ్రూహి చతుర్ణాం దేహి జీవితమ్‌| సంరక్ష్యాప్నుహి సత్కీర్తిం క్షయం చాఖిలపాప్మన: ||18

నేను జీవించి యుండగా నా మిత్రుడువైన నీవు మరణించినచో నేటి నుండి నా హృదయమును ఎవడు పొందును? (10)ఒక గొప్ప ఉపాయముగలదు గంధమాదనపర్వతముపై నా కంటేనూ చిరాయువగు గద్ద యున్నది నాకు ప్రాణముతో సమానమగు సహృదయుడు (11) మీరు కోరిన ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజునుఅతను తప్పక ఎఱుగును అని గుడ్లగూబ ముందు నిలువగా ఇంద్రధ్యుమ్నుడు ,మార్కండేయుడు ఆ కొంగ గంధమాదనమునకు వెళ్ళిరి ఎదురుగా వచ్చుచున్న తన మిత్రుని చూచి ఆ గద్ద తన నివాసమునుండి సంతోషముతో ఎదురేగినది ముందు స్వాగతము, భోజనముమున్నగు వానితో మిత్రునికి మర్యాదచేసేను .(14) తరువాత ఆ పక్షిరాజు గుడ్లగూబను తమ రాకకు కారణమేమని అడిగెను -అపుడు గుడ్లగూబ, కొంగ తన మిత్రుని అతని మిత్రుడి మునియని , ముని మిత్రుడు ఈ రాజు యని అతని కొరకు వచ్చితిమి చెప్పెను(15) ఇంద్రద్యుమ్నుడైవరో తెలిసినచో జీవించును . లేనిచో జీవించడు. (16) అగ్నిని ప్రవేశించి తప్పక జీవితమును విడుచును. అతని ననుసరించి మేమునూ ప్రాణములు విడిచెదము నీవు చిరాయువని తెలిసి నేనితనిని నివారించితిని.(17) ఆ ఇంద్రద్యుమ్నుడెవరో తెలిసిచో చెప్పి నలుగురి ప్రాణములను నిలుపుము రక్షించుము సత్కీర్తిని పొందును. అన్ని పాపముల క్షయమును కూడా పొందును (18)

గృధ్ర ఉవాచ-

షట్పంచాశత్‌ వ్యతీతా మే కల్పా జాతస్య కౌశిక| న దృష్టో న శ్రుతోస్మాభిరింద్రద్యుమ్నో మహీపతి:||19

తచ్చృత్వా విస్మయావిష్ట ఇంద్రద్యుమ్నోతిదు:ఖిత:| |పప్రచ్చ జీవితే హేతుమతిమాత్రే విహంగమమ్‌||20

గృధ్ర ఉవాచ-

శ్రుణు భద్ర పురా జాతో మర్కటోహం చ చాపల:| ఆసం కదాచిదభవద్వసంతోథ ఋతు: క్రమాత్‌||21

తత్రాగ్రే దేవదేవస్య వనమద్యే శివాలయే |భవోద్భవస్య పురతో జగద్యోగేశ్వరాభిధే||22

చతుర్ధశీదినే హసజ్తనక్షత్రే హర్షణాభిదే | యోగే చైత్రై సితే పక్ష అసీద్దమనకోత్సవ:||23

అత్ర సౌవర్ణ్యదోలాయాం లింగ ఆరోపితే జనై: నిశాయామధిరుహ్యాహం దోలాం తాం చ వ్యచాలయమ్‌||24

నిసర్గాజ్ఞాతిచాపల్యాచ్చిరకాలం పున: పున: | అథ ప్రభాత ఆయాతా జనా: పూజాకృతే కపిమ్‌||25

దోలారూఢమాలోక్య లకుటైర్మాం వ్యతాడయన్‌| దోలాసంస్థిత ఏవాహం ప్రమీత: శివమందిరే||26

తేషాం ప్రహారై: సుదృఢైర్భహుభిర్వజ్రదు:సహై: | శివాందోళనమాహాత్మ్యాజ్జాతోzహం నృపమందిరే||27

కాశీర్వరస్య తనయ: ప్రతీతోస్మి కుశధ్వజ: |జాతిస్మరస్తతో రాజ్యే క్రమాత్ర్పాప్యాహమైశ్వరమ్‌||28

కారయామి ధరావృష్టే చైత్రే దమనకోత్సవమ్‌||

గద్ద చెప్పెను -కౌశికా! (గుడ్లగూబా!) నేను జన్మించి యాభయి ఆరుకల్పములు గడిచినవి. కానీ ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజును చూడలేదు. అతనిని గూర్చి వినలేదు .(19) అనగా విని ఇంద్రద్యుమ్నుడు విస్మయము నొందెను అమిత దు:ఖమును పొందిననూ ఆ గద్దనను నీ చిరాయువునకుకారణమేమి అడిగెను (20) అపుడు గద్ద ఇట్లు చెప్పెను. విను నాయనా!పూర్వము నేను చపలత్వము గల కోతిగా జన్మించితిని,ఒకనాడు క్రమమున వసంతర్తువు వచ్చెను.(21) ఆ ఋతువునందు, దేవదేవుడైన శివుని శివాలయము నందువనమున చతుర్థశీతిథియందు హస్తా నక్షత్రమున,హర్షణమను యోగమున చైత్రమాస శుక్లపక్షమున మదనోత్సవమాయెను (23) జనులు బంగారు ఊయలలో లింగమునుంచిరి రాత్రి సమాయాన నేను చపలత్వముచేత ఆ ఊయలనెక్క దానిని కదిలించితిని (24) కోలికుండా సహజ చపలత్వము చేత నేను ఆ ఊయలననుచాలాసేపు ఊపితిని.ఉదయముకాగానే జనులు శివుని పూజించుటకు వచ్చిరి. (25)ఊయల నెక్కి కూర్చున్ననన్ను చూచి కర్రలతో నన్నుకొట్టరి. అపుడు ఊయలలో నుండే నేను శివాలయమున మరణించితిని (26) వజ్రమువలె కఠినమైన అనేక దెబ్బలను తిని అక్కడ మరణించిన నేను శివుని ఊయలనెక్కిన మహిమచే రాజుల ఇంట జన్మించితిని(27) కాశీశ్వరుని పుత్రుడగు కుశధ్వజుడని పేరొందితిని జాతి స్మరణచే ఐశ్వర్యమును పొందిననూ నేను క్రమముగా ఎల్లెడలా చైత్రమాసమున మదనోత్సవమునుచేయించసాగితిని.(28)

యథా యథా దోలయతి శివందోలాస్థితం నర:||29

తథా తథాశుభం యాతి పుణ్యమాయాతి భద్రక | శివదీక్షాముపాగమ్యాఖిలసంస్కారసంస్కృత:||30

శివాచార్యైర్విముక్తోహం పశుపాశైస్తదాగమాత్‌| నిర్వాహదీక్షా పర్యన్తాన్‌ సంస్కారాన్‌ ప్రాప్య సర్వత:||31

ఆరాధయామి దేవేశం ప్రత్యక్చిత్తముమాపతిమ్‌| సమస్తక్లేశవిచ్చేదకారణం జగతాం గురుమ్‌||32

చిత్తవృత్తినిరోధేన వైరాగ్యాభ్యాసయోగత:| జపన్నుద్గీతమస్యార్థం భావయన్నష్టమం రసమ్‌||33

తతో మాం ప్రణిధానేనాభ్యాసేన దృడభూమినా| అస్తరాయానుపహతం జ్ఞాత్వా తుష్టోబ్రవీద్దర:||34

ఈశ్వర ఉవాచ-

కుశధ్వజాహం తుష్టోద్యవరం వరయ వాంఛితమ్‌| న హీదృశమననుష్ఠానం కస్యాప్యస్తి మహీతలే||35

శ్రుత్వేత్యుక్తో మయా శంభుర్బూయాసం తే గణో హ్యహమ్‌ | అనేనైవ శరీరేణ తథేవేత్యాహ గాం ప్రభు:||36

తత: కైలాసమానీయం విమానం మమ చాదిశత్‌| సర్వరత్నమయం దివ్యం దివ్యాశ్చర్యసమావృతమ్‌||37

విచరామి ప్రతీతోహం తదారూడో యదృచ్చయా| అథకాలే కియన్మాత్రే వ్యతీతేత్రైవ పర్వతే||38

గవాక్షోధిష్టితోపశ్యం వసంతే మునికన్యకామ్‌|

ఊయలలో నున్నశివుని నరుడు ఏవిధముగా ఊపుచుండునో అదేవిధముగా అతని ఆశుభము నశించి, పుణ్యము ప్రాప్తించును(29) శివదీక్షను పొంది సంస్కరింపబడితిని నేను(30) శివార్చనచేత పశుపాశములనుండి ముక్తుడనై,ఆగమమునుండి నిర్వాహదీక్షవరకున్న సంస్కారముల పొందితిని (31) అట్లు దేవేశుడు, ప్రత్యగాత్మ, ఉమాపతియగు శివుని, అన్నిక్లేశముల విచ్చేదమునకు కారణమైన జగద్గురువును ఆరాధించసాగితిని(32) చిత్తవృత్తుల నిరోధించి, వైరాగ్యమునభ్యసంచుట చేతనూ ,ఓంకారమును జపించుచూ దాని అర్థమును భావన చేయుచూ శాంతుడనై యుంటిని (33) భక్తిచేత, ధృడమైన అభ్యాసము చేత నా అన్తరాయములు (చిత్త విక్షేపములు) నశించినవని తెలిసి శివుడు సంతసించి ఇట్లనెను (34) కుశధ్వుజుడా:! నేనీనాడు సంతసించితిని నీకిష్టమైన వరమును కోరుము - భూమి పై ఇట్టి అనుష్టానము వేరెవరికీ లేదు (35)అనగా వినినేను ఈ శరీరముతోనే గణములలో ఒకడినిగా కావలెనని కోరగా అట్లేనని శివుడు పలికెను(36) అంతట నన్ను కైలాసమునకు తెచ్చి అనేక రత్నములు గలిగి దివ్యాశ్చర్యములతో కూడిన దివ్యమైన విమానము నాకిచ్చెను. (37) దానిపై నేను యథేచ్చగా విహరించితిని కొంతకాలము గడవగా ఈ పర్వతము పై విమాన గవాకము వద్ద నున్న నేను వసంతర్తువున ఒక మునికన్యను చూచితిని (38)

ప్రవాతి దక్షిణ వా¸° మదనాగ్నిప్రదీపిత:||39

అగ్నివేశ్యసుతాం భద్ర వివస్త్రాం జలమధ్యగామ్‌ | ఉద్భిన్న¸°వనాం శ్యామాం మధ్యక్షామాం మృగేక్షణామ్‌||40

విస్తీర్ణజఘనాభోగాం రంభోరుం సంహతస్తనీమ్‌ | తామంకురితలావణ్యాం జలసేకాం దివాగ్రత:||41

ప్రోన్నిద్రపంకజముఖీం వర్ణనీయతమాకృతిమ్‌| యథాప్రజ్ఞానయాథాత్మ్యాద్విద్వద్భిరపి వర్ణినీమ్‌||42

ప్రోద్యత్కటాక్షవిక్షేపై: శరవ్రాతైరివ స్మర: | స్వయం తదంగమాస్థాయ తాడయామాస మాం దృడమ్‌||43

వయస్యాసంవృతామేనం ఖేలమానాం యదృచ్చయా | అవతీర్ణ్యాహమహరం విమానాన్మదనాతుర:||44

సా గృహీతా మయా దీర్ఘం ప్రకుర్వాణా మహాన్వనమ్‌| తాతేతి చ విమానస్థా రురోదాతీవ సర్వత:||45

తతో వయస్యాస్తా దీనా మునిమాహు: ప్రధావితా: | వైమానికేన కేనాపి హ్రియతే తవ పుత్రికా||46

రుదన్తీం భగవన్నేతాం త్రాహ్యుత్తిష్టేతి సర్వత:|

మలయమారుతము వీచుచుండగా నాకు కామాగ్ని ఎక్కువాయెను (39) అగ్నివేశ్యుని సుతయగు ఆ కన్య వివస్త్రయై నీటిమధ్యనుండెను -యవ్వనవతియై, సన్నని నడుముతో, విశాలనేత్రములతో నుండెను(40) జఘనము విశాలముగా నుండి ఊరువులు అరటిబోదెలవలె నుండెను. స్తనములు కఠినముగా నుండి అపుడే లావణ్యము పొటమరించుచుండెను - అట్టి కన్య నాఎదుట పగలే వివస్త్రయై జలకాలాడుటను చూచితిని-(41) వికసించిన పంకజమువలెన మఖముండి, ఆ కృతి సుందరముగా నుండెను. తమ పాండిత్యమునంతా వాస్తవముగా ఉపయోగించి పండితులు వర్ణించదగినట్లుండెను (42) మన్మథుడు ఆమె అంగములనాశ్రయించి ఆమె కటాక్ష విక్షేపములతో నన్ను బాణసముహలతోవలె దృఢముగా కొట్టసాగెను-(43) తనసుఖలతోగూడి యథేచ్చగా క్రీడించుచున్న ఆ కన్యను నేను విమానమునుండి దిగి మదనాతురుడనై అపహరించితిని. (44) నేనట్లు అపహరించగా ఆ కన్య మిగుల దు:ఖించుచూ గట్టిగా విమానమునుండే నాన్నా! అని అరవసాగెను-(45) అంతట ఆమె సఖులు దీనులై పరుగెత్తి వెళ్ళి అగ్నివేశ్యమునితో మీకూతూరును ఎవడో విమానముపై వచ్చి అపహరించుకొని పోవుచున్నాడు. దు:ఖించుచున్న నీ కూతురిని రక్షించుము -లెమ్ము మహర్షీ!(46) అనిరి-

తాసాం తదాకర్ణ్య వచో మునిర్భద్ర తపోనిధి:||47

అగ్నివేశ్యోభ్యగాత్తస్యా వ్యోమన్యుపదం త్వరన్‌| తిష్ట తిష్ఠేతి మాముక్త్వా సంస్తభ్య తపసా గతిమ్‌||48

తత: ప్రకుపిత: ప్రాహ మునిర్మామతిదుస్సహమ్‌|

అగ్నివేశ్య ఉవాచ-

యస్మాన్మదీయా తనయా మంసపేశీవ తేహృతా||49

గృధ్రేణవాధునా వ్యోమ్ని తస్మాద్గ్రుధ్రో భవ ధ్రుతమ్‌| అనిచ్చంతీమదీయేయం సుతా బాలా తపస్వినీ||50

త్వయా హృతాధునాసై#్యతత్ఫలమాప్నుహి దుర్మతే| ఇత్యాకర్ణ్య భయావిష్టో లజ్జయాథో ముఖో మునే:||51

పాదౌ ప్రగృహ్య న్యపతం రుదన్నతితరాం తదా| న మయేయం పరిజ్ఞాయ హృతా నాద్యాపి ధర్షితా||52

ప్రసాదం కురు తే శాపం వ్యావర్తయ తపోనిదే | ప్రణతేషు క్షమావంతో నిసర్గేణ తపోధనా:||53

భవంతి సంతస్తద్గృద్రో మా భ##వేయం ప్రసీద మే| ఇతి ప్రసన్నేన మయా ప్రణతోసౌ మహాముని:||54

ప్రసన్న: ప్రాహ నో మిథ్యా మమ వాక్యం భ##వేత్‌ క్వచిన్‌ |కిం త్వింద్రద్యుమ్నభూపాలపరిజ్ఞానే సహాయతామ్‌||55

యదా యాస్యసి శాపస్య తదా ముక్తిమవాస్స్యసి|

'వారి మాటలను విని తపోనిధియగు ఆ ముని త్వరగా ఆమె వెళ్ళిన మార్గమునే అనుసరించి వచ్చెను 'నిలు నిలు' మని నన్ను అడ్డగించి, తపశక్తితో నాగమనమును ఆపివేసేను (48) మిగుల కోపించిన ఆ ముని అంత నన్నిట్లు శపించెను. గద్దమాంసము ముక్కను అపహరించిపోయినట్లు నీవు నా కూతురును అపహరించికొని ఆకాశమున కెగిసినందున వెంటనే గద్దవుకమ్ము ఇష్టపడని నా అసహాయురాలైన కుమారైను అపహరించినందున దాని ఫలితము ననుభవించుము దుర్మతీ! అనగా భయముపొంది సిగ్గుతో తలదించుకుంటిని (51) ఆ ముని పాదములను పట్టుకోని మిగులు రోదించుచూ నేల పై పడి తెలిసి నేను ఈ కన్యను అపహరించలేదు- ఆమెను బెదరించలేదు కూడా! (52) తపోనీధీ! నా పట్ల అనుగ్రహమును చూపి శాపమును మరలించుము.శరణుజొచ్చిన వారిని తపోధనులు సహజముగా క్షమించువారే యగుదురు కదా! (53) నేను గద్దను కాకుండా ప్రసాదించుము అని ప్రసన్నుడైన నేను మహాముని నమస్కరించితిని (54) అంతట ప్రసన్నుడైన ఆ ముని నామాట ఎప్పటికీ మిథ్యకాదు. కానీ ఇంద్రద్యుమ్నుడను రాజును గూర్చి తెలియుటలో సహాయపడినచో నీవీ శాపమునుండి విముక్తుడవయ్యెదవు అనెను.(55)

ఇత్యుక్త్వా స ముని: ప్రాయాద్గృహీత్వా నిజకన్యకామ్‌ | అఖండశీలాం స్వావాసమహం గృద్రోzభవం తదా||57

ఏవం తదా దమనకోత్సవ ఈశ్వరస్య| అందోలనేన నృపవేశ్మని మేవతార:|

శంభోర్గణత్వమభవచ్చ తథాగ్నివేశ్యశాపేన గృధ్ర ఇహ భద్ర తవేదముక్తమ్‌||58

ఇతి శ్రీ స్కాందమహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే మహీనదీప్రాదుర్భావే దమనకమాహాత్మ్యం నామ నవమోధ్యాయ:

అని ఆ ముని పలికి తన శీలవతి యగు కూతురిని తీసుకొని తన ఇంటికి వెళ్ళిపోయెను నేనప్పుడే గద్దనైతిని(57) ఈ విధంగా మదనోత్సవమున ఈశ్వరుని ఊయలలో నుంచి సేవించినందున ఈ రాజ్యగృహమున నేను జన్మించితిని శంభుగణమునైతిని అట్లే అగ్నివేశ్యుని శాపముచేత గద్దనైతిని నాయనా! ఇదంతా నీకు చెప్పబడినది(58)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున

కౌమారికాఖండమున మహీనదిప్రాదుర్భావమున దమనకమాహాత్మ్యము అను తొమ్మిదవ అధ్యాయము - 9

దశమోధ్యాయ:

నారద ఉవాచ-

గృధ్రసై#్యతద్వచ: శ్రుత్వా దు:ఖవిస్మయసంయుత:| ఇంద్రద్యుమ్నస్తమాపృచ్చ్య మరణాయోపచక్రమే ||1

తతస్తమాలోక్య తథా ముమూర్షుం కౌశికాదిభి:|| స సంహితం విచింత్యాహ దీర్ఘాయుషమథాత్మన:||2

మైవం కార్షీ : శ్రుణుగిరం భద్రక త్వం చిరంతన:| మత్తోzప్యస్తి స్ఫుటం చైవ జ్ఞాప్యతి త్వదభీప్సితమ్‌||3

మానసే సరసి ఖ్యాత: కూర్మో మంధరకాఖ్యయా | తస్య నావిదితం కించిదేహి తత్ర ప్రజామహే||4

తత: ప్రతీతాస్తే భూపమునిగ్పధ్రబకాస్తథా | ఉలూకసహితా జగ్ము: సర్వే కూర్మదిదృక్షవ:||5

సరస్తీరే స్థిత: కూర్మస్తాన్నిరీక్ష్య విదూరగాన్‌| కాందిశీకో వివేశాసౌ జలం శీఘ్రతరం తదా||6

కౌశికోథ తమాహేదం ప్రవాస్య వచనం స్వయమ్‌| కస్మాత్కూర్మ ప్రనష్టోద్య విముఖోభాగ్యతేష్వపి||7

అగ్నిర్ద్విజానాం విప్రశ్చ వర్ణానాం రమణ: స్త్రియామ్‌| గురుః పితా చ పుత్రానాం సర్వస్యాభ్యాగతో గురు:||8

విహాయ తమిమం ధర్మమాతిథ్యవిముఖ:కథమ్‌ | గృహ్ణసి పాపం సర్వేషాం బ్రూహి కూర్మాధునోత్తరమ్‌||9

పదవ అధ్యాయము

నారదుడు చెప్పసాగెను-గద్ద ఇట్లు పలుకగా విని దు:ఖముతో, విస్మయముతో కూడిన ఇంద్రద్యుమ్నుడు అతనికి వీడ్కోలుపలికి మరణించుటకు సిద్దపడెను.(1) అంతట అతనిని మిత్రులతో కలిసి మరణించదలుచుటను, తాను దీర్ఘాయువగుటను (వారితో మరణించ లేకపోవుటను) చూచి ఆలోచించిన గద్ద ఇట్లనెను (2) నాయనా! వద్దు! అలా చేయరాదు! నామాట విను! నా కంటే దీర్ఘయువు గల వ్యక్తివున్నాడు-అతను నీవు కోరిన దానిని తెలిసియుండవచ్చును (3) మానససరోవరమున మందరకుడను నా మిత్రడు తాబేలు నున్నాడు అతనికి తెలియనిదేదీ లేరు అక్కడికి వెళ్ళెదము (4) అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడు , మార్కండేయువు, కొంగ, గద్దలు కలిసి గుడ్లగూబతో ఆ తాబేలుని చూడగోరి బయలుదేరిరి.(5) దూరమునుండే వారి రాకను గమనించిన తాబేలు సరస్సు తీరమున కూర్చున్నదల్లా తొందరగా నీటిలోకి ప్రవేశించెను (6) అపుడు గుడ్లగూబ నవ్వి అతనినతో నిట్లనెను కూర్మమా! ఎందుకు కనబడకుండా పోయినావు? ఆభ్యాగతులపట్ల విముఖుడవెందుకైనావు? (7) బ్రాహ్మణులకు అగ్ని, అన్ని వర్ణములకు విప్రుడు, స్త్రీలకు ప్రియుడు, పుత్రులకుతండ్రి, అందరికీ అభ్యాగతుడే గురువు(8) అట్టి అతిథి ధర్మము వీడి అతిథ్యమునుండి విముఖుడవైతివెందులకు? అందరి పాపముల గ్రహించుచుంటివి కూర్మమా! మాకిప్పుడు సమాధానమిమ్ము!(9)

కూర్మ ఉవాచ-

చిరంతనో హి జానామి కర్తుమాతిథ్యసత్ర్కియామ్‌| అభ్యాగతేష్వపచితిం ధర్మశాస్త్రేషు నిశ్చితమ్‌||10

సుమహత్కారణం చాత్ర శ్రూయతాం తద్వదామి వ| నాహం పరాజ్ముఖో జాత ఏతావంతి దినాన్యపి||11

అభ్యాగతస్య కస్యాపి సర్వసత్కారసద్ర్వతీ| కిం త్వేష పంచమో యో వో దృశ్యతే సరళాకృతి:'||12

ఇంద్రద్యుమ్నో మహీపాలో బిభేమ్యస్మాదలంతరామ్‌| అమునా యజమానేన రౌచకాఖ్యే పురా పురే ||13

యజ్ఞపావకదగ్దా మే పృష్టిర్నాద్యాపి నిర్ర్వణా| తన్మే భయం పునర్జాతం కిమయం పునరేవ మామ్‌||14

ఆసుతీవలమాధాయ భువి ధక్ష్యతి సంప్రతి| ఇతి వాక్యావసానే తు కూర్మస్య కురుసత్తమ||15

పపాత పుష్పవృష్టి: ఖాద్విముక్తాప్సరసాం గణౖ| సస్వనుర్దేవవాద్యాని కీర్త్యుద్దారే మహీపతే:||16

విస్మితాస్తే చ దదృశుర్విమానం పురత: స్థితమ్‌| ఇంద్రద్యుమ్నకృతే దేవదూతేనాధిష్ఠితం తదా'||17

అయాతయామా: ప్రదదురాశిషోసై#్మ సురద్విజా| సాధువాదో దివి మహానాసీత్తస్య మహీపతే|'|18

తతో విమానమాలంబ్య దేవదూతస్తముచ్చకైః | ఇంద్రద్యుమ్నమువాచేదం శృణ్వతాం నాకవాసినామ్‌||19

అనగా కూర్మమిట్లనెను - చిరాయువగు నాకు అతిథిసత్క్రియ తెలియును. ధర్మశాస్త్రములయందు నిశ్చయింపబడిన అభ్యాగతసేవ నాకు తెలియును (10) అయిననూ ఇక్కడ ఒక పెద్ద కారణము గలదు వినుడు ఇన్ని దినములూ నేను పరాజ్ముఖుడను కాలేదు - (11) వచ్చిన వారికి విముఖుడను గాక అన్ని సత్కారములనుచక్కగా నాచరించిన వానిని, కాని మీమధ్యసరళ##మైన ఆకృతి గలిగి ఐదవవాడుగా కన్పించుచున్న ఇంద్రద్యుమ్నుడును రాజునుండి మిగుల భయమునొందితిని. పూర్వము రౌచకమనుపురమున యజ్ఞము నితను చేయగా యజ్ఞానికి కాలిన నీ వీపున గాయములింకనూ మానలేదు- అందుకే నాకుమరల భయము కలిగినది. మరల నన్నితడు వేదికగా చేసి ఇపుడు భూమిపై దహించునా ఏమి అని భయపడితిని (15) అని ఆ కూర్మమనగానే ఆకాశమునుండి అప్సరసల గణములచే విడవబడిన పూలు పుష్పము వలె కురిసినవి ఇంద్రద్యుమ్న మహారాజు కీర్తిని పునరుద్దరించుటచే దేవవాద్యములు మ్రోగినవి (16) అక్కడున్నవారంతా తమ ఎదుట ఇంద్రద్యుమ్నుని కొరకు దేవదూతలధిష్టించి తెచ్చిన విమానమును చూచి విస్మయమును పొందిరి (17) దేవతలు , బ్రాహ్మణులుఆ రాజుకు నిత్యమగు ఆశీస్సుల నొసగిరి, ఆ రాజుకు 'సాధు'వగు గాక యను ధ్వని అకాశమున గొప్పగా వినబడెను (18) అంతట విమానమున నిలిచి దేవతలందరూ వినుచుండగా ఇంద్రద్యుమ్నునితో నిట్లనెను (19)

దేవదూత ఉవాచ-

నవీకృతాధునా కీర్తిస్తవ భూపాల నిర్మలా| త్రిలోక్యమపి తచ్చీఘ్రం విమానమిదమారుహ||20

గమ్యతాం బ్రహ్మణో లోకమాకల్పం తపసోర్జితమ్‌| ప్రేషితోయమనేనైవ తవానయనకారణాత్‌:||21

యావత్కీర్తిర్మనుష్యస్య పృథివ్యాం ప్రధితా భ##వేత్‌| తావానేవ భ##వేత్‌ స్వర్గే సతి పుణ్య హ్యనంతకే||22

సురాలయసరోవాపీకూపారామాదికల్పనా| ఏతదర్దం హి పూర్తాఖ్యా ధర్మశాస్త్రేషు నిశ్చితా||23

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

అమీ మమైవ సుహృదో మార్కండబకకౌశికా:| గృధ్రకూర్మౌ ప్రభావోz యమమీషాం మమ వృద్దయే||24

తచ్చేదమీ మయా సాకం బ్రహ్మలోకం ప్రయాంత్యుత | పుర: స్థితాస్తదాయాస్యే బ్రహ్మలోకం చ నాన్యథా||25

పరేషామనపేక్ష్యైవ కృతప్రతికృతం హి య :|ప్రవర్తతే హితాయైవ స సుహృత్‌ ప్రోచ్యతే బుదై:||26

స్వార్థోద్యుక్తధియో యే స్యురన్వర్థాస్తే ప్యసుంధరా:| మరణం ప్రకృతిశ్చెవ జీవితం వికృతిర్యదా||27

ప్రాణినాం పరమో లాభ: కేవలం ప్రాణిసౌహృదయ్‌| దరిద్రా రాగిణోసత్యప్రతిజ్ఞాతా గురుద్రుహ:||28

మిత్రావసానిన: పాపా: ప్రాయో నరకమండనా:| పరార్ధనష్టాస్తదమీ పంచ సంప్రతి సాధవ:||29

రాజా! నిర్మలమగు నీకీర్తి ముల్లోకములలోనూ క్రొత్తదిగా చేయబడినది .(ఉద్దరింపబడినది) త్వరగా ఈ విమానము నెక్కుము.(20) తపస్సు చేత పొందిన బ్రహ్మలోకమున కల్పకాలమునుండుము. నిన్ను తీసుకొని వచ్చుటకు బ్రహ్మచేతనే పంపబడితిని (21) అనంతపుణ్యమున్ననూ , భూమిపై మానవుని కీర్తి వ్యాపించి యున్నంత వరకు మాత్రమే అతను స్వర్గముననుండును (22) దీని కొరకే , దేవాలయ,సరస్సుల, బావుల,నూతుల, ఆరామముల నిర్మించుట పూర్త అనునది ధర్మశాస్త్రములలో నిశ్చయింపబడినది .(23) అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడిట్లనెను ఈ మార్కండేయముని , కొంగ గుడ్లగూబ, గద్ద, తాబేలు నా మిత్రులు, నా వృద్దికి వీరి శ##క్తే కారణము (24) వీరునూ నాతో నా ముందు నడుచుచూ బ్రహ్మలోకమును వెళ్ళినచో నేను బ్రహ్మలోకమునకు వచ్చెదను -లేనిచో రాను- (25) తాను చేసినదానికి బదులాశించక ఇతరుల హితమునకై పాటుపడేవాడే సుహృత్తని, మిత్రుడని పండితులందరు (26) ప్రాణులపట్ల మిత్రత్వమును చూపుట ప్రాణులకుపరమలాభము- దరిద్రులు,రక్తులు, ప్రతిజ్ఞచేసి నెరవేర్చనివారు, గురుద్రోహము చేయువారు (28) మిత్రుని అవసానకారకులగు పాపులు నరకమునలంకరించువారు వీరంతా పరార్థము నశించినవారు, ఇప్పుడు సాధువులు-(29)

దేవదూత ఉవాచ-

ఏతే హరగణా: సర్వే శాపభ్రష్టా : క్షితిం గతా:||31

శాపాంతే హరపార్శ్వే తు యాస్యంతి పృథీవీ పతే | విహాయేమానతో భూప త్వమాగచ్చ మయా సహ||32

న చైషాం రోచతే స్వర్గో హిత్వా దేవం మహేశ్వరమ్‌|

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

యద్యేవం గచ్చ తద్దూత నాయాస్యేహం త్రివిష్టపమ్‌||33

తథా తథా యతిష్యామి భవిష్యామి యథా గణ| అవిశుద్దియాధిక్యదూషణౖరేషనిందిత:||34

స్వర్గ: సదాననుశ్రవికస్మాదేనం న కామయే | తత్రస్థస్య పున: పాతో భయం న వ్యేతి మానసాత్‌||35

పున: పాతో యత: పుంస్తస్తస్మాత్స్వర్గం న కామయే | సతి పుణ్య స్వయం తేన పాతితో నిజలోకత:||36

చతుర్ముఖేన వైలక్ష్యం గతోస్మి కథమేమి తమ్‌ | ఇతీదముక్త్వా దూతం తం శ్రుణ్వతోసై#్యవ విస్మయాత్‌||37

అప్రాక్షీద్భూపతి: కూర్మం తదాయు: కారణం తదా| ఇదమాయు : కథం జాతం కూర్మ దీర్ఘతమం తవ||38

సుహృన్మిత్రం గురుస్త్వం మేయేన కీర్తిరమోద్దృతా||39

అనగా దేవదూత ఇట్లనెను - వీరంతా శివగణములు శాపముచేత భ్రష్ఠులైనవారు. భూమిని చేరినారు (31) శాపము నశించగా తిరిగి శివునివద్దకు వెళ్ళెదరు. రాజా! వీరిని విడిచి నీవు నాతో రమ్ము. వీరికి మహేశ్వరుడు తప్ప స్వర్గము రుచించదు. (32) అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడిట్లనెను . దూతా! అది నిజమైనచో నీవు మాత్రమే స్వర్గమునకు వెళ్ళుము-నేను- రాను (33)నేను కూడా హరగణమును కావడానికి ప్రయత్నించెదను - ఈ స్వర్గము అవిశుద్ది( అశుద్ది) నాశనము , ఆధిక్యము అను దూషణములచే నిందిపంబడినది (34) ఈ స్వర్గమును నేను కోరను - అక్కడున్న వానికి మరల పతితుడనగుదున్న భయము మనస్సునుండి తొలగదు (35) మరల పతితుడగుట పురుషునకు స్వర్గమున యున్నందుచేత నేను దానిని కోరను-ఇక నా పుణ్యము ఇంకా వున్ననూ నన్ను తన లోకమునుండి పతితుడిని చేసి, సిగ్గుపడునట్లు చేసిన బ్రహ్మలోకమునకెట్లు వచ్చెదను.(36) అన్ని పలికి ఇంద్రద్యుమ్నుడు ఆ దేవదూత విస్మయముతో వినుచుండగానే తాబేలును దాని ఆయుస్సుకు కారణమేమిటనిఅడిగెను కూర్మమా! ఇంత దీర్ఘమైన ఆయుస్సు నీకెట్లు కలిగినది? నా కీర్తి నుద్దరించిననీవే నా మిత్రుడివి, బాంధవుడవు, గురువును (39)

శ్రుణు భూప కథాం దివ్యాం శ్రవణాత్పాపనాశినీమ్‌| కథాం సుమదురామేతాం శివమాహాత్మ్యసంయుతామ్‌||40

శృణ్వన్నిమామపి కథాం నృపతే మనుష్య:| సుశ్రద్దయా భవతి పాపవిముక్తదేహ:|

శంభో: ప్రసాదమభిగమ్య యథాయురేవ | మాసీత్ర్పసాదతం ఇయం మమ కూర్మతా చ||41

ఇతి శ్రీస్కాందమహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే

మహీనదిప్రాదుర్బావే దశమోzధ్యాయ:||

అనగా ఆ తాబేలు ఇట్లనెను- రాజా! వినినంత మాత్రాన పాపమును నశింపజేయు మధురమైన ,శివమాహాత్మ్యముతో కూడిన ఈ కథను వినుము (40) శ్రద్దతో ఈ కథను వినినంతనే మనుష్యుడు పాపము తొలగిన వాడగును- నేను శివుని ప్రసాదమును పొంది ఈ ఆయుస్సునుఈ కూర్మత్వమున మొదటి మాహేశ్వర ఖండమున కౌమారికాఖండమున

మహీనదీప్రాదుర్బావముపదవ అధ్యాయము

ఏకాదశోzధ్యాయ:

కూర్మ ఉవాచ-

శాండిల్య ఇతి విఖ్యాత: పురాహమభవం ద్విజ:| బాలభావే మయా భూప క్రీడమానేన నిర్మితమ్‌||1

పురా ప్రావృషి పాంశూత్థం శివాయతనముచ్ర్ఛితమ్‌| జలార్ద్రవాలుకాప్రాయం ప్రాంశుప్రాకారశోభితమ్‌||2

పంచాయతనవిన్యాసమునోహరతరం నృప | వినాయకశివాసూర్యమధుసూదనమూర్తిమ్‌||3

పీతమృత్స్వర్ణకలశం ధ్వజమాలావిభూషితమ్‌| కాష్ఠతోరణవిన్యస్తం దోలకేన విభూషితమ్‌||4

దృఢప్రాంశుసముద్భూతసోపానశ్రేణిభాసురమ్‌| సర్వాశ్చర్యమయం దివ్యం మయసై#్య: సంవృతేన మే||5

తత్ర జాగేశ్వరం లింగం కృత్వాzథ వినివేశితమ్‌| బాల్యాదుపలరూపం తద్వర్షావారి విశుద్దిమత్‌||6

బకపు షై#్పస్తథాన్యైశ్చ కేదారోత్థై: | సమాహృతై: కోమలైరపరై: పుషై#్పర్వృతివల్లీసముద్బవై:||7

కూష్మాండైశ్చైవ వర్ణాద్యైరున్మత్తకుసుమాయుతై: | మందారైర్బిల్వపత్రైశ్చ దూర్వాద్యైశ్చ నవాంకురై:||8

పూజా విరచితా రమ్యా శంభోరితి మయా నృప | తతస్తాండవమారబ్దమనపేక్షితసత్ర్కియమ్‌||9

శివస్య పురతో బాల్యాద్గీతం చ స్వరవర్జితమ్‌| అకార్షం సకృదేవాహం బాల్యే శిశుగణావృత:||10

పదకొండవ అధ్యాయము

పూర్వము నేను శాండిల్యుడని పేరొందిన ద్విజుడిగా జన్మించితిని. బాల్యక్రీడలో భాగంగా నేను వర్షాకాలమున ఎతైన శివాలయమునొక దానిని నిర్మించితిని (1) నీటితో తడిసిన ఇసుక కలిగి ఎతైన ప్రాకారములతో శోభిల్లుచుండెను (20 రాజా! గణశ, శివ,దుర్గ, సూర్య, విష్ణు మూర్తుల కలిగి పంచాయతని విన్యాసముతో మిక్కిలి మనోహరముగా ఆ ఆలయముండెను(3) పచ్చని, మట్టి, బంగారుకలశములతో, ధ్వజమాలలతో విలసిల్లుచుండెను- కర్రల తోరణముల విన్యాసముతో,ఊయలతో విలసిల్లుచుండెను(4) గట్టిగా ,ఎత్తుగా నున్న మెట్ల వరుసలతో వెలుగొందుచూ అనేక అశ్చర్యములతో నుండెను-నేను మిత్రులతో కలిసి దివ్యమగు జాగేశ్వరలింగమునుచేసి వర్షపు నీటితో శుద్దిపరచి రాతి రూపమున దానిని బాలభావముతో నటునుంచితిని-(6) ఒక పుష్పముతో మరియు ధాన్యభూములలో సేకరించిన కోమలమగు ఇతరపుష్పములతో, వ్రతివల్లీ పుష్పములతో (7)గుమ్మడికాయలతో, ఉమ్మెత్తపూలతో,మందారములతో,బిల్వపత్రములతో, దూర్వామొదలగు గరికతో , చిగురుతో ఇట్లు శివునికి నేను రమ్యమగు పూజనొనరించితిని (8) రాజా! తరువాత దేనినీ ఆశించకనే శివుని ఎదుట తాండవమునారంభించితిని(9) బాల్యముచే శివుని ఎదుట స్వరము లేకుండా గానము చేసితిని, ఇతర పిల్లలతో కలిసి ఇట్లు బాల్యమున ఒకమారు మాత్రమే శివపూజనొనర్చితిని-(10)

తతో మృతోzహం జాతశ్చ విప్రో జాతిస్మరో నృప| వైదిశే నగరేzకార్షం శివపూజాం విశేషత:||12

కల్పకోటిం వసేత్స్వర్గే య: కరోతి శివాలయమ్‌| యావంతి పరమాణూని శివస్యాయతనే నృప||13

భవంతి తావద్వర్షాణి కారక : శివసద్మని | ఇతి పౌరాణవాక్యాని స్మరన్‌ శైలం శివాలయమ్‌ ||14

అకారిషమహం రమ్యం విశ్వకర్మవిధానత:| మృణ్మయం కాష్ఠనిష్పన్నం పాక్కేష్టం శైలమేవ వా||15

కృతమాయతనం దద్యాత్‌ క్రమాద్దశగుణం ఫలమ్‌ | భస్మశాయీ త్రిషవణో భిక్షాన్నకృతభోజన:||16

జటాధరస్తపస్యంశ్చ శివారాధనతత్పరః | ఇత్థం మే కుర్వతో జాతం పునర్బూప ప్రమాపణమ్‌||17

జాతో జాతిస్మరస్తత్ర తృతీయేహం భవాంతరే| సార్వభౌమో మహీపాల: ప్రతిష్టానే పురోత్తమే||18

జయదత్త ఇతి ఖ్యాత : సూర్యవంశసముద్బవ:| తతో మయా బహువిధా: ప్రాసాదా: కారితా నృప||19

తరువాత (కాలక్రమమున) మరణించిన నేను జాతిస్మరణమున్న విప్రునిగా విదిశా నగరమున జన్మించి విశేషముగా శివపూజను,శివదీక్షను పొంది శివాగమములచేననుగ్రహింపబడి చేయసాగితిని(11) శ్రద్దతో లింగమును నిలిచి శివప్రసాదమును బడిసితిని (12) శివాలయమును నిర్మించిన వాడు స్వర్గమున అనేక కల్పముల కాలము నివసించును రాజా! శివుని ఆలయమున ఎన్ని పరమాణువులుండునో అన్ని సంవత్సరములు ఆ ఆలయమును నిర్మించినతడు శివలోకముననుండును పురాణవాక్యములను స్మరించుచూ రాతితో విశ్వకర్మ విధానముననుసరించి రమ్యమైన శివాలయమును నిర్మింపజేసితిని(14) మట్టితో గానీ , కర్రలతోగానీ, ఇటుకలతో గానీ, రాతితోగానీ శివాలయమును నిర్మింపజేసిన ఒకదానికంటే నొకటి పదిరెట్లు ఫలవంతమగును శివుని పైభక్తి తో భస్మమున నిద్రించుచూ, మూడుమార్లు స్నానముచేయుచూ, భిక్షాటన ద్వార లభించిన అన్నముచే భుజించుచూ,జటలను ధరించి తపస్సునాచరించుచూ శివారాధన తత్పరుడనైతిని. ఇట్లు తపము నాచరించుచున్న నేను మరల మరణించితిని (17)మరల జన్మయందునేను ప్రతిష్టానమపురమను గొప్పపురమున సూర్యవంశమునకు చెందిన జయదత్తుడను రాజుగా జన్మించి పూర్వజన్మస్మరణము కలిగియుంటిని . తరువాత నేననేక ప్రాసాదములను నిర్మింపజేసితిని(19)

తస్మిన్భవాంతరే శంభోరారాధనపరేణ చ| తతో నిరూపితా జాతా బకపుష్పపురస్సరా:||20

సౌవర్ణై రాజతైరత్ననిర్మితై: కుసుమై: నృప | తథావిథేన్నదానాది కరోమి నృపసత్తమ||21

కేవలం శివలింగానాం పూజాం పుషై#్ప: కరొమ్యహమ్‌| తతో మే భగవాన్‌ శంభు: సంతుష్టోzథ వరం దదౌ||22

అజరామరతాం రాజంస్తేనైవ వపుషా వృత: | తతస్తథావిధం ప్రాప్యానన్యసాధారణం వరమ్‌||23

విచారామి మహీమేతాం మదాంధ ఇవ వారణ: | శివభక్తిం విహాయాzథ నృపోzహం మదనాతుర:||24

ప్రధర్షయితుమారబ్ద: స్త్రియ: పరపరిగ్రహా:| ఆయుషస్తపస:కీర్తేజసో యశస: శ్రియ:||25

వినాశకారణం ముఖ్యం పరదారప్రధర్షణమ్‌|| సకర్ణ: శ్రుతిహీనోzసౌ పశ్యన్నంధో వదజ్ఞడ:||26

అచేతనశ్చేతనావాన్‌ మూర్ఖో విద్వానపి స్ఫుటమ్‌| తదా భవతి భూపాల పురుష: క్షణమాత్రత:||27

యదైవ హరిణాక్షీణాం గోచరం యాతి చక్షుషామ్‌ | మృతస్య నిరయే వాసో జీవతశ్చేశ్వరాద్భయమ్‌||28

ఏవం లోకద్వయం హంత్రీ పరదారప్రధర్షణా | జరామరణహీనోzహమితి నిశ్చయమాస్థిత:||29

ఐహికాముష్మికభయం విహాయాహం తత: పరమ్‌| ప్రధర్షయితుమారబ్దస్తదా భూప పరస్త్రియ:||30

ఆ జన్మయందు శివునికి ఆరాధన చేయుటలో మునిగిన నేను బకపుష్పములను, బంగారు ,వెండి,రత్నముల పుష్పములను, అన్నదానములనుచేయించితిని (21) పూలతో కేవలము శివలింగముల పూజించుచుంటిని . అంతట నాపూజచే సంతోషించిన శివుడు నాకొక వరమునిచ్చెను (22) వృద్దాప్యము, మరణములేని వరమును పొంది ఆ శరీరముతోనే జీవించుచూ అనన్యసాధారణమైన వరమును పొందుట చేత మదించి , మదించిన ఏనుగువలె భూమి పై చరించుచుంటిని శివభక్తి విడచి మదనాతురుడనైతిని (24) అట్టి నేను ఇతరుల భార్యలగు స్త్రీలను బాధించుటకు మొదలిడితిని. ఆయుష్షు, తపస్సు, కీర్తి,తేజస్సు,యశస్సు, లక్ష్మీ ఇవన్నీ నశించుటకు ముఖ్యకారణము ఇతరుల భార్యలను బాధించుటయే (25) సుందరస్త్రీల కంటబడినవాడు చెవులుండిననూ చెవులు లేనివానివలె ,చూచుచున్ననూ అంధునివలె, మాటాడుచూ మూగవానివలె ,చైతన్యముండీ అచేతనుని వలె, విద్వాంసుడైననూ మూర్ఖునివలె క్షణమాత్రముననే అయిపోవును. (27) మరణించినవానికి నరకవాసము, జీవించువానికి తనకంటే శక్తివంతుడగు వానినుండి భయము అను ఈ రెండూ ఇతరుల బార్యలను బాధించుటచే కలుగును కనుక ఇతరులభార్యలను బాధించుట యన్నది రెండు లోకములను నశింపజేయునది (28) రాజా! వృద్దాప్యము, మరణము లేని వాడినని నిశ్చయమును పొందిన నేను ఇహలోక, పరలోక భయములను విడిచిపుచ్చి ఇతరుల స్త్రీలను భాధించసాగితిని(30)

అథ మాం సంపరిజ్ఞాయ మర్యాదారహితం యమ:|31

యమ ఉవాచ

నాహం తవానుభావేన గుప్తస్యాస్య వినిగ్రహమ్‌||32

శక్నోమి పాపినో దేవ మన్నియోగేzన్యమాదిశ | జగదాధారరూపా హి త్వయేశోక్తా:పతివ్రతా:||33

గావో విప్రా: సపిగమా అలుబ్దా దానశీలిన: | సత్యనిష్టా ఇతి స్వామింస్తేషాం ముఖ్యాతమా సతీ||34

తాస్తేన ధర్షితా లుప్తం మదీయం ధర్మశాసనమ్‌| వరదానప్రమత్తేన తవైవ పరిభూయమామ్‌||35

జయదత్తేన దేవేశ ప్రతిష్టానాధివాసినా| ఇమాం ధర్మస్య భగవాన్‌ గిరమాకర్ణ్య కోపిత!||

శశాప మాం సమానీయ వేపమానం కృతాంజలిమ్‌||36

ఈశ్వర ఉవాచ-

యస్మాద్దుష్టసమాచార ధర్షితాస్తే పతివ్రతా:||

కామార్తేన మయా శప్తస్తపస్మాత్‌ కూర్మ: క్షణాద్భవ| తత: ప్రణమ్య విజ్ఞప్త: శాపతోపహరో మయా||38

ప్రాహ పష్టితమే కల్పే భవితా గణ:| మదీయ ఇతి సంప్రోచ్య జగామాదర్శనం శివ:||39

అహం కూర్మస్తదా జాతో దశయోజనవిస్తృత| సముద్రసలిలే నీతస్త్వయాzహం యజ్ఞసాధనే||40

ఇట్లు నేను మర్యాదను విడిచినపుడు తెలిసి యముడు ఇది శివుని వరప్రదానముచేతనని తెలిసి శివుని వద్దకు వచ్చెను నేను ధర్మమును అతిక్రమించుటను గూర్చి శివునికి విన్నవించెను.(31)దేవా! నీ ప్రభావముచే రక్షింపబడిన ఈ పాపిని నియంత్రించలేకుంటిని నా పనిలో వేరే ఎవరినైనా నియోగింపుము- స్వామీ! ప్రతివ్రతలు, గోవులు, వేదవిదులైన విప్రులు, దానశీలురు, సత్యనిష్ఠులు వీరు జగ్తుకు ఆధారమంటివి.వీరిలో ముఖ్యమైనది పతివ్రత(34)అట్టి పతివ్రతల నితడు బాధించెను. నాధర్మశాసనమే లోపించినది నీ వరదానముచేతమదించి నన్ను తృణీకరించి ప్రతిష్టానవాసియైన జయదత్తుడు ధర్మశాసనమునుల్లంఘించుచున్నాడు(35) అని యముడుచెప్పగా విని మహాదేవుడగు రుద్రుడు మిగుల కోపించి ,నన్ను పిలిపించి, వణుకుచూ అంజలిని జోడించి నిలిచిన నన్నిట్లు శపించెను(36) దుష్టప్రవర్తన గలవాడా! కామాతురుడవై పతివత్రలను బాధించినందున వెంటనే తాబేలువి గమ్ము అనగా శాపతాపమును హరించు శివునే నేను వేడుకొనగా (38) శివుడు అరవయ్యవ కల్పమున శాపము తొలిగినా గణమయ్యెదవని పలికి మాయమయ్యెను.(39) అపుడు నేను పదియోజనముల పొడవున్న తాబేలునై సముద్రజలములో నుండగా నీవు యజ్ఞసాధనమునకై నన్ను తెచ్చితివి(40)

పురస్తాద్యాయజాకేన స్మరంస్తచ్చ బిభేమి తే| దగ్దస్వయాహం పృష్టేzత్ర వ్రణాన్యేతాని పశ్య మే||41

చయనాని బహూన్యత్ర కల్పసూత్రవిధానత: | పృష్టోపరి కృతాన్యాసన్నింద్రద్యుమ్న తదా త్వయా||42

భూయ: సంతాపితా యజ్ఞె: పృథవీ పృథివీపతే | సుస్రావ సర్వతీర్థానాం సారం సాzభూన్మహీనదీ||43

తస్యాం చ స్నానమాత్రేణ సర్వపాపై: ప్రముచ్యతే|తతో నైమిత్తికే కస్మిన్నపి ప్రళయ ఆగత:||44

ప్లవమానమిదం రాజన్మానసం శతయోజనమ్‌| షట్‌పంచాశత్ర్పమాణన కల్పా మమ పురా నృప||45

వ్యతీతా ఇహ చత్వార:శేషే మోక్షస్తత: పరమ్‌| ఏవమాయురిదం దీర్ఘమేవం శాపాచ్చ కూర్మతా||46

మమాభూదీశ్వరసై#్యవ సతీ ధర్మద్రుహో నృప| బ్రూహి కిం క్రియతాం శత్రోరపి తే గృహగామిన:||47

మమ పృష్టిశ్చిరం భూప త్వయా దగ్ధాzగ్నినాzపురా | అహం జ్వలంతీమివ తాం పశ్యామ్యద్యాపి సత్రినా||48

ఇదం విమానమాయాతవం త్వయా కస్మాన్నిరాకృతమ్‌| దేవదూతసమాయుక్తం భుంక్ష్వ భోగాన్నిజార్జితాన్‌||49

పూర్వము యజ్ఞముచేయుచూ నీవు చేసినది తలచి భయము నొందితిని , నా వీపును నీవు కాల్చితివి- చూడుము ఈ వ్రణములను (41) కల్పసూత్ర విధిననుసరించి అనేకచయనములను నా వీపు పై చేసితివి- ఇంద్రద్యుమ్నా! మరల నీవు యజ్ఞములతో పృథివిని పూర్తిగా తపించజేసితివి. అపుడు భూమి అన్ని తీర్థముల సారమును స్రవించి మహీనది అయినది (43)దానియందు స్నానమాడినంతనే అన్నిపాపముల నుండి ముక్తులగుదురు అంతట ఒకప్పుడు ఏదో ఒక కారణము చేత ప్రళయమేర్పడెను (44) ఈ నూరు యోజనములమానము తేలుచునుండెను పూర్వము నాకు యాభయి ఆరు కల్పములు గడిచినవి-(45) ఇక నాలుగుకల్పములుగడిచినచో మోక్షమే ఇది నాదీర్ఘాయువును, కూర్మత్వమును, గూర్చిన వివరము-(46) సతీధర్మములకు ద్రోహము చేసినా నాకు ఈశ్వర శాపముచే కూర్మత్వము ప్రాప్తించెను - శత్రువైననూ ఇంటికి వచ్చిన నీకునేనేమి చేయగలనుఝ చెప్పుము (47) రాజా! పూర్వము యజ్ఞములతో నా వీపును కాల్చితివి ఇప్పటికీ అది మండుచున్నట్లే నాకనిపించును (48) ఇక, ఇపుడు వచ్చిన విమానమునుదేవదూతలతో కూడిన దానినెందుకు నిరాకరించితివి ? నీవు సంపాదించిన భోగములను నీవే అనుభవింపుము(49)

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

చతుర్ముఖేన తేనాహం స్వర్గాన్నిర్వాపిత: స్వయమ్‌| విలక్ష్యో న ప్రయాస్యామి పాతాధిక్యాదిదూషితే ||50

తస్మాద్వివేకవైరాగ్యమవిద్యాపాపనాశనమ్‌| ఆలింగ్వాహం యతిష్యామి ప్రాప్య భోదం విముక్తయే||51

తన్మే గృహాగతస్యాథ యథాతిథ్యకరో భవాన్‌| అదాదిశ యథాzzపారపారద: కోz;పి మే గురు:||52

కూర్ముఉవాచ-

లోమశో నామ దీర్ఘాయుర్మత్తోzప్యస్తి మహాముని:| మయా కలాపగ్రామే స పూర్వం దృష్ట: క్వచిన్నృప||53

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

తస్మాదాగచ్చ గచ్చామస్తమేవ సహితా వయమ్‌| ప్రాహు: పూతతమాం తీర్థాదపి సత్సంగతిం బుధా:||54

ఇత్థం నిశమ్యనృపతేర్వచనం తదానీం | సర్వేzపి తే షడథం తం మునిముఖ్యమాశు|

చిత్త విధాయ ముదితా: ప్రయయుర్ధ్విజేంద్రం | జిజ్ఞాసవ:| సుచిరజీవితహేతుమస్య||55

ఇతి శ్రీ స్కాందమహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే

మహీనదీప్రాదుర్బావే కూర్మాఖ్యానం నామ ఏకాదశోzధ్యాయ:

అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడిట్లనెను : చతుర్ముఖుడగు ఆ బ్రహ్మనన్ను స్వయముగా స్వర్గమునుండి వెడలగొట్టి సిగ్గిల జేసెను గాన పతనభయము అధిక్యాది దోషములున్న ఆస్వర్గమునకు నేను వెడలను (50) కనుక వివేకము, వైరాగ్యములే పాపమును నశింపజేయునవి, వానిని అవలంభించి జ్ఞానమును పొంది ముక్తికై ప్రయత్నించెదను (51) నీ ఇంటికి వచ్చిన నాకు అతిథ్యమునెట్టిచ్చితనో అట్లే అపారమగు సంసారమునకు తీరమునొసగు గురువెవరైనా నాకు గలరా నీవే చెప్పుము (52) అనిఅడుగగా కూర్మమిట్లు చెప్పెను. నాకంటే దీర్ఘాయువగు లోమశుడను మహాముని గలడు- ఒక మారు నేనతనిని కలాపగ్రామమున జూచితిని (53) అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడిట్లనెను కనుక మనమంతా అక్కడికే వెళ్ళిదము రమ్ము - తీర్థముకంటే సత్సంగతి పవిత్రమని ఋధులందురు(54) అని రాజనగా విని ఆ ఆరుగురూ లోమశమహామునిని మనసులోనుంచుకొని అతని చిరాయువు వెనుక రహస్యమేమిటో తెలియగోరి సంతోషముగా బయలు దేరిరి.(55)

ఇది శ్రీ స్కాంద మహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున

మహీనదీప్రాదుర్భావమున కూర్మాఖ్యానమను పదకొండవ అధ్యాయము

ద్వాదశోzధ్యాయ:

నారద ఉవాచ-

అథ తే దదృశు: పార్థ సంయమస్థం మహామునిమ్‌| క్రియాయోగసమాయుక్తం తపోమూరిధరం యథా|'| 1

జటాస్త్రిషవణస్నానకపిలా: శిరసా తదా | ధారయున్తం లోమశాఖ్యమాజ్యసిక్తమివానలమ్‌||2

సవ్యహస్తే తృణౌఘం చ ఛాయార్థే విప్రసత్తమమ్‌| దక్షిణ చాక్షమాలాం చ బిభ్రతం మైత్రమార్గగమ్‌||3

అహింసయన్‌ దురుక్తాద్యై: ప్రాణినో భూమిచారిణ: య: సిద్దిమేతి జప్యేన సమైత్రో మునిరుచ్యతే||4

బకభూపద్విజోలూకగృధ్రకూర్మా విలోక్య చ| నేము: కలాపగ్రామే తం చిరంతనతపోనిధిమ్‌||5

స్వాగతాసనసత్కారేణామునా తేzతిసత్కృతా:| యథోచితం ప్రతీతాస్తమాహు: కార్యం హృది స్థితిమ్‌||6

కూర్మ ఉవాచ-

ఇంద్రద్యుమ్నోzయమవనీపతి : సత్రిజనాగ్రణీ: కీర్తిలోపాన్నిరస్తోzయం వేధసా నాకపృష్ఠత:||7

మార్కండేయాదిభి: ప్రాప్య కీర్త్యుద్దారం చ సత్తమ | నాయం కామయతే స్వర్గం పున: పాతాదిబీషణమ్‌||8

భవతాzనుగృహీతోzయమిహేచ్చతి మహోదయమ్‌| ప్రణోద్యస్తదయం భూప: శిష్యస్తే భగవన్మయా|| త్వత్సకాశమిహానీతో బ్రూహి సాధ్వస్య వాంచితమ్‌||9

పరోపకరణం నామ సాధునాం వ్రతమాహితమ్‌| విశేషత: ప్రణోద్యానాం శిష్యవృత్తిము పేయుషామ్‌||10

ఆప్రణోద్యేషు పాపేషు సాధు ప్రోక్తమసంశయమ్‌| విద్వేషం మరణం చాపి కురుతేzన్యతరస్య చ||11

అప్రమత్త: ప్రణోద్యేషు మునిరేష ప్రయచ్ఛతి | తదేవేతి భవానేవం ధర్మం వేత్తి కుతో వయమ్‌||12

పన్నెండవ అధ్యాయము

నారదుడు ¿Áxmsörylgiƒ«sVc @LêRiVƒy ! @Li»R½ÈÁ ªyLRiLiµR…LRiW xqsLi¸R…Vª«sVª«sVVƒ«s úNTP¸R…W¹¸…WgRiª«sVV»][ ª«sVWLjiòµyÖÁ胫s »R½xmsxqsV=ª«sÛÍÁƒ«sVƒ«sõ ª«sV¥¦¦¦ª«sVV¬s¸R…VgRiV ÍÜ[ª«sVaRPV¬s ÇÁÚÀÁLji(1) ú¼½xtsQª«sßáryõƒ«sª«sVV¿Á[ (ª«sVW²R…V ª«sWLýRiV) xmsxqsVxmso LRiLigRiVƒ«s ƒ«sVƒ«sõ ÇÁÈÁÌÁƒ«sV »R½ÌÁµyÖÁè ®ƒs[¼½»][ »R½²T…zqsƒ«s @gjiõª«sÛÍÁƒ«sVLi®²…ƒ«sV (2) Fs²R…ª«sV¿Á[¼½ÍÜ[ ¬ds²R…N]LRiNRPV gRi²ïT…»][ ¿Á[zqsƒ«s µy¬s¬s (g]²R…VgRiVª«sÛÍÁ), NRPV²T…¿Á[¼½ÍÜ[ LRiVúµyORPQª«sWÌÁƒ«sV µ³R…LjiLiÀÁ \®ªsVú¼½ª«sWLæRiª«sVVƒ«s ƒ«s²R…¿RÁV¿RÁVLi®²…ƒ«sV (3) ˳ÏÁW„sV xmsp ¿RÁLjiLi¿RÁV úFyßáVÌÁƒ«sV ¿Á²R…Vª«sWÈÁÌÁ»][ Ëص³j…LixmsNRP ÇÁxmsùª«sVV»][ zqsµôj… ƒ¯LiµR…Vƒy²R…V \®ªsVú»R½V²R…ƒ«s‡Á²R…V ª«sVV¬s (4) A ÀÁLRiLi»R½ƒ«s »R½F¡¬sµj…¬s NRPÍØxmsúgSª«sVª«sVVƒ«s ¿RÁWÀÁ N]LigRi, LSÇÁÙ, ª«sVV¬s, gRiV²ýR…gRiW‡Á, gRiµôR… , »yÛËÁ[ÌÁV, ƒ«sª«sVxqsäLjiLiÀÁƒ«s„s (5) A ª«sVV¬s ry*gRi»R½ª«sVV xmsÖÁNTP @xqsƒ«s„sVÀÁè ¸R…V´][ÀÁ»R½ª«sVVgS xqs»R½äLjiLi¿y xqsLi»R½zqsLiÀÁ , A ALRiVgRiVLRiW ª«sVVƒ«sxqsVÍÜ[ ƒ«sVƒ«sõµy¬s¬s ª«sVV¬s¬sÈýÁ²T…gjiLji (6) ª«sVVLiµR…V NRPWLRiø„sVÈýÁ²T…lgiƒ«sV ª«sV¥¦¦¦»yø ! B»R½ƒ«sV BLiúµR…µR…Vùª«sVVõ²R…ƒ«sV LSÇÁÙ , ¸R…VÇìÁª«sVVÌÁV ¿Á[¸R…VVªyLjiÍÜ[ @úgRigRißáVù²R…V c NUPLjiòÍÜ[zmsLi¿RÁVÈÁ¿Á[ ú‡Áx¤¦¦¦ø B»R½¬s¬s xqs*LæRiª«sVVƒ«sVLi²T… lgiLiÉÓÁ®ªs[|qsƒ«sV NRPÖÁzqs NUPLRiVòQùµôyLRiª«sVVƒ«sV F~Liµj…ƒ«s B»R½ƒ«sV ª«sVLRiÌÁ xms²T…F¡ª«soµR…Vƒ«sƒ«sõ˳ÏÁ¸R…Vª«sVV»][ xqs*LæRiª«sVVƒ«sV NRPW²y N][LRiVÈÁÛÍÁ[µR…V(8) „dsVLji»R½¬s ƒ«sƒ«sVúgRiz¤¦¦¦LiÀÁ¼½Lji B»R½¬sNRPä²R… g]xmsö úxms¹¸…WÇÁƒ«sª«sVVƒ«sV N][LRiV¿RÁVƒyõ²R…Vc ˳ÏÁgRiªyƒ±s! „dsVLji»R½¬s¬s bPxtsvù¬sgS ¿Á[zqsN]¬s bPORPQßágRiLRixmsª«sÛÍÁƒ«sV ®ƒs[¬s»R½¬s¬sNRPä²T…NTP ¾»½ÀÁè¼½¬s B»R½ƒ«sV N][Ljiƒ«s µy¬s¬s xmsÌÁVNRPVª«sVV (9) xmsL][xmsNSLRiß᪫sVƒ«sgS ryµ³R…Vª«soÌÁV ¿Á[‡ÁÉíÓÁƒ«s úª«s»R½®ªs[V @LiµR…Vƒy bPxtsQùª«sX¼½ò ¬s F~Liµj…ƒ«s „s¬ds»R½VÌÁNRPV úª«s»R½ª«sVV NRPµy! (10) „sƒ«s¸R…Vª«sVVÛÍÁ[¬s FyxmsoÌÁNRPV¿Áxmsö‡Á²T…ƒ«s ª«sVLiÀÁª«sWÈÁ ªyLjiNTP ¬sxqs=LiaRP¸R…Vª«sVVgS „sƒyaRPª«sVVƒ«sV gS¬ds ª«sVLRiß᪫sVVƒ«sV gS¬ds NRPÖÁgjiLi¿RÁVƒ«sV (11) @úxmsª«sV»R½VòQ\®²… ª«sVV¬s, „s¬ds»R½VÌÁgRiV N][Ljiƒ«s µy¬s¬s¿RÁV胫sV „dsVNRPV µ³R…LRiøª«sVV ¾»½ÖÁ¸R…VVƒ«sV ®ªs[V®ªsVLi»R½ ?(12)

లోమశ ఉవాచ-

కూర్మ యుక్తమిదం సర్వం త్వయాభిహితమద్య న: | ధర్మాశాస్త్రోపనతం తత్‌ స్మారితా: స్మ పురాతనమ్‌||13

బ్రూహి రాజన్‌ సువిశ్రబ్దం సందేహం హృదయస్థితమ్‌|- కస్తే కిమబ్రవీచ్చేషంవక్షామ్యహం న సంశయ:||14

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

భగవాన్‌ ప్రథమ: ప్రశ్నస్తావదేవ మమోచ్యతామ్‌| గ్రీష్మకాలేzపి మధ్యస్థే రవౌ కిం న తవాశ్రమ:||15

కుటిమాత్రోzపి యచ్చాయా తృణౖ: శిరసి పాణిగై:||16

లోమశ ఉవాచ-

మర్తవ్యమస్త్యవశ్యం చ కాయ ఏష పతిష్యతి | కస్యార్థే క్రియతే గేహమనిత్యభవమధ్యగై:||17

యస్య మృత్యుర్భవేన్మిత్రం పీతం వాzమృతముత్తమమ్‌| తసై#్యతదుచితం వక్తుమిదం మే శ్వో భవిష్యతి ||18

అనగా లోమశుడిట్లనెను కూర్మమా! నీవన్నది నిజము, ధర్మశాస్త్ర సంబద్దము, ఇప్పుడు పురాతనమగు దానిని స్మరించునట్లు చేసితిని (13)సరే రాజా! నిర్భయంగా నీ మనసులో నున్న సందేహమును చెప్పుము మిగిలిన దాన్ని దేనిని నీకు చెప్పాలి?తప్పక నీకుచెప్పెదను (14) అనగా ఇంద్రద్యుమ్నుడిట్లనెను భగవాన్‌! నా మొదటి ప్రశ్న ఇది చెప్పుము- గ్రీష్మకాలమునతలపై సూర్యుడండగా (మధ్యాహ్నము ) కూడానీకు ఆశ్రమము లేదు (15)కనీసము కుటిరమాత్రమైన లేదు చేతులలోగడ్డిని పట్టుకొని నెత్తి పై నుంచుకొని దానినీడను పొందుచుంటివి -ఎందులకు? (16) అని అడుగగా లోమశుడు చెప్పసాగెను.- మరణము తప్పదు ఈ శరీరము తప్పకే నేలరాలును అనిత్యమగు సంసారమధ్యనుండి ఎవరొకొరకు గృహము ఏర్పరుచుకొనెదరు?(17) ఎవనికి మృత్యువు మిత్రుడు ,ఎవడో అమృతమును తాగెనో అతనుచ నాకు రేపన్నది పున్నదనుట యుక్తము(18)

ఇదం యుగసహస్రేషు భవిష్యమభవద్దినమ్‌| తదప్యద్యత్వమాపన్నం కా కథా మరణావదే:||19

కారణానుగతం కర్యామిదం శుక్రాదభూద్వపు: | కథం విశుద్దిమాయాతి క్షాళితాంగరవద్వద:||20

తదస్యాపి కృతే పాపం శత్రుషడ్వర్గనిర్జితా :| కథం కారం న లజ్జంతే కుర్వాణా నృపసత్తమ||21

తద్ర్బహ్మణ ఇహోత్పన్న: సికతాద్వయసంభవ:| నిగమోక్తం పఠన్‌ శృణ్వన్నిదం జీవిష్యతే కథమ్‌||22

తథాపి వైష్ణవీ మాయా మోహయత్యవివేకినమ్‌| హృదయస్థం న జానంతి హ్యపి మృత్యుం శతాయుష:||23

దంతాశ్చలాశ్చలా లక్ష్మీర్యౌవనం జీవితం నృప | చలాచలమతీవేదం దానమేవ గృహం నృణామ్‌||24

ఇతి విజ్ఞాయ సంసారమసారం చ చలాచలమ్‌| కస్యార్థే క్రియతే రాజన్‌ కుటజాదిపరిగ్రహ:||25

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

చిరాయుర్భగవానేవ శ్రూయతే భువనత్రయే |తదర్థ మహమాయాతస్తత్కిమేవం వచస్తవ||26

లోమశ ఉవాచ-

ప్రతికల్పం మచ్చరీరాదేకరోమపరిక్షయ: జాయతే సర్వనాశే చ మమ భావి ప్రమాపణమ్‌||27

పశ్య జానుప్రదేశం మే ద్వ్యంగుళం రోమవర్జితమ్‌| జాతం వపుస్తద్భిభేమి మర్తవ్యే సతి కిం గృహై:||28

ఈ దినము, యుగసహస్రములలో ఒకప్పుడు భవిష్యత్తు, అట్టిదిప్పుడు వర్తమానమైనది మరణము యొక్క అవధిని గూర్చి చెప్పునదేమి? (19)కారణముననుసరించు కార్యమిది శుక్రమునుండి శరీరమేర్పడినది -కడిగిన బొగ్గువలె అది శుద్దినెట్లు పొందును?(20) అరిషడ్వర్గముచే జయింపబడి ఈ శరీరము కొరకు పాపము నాచరించువారెందులకు సిగ్గుపడరు? (21) బ్రహ్మనుండి రెండుఇసుకలతో నేర్పడినది వేదోక్తమును చదువుచూ, వినుచూనుండగా ఇదెట్లు జీవించగలుగును? (22) అయిననూ ,అవివేకిని విష్ణుసంబంధిమయా మోహపరచును వందల ఏళ్ళు వచ్చిననూ హృదయమున మృత్యువును తెలియలేరు- (23)దంతములు అస్థితరములు- ఐశ్వర్యము, యవ్వనము, జీవితమే అస్థిరమైనది రాజా! ఇదంతా చలాచలము, దానమే మనుజులను గృహము (24) ఇది తెలిసి సంసారము చలాచలము, సారము లేనిదని ఎఱిగి, ఎవరికొరకు ఆశ్రమము మొదలగు వానిని పొందవలెను ?(25) అనగా రాజిట్లనెను ముల్లోకములలో నీవే చిరాయువని తెలిసి వచ్చితిని మరి ఇట్టి మాటలేమి? (26) అనగా లోమశముని చెప్పెను ప్రతికల్పమున నాశరీరమునుండి ఒక వెంట్రుక రాలును అన్నీ రాలినపుడు నాకుమృత్యువు కలుగును (27) నా మోకాలు ప్రాంతమున చూడుము రెండంగుళములు వెంట్రుకలు లేవు దానిని చూచి భయము నొందుచుంటినీ- మరణించవలసియుండగా ఇంటితో నేమి ప్రయెజనము?(28)

నారద ఉవాచ-

ఇత్థం నిశమ్య తద్వాక్యం స ప్రవాస్యాతివిస్మిత: | భూపాలస్తస్య పప్రచ్చ కారణం తాదృశాయుష:||29

ఇంద్రద్యుమ్న ఉవాచ-

పృచ్చామి త్వామహం బ్రహ్మన్‌ యదాయురిమీదృశమ్‌ | తవ దీర్ఘం ప్రభావోటzసౌ దానస్య తపసోzథవా||30

లోమశు ఉవాచ-

శ్రుణు భూప ప్రవక్ష్యామి పూర్వజన్మసముద్భవామ్‌| శివధర్మయుతాం పుణ్యాం కథాం పాపప్రణాశినీమ్‌||31

అహమాసం పురా శూద్రో దరిద్రోzతీవభూతలే| భ్రమామి వసుధావృష్టే హ్యశనాపీడితో భృశమ్‌||32

తతో మయా మహల్లింగం జాలిమధ్యగతం తదా| మధ్యాహ్నేzస్య జలాధారో దృష్టశ్చెఋవావిదూరత:||33

తతః ప్రవిశ్య తద్వారి పీత్వా స్నాత్వా చ శాంభవమ్‌| తల్లింగం స్నాపితం పూజా విహితా కమలై: శుభై:||34

అథ క్షుతక్ష్‌క్షామకంఠోzహం శ్రీ కంఠం తం నమస్య చ | పున: ప్రచలితో మార్ఘే ప్రమీతో నృపసత్తమ||35

తతోzహం బ్రాహ్మణగృహే జాతో జాతిస్మర: సుత: | స్నాపనాచ్చివలింగస్య సకృత్కమలపూజనాత్‌||36

స్మరన్విలసితం మిథ్యా సత్యాభాసమిదం జగత్‌| అవిద్యామయమిత్యేవం జ్ఞాత్వా మూకత్వమాస్థిత:||37

తేన విప్రేణ వార్ధక్యే సమారాధ్య మహేశ్వరమ్‌| ప్రాప్తోzహమితి మే నామ ఈశాన ఇతి కల్పితమ్‌||38

లోమశుడిట్లనగా విని రాజు నవ్వి అతివిస్మయముతో అతని ఆయుష్షుకు కారణమేమిటని అడిగెను (29) మహ్మాత్మా! ఇట్టి దీర్ఘాయువునకు కారణమేమి ? దానమా? తపస్సా? దేని ప్రభావము ?(30) అని అడుగగా లోమశుడు చెప్పెను. రాజా! వినుము చెప్పెదను - ఇది శివధర్మముతో కూడిన పుణ్యము కథ. పూర్వజన్మలో జరిగినది అన్ని పాపములను నశింపజేయునది(31) పూర్వము నేను దరిద్రుడగు శూద్రునిగా భూమి పై నుంటిని ఆకలితో పీడింపబడి భూమి పై నుంటిని-ఆకలితో పీడింపబడి భూమి పై తిరుగుచూనుంటిని (32) ఒకనాడు మధ్యాహ్నము జాలి మధ్యనున్న పెద్ద శివలింగమును, దాని జలాధారమును దూరము నుండే చూచితిని (33) ప్రవేశించి, ఆ నీటిని తాగి, స్నానమాడి శివలింగమునకు స్నానము చేయించితిని మంచి కమలముతో పూజనుచేసితిని-(34) అంతట , ఆకలిచే నెండిపోయిన కంఠముతో నేను శ్రీ కంఠునికి నమస్కరించి మార్గమున నడుచుచూ మరణించితిని (35) ఆ తరువాత బ్రాహ్మణగృహము జన్మించితిని జాతి స్మరణయుండెను -శివలింగమునకు అభిషేకము చేయుటచే , మంచి కమలములతో పూజించుట చేత ఆ స్మరణకలిగెను(36) ఇది మిథ్యావిలాసమని స్మరించుచూ , ఈ జగత్తు సత్యమువలె కనబడుచున్ననూ అవిద్యామయమని తెలిసి మూగగా నుంటిని (37)వృద్ద్యాప్యమున ఈశ్వరుని ఆరాధించుటచే కలిగితినని ఆవిప్రుడు నాకు ఈశానుడని పేరు పెట్టెను (38)

తత: స విప్రో వాత్సల్యాదగదాన్‌ సుబహూన్‌ మమ| చకార వ్యపనేష్యామి మూకత్వమితి నిశ్చయ :||39

మంత్రవాదన్‌ బహూన్‌ వైద్యానుపాయానపరానపి | పిత్రోస్తథా మహామాయా సంబద్ద మనసోస్తథా||40

నిరీక్ష్య మూఢతాం హాస్యమాసిన్మనసిమే తదా | తథా ¸°వనమాసాద్య నిశి హత్వా నిజం గృహమ్‌||41

సంపూజ్య కమలై: శంభుం తత: శయనమభ్యగామ్‌| తత: ప్రమీతే పితరి మూఢ ఇత్యయముజ్ఘిత:||42

సంబంధిబి: ప్రతీతోzథ ఫలాహారమవస్థిత:|| ప్రతీత:పూజాయామీశమబ్జైర్భహువిధైస్తథా||43

అథ వర్షశతస్యాంతే వరద: శశిఖేఖర :'| ప్రత్యక్షో యాచితో దేహిజరామరణసంక్షయమ్‌||44

ఈశ్వర ఉవాచ-

అజరామరతా నాస్తి నామరూపభృతా యత:| మమాపి దేహపాత: స్యాదవధిం కురు జీవితే'||45

ఇతి శంభోర్వచ: శ్రుత్వా మయా వృతమిదం తదా| కల్పాంతే రోమపాతోzస్తు మరణం సర్వసంక్షయే||46

తతస్తవ గణో భూయామితి మేzభీస్సితో వర: | తథేత్యుక్త్వా స భగవాన్‌ హరశ్చాదర్శనం గత:||47

అహం తపసి నిష్ఠశ్చ తత: ప్రభృతి చాభవమ్‌| బ్రహ్మహత్యాదిభి: పాపైర్ముచ్యతే శివపూజనాత్‌||48

బ్రధ్ద్నాబ్జైరితరైర్వాపి కమలైర్నాత్ర సంశయ:|

అంతట ఆ విప్రుడు వాత్సల్యముచే నా మూగతనమును పొగెట్టదనని నిశ్చయముతో ఎన్నో వైద్యములనను జేయించెను (39) మంత్రములను, వైద్యములను ఇతర ఉపాయములెన్నింటినో చేయించిరి మహామాయాతో కూడిన మనసులుగల నా తల్లిదండ్రులు మూర్ఖత్వమును చూచి మనసులో నెంతో నవ్వుకుంటిని (40) కొంతకాలమునకు యవ్వనమును పొందితిని.రాత్రి సమయాన ఇంటికి వెళ్ళి కమలములతో శివుని పూజించి తరువాత నిద్రించువాడిని (41) కానీ నానారకాల సంబంధమును గల వారందరూ నన్ను విడిచేసిరి- అపుడు పళ్ళు తింటూ బ్రతికితిని (42) కానీ నానారకాలపుష్పాలతో శివుని పూజింపసాగితిని (43) అంత వందసంవత్సరాల తరువాత వరములనిచ్చు శివుడు ప్రత్యక్షముకాగా ముసలితనము, మరణము లేకుండునట్లు వరమునిమ్మనగా శివుడిట్లనెను (44) నామ, రూపములను దాల్చినందున నాకే ముసలితనము, మరణము గలవు కనుక జీవితావధిని చెప్పుము '(45) అనగా నేను ఒక్కొక్క వెంట్రుక రాలుచూ, అన్ని వెంట్రుకలు రాలిన పిదప మరణము సంభవించునట్లు తరువాత నీ గణముగా మారునట్లు వరమునిమ్మంటిని- అట్లేనని శివుడు మాయమాయెను(47)అప్పటి నుండినేను తపస్సు ననున్నవాడినే అయితిని . శివపూజను వికసించిన కమలాలతో లేదా ఇతర పుష్పములతో చేసినచో అన్ని పాపముల నుండి ముక్తులయ్యెదరు (48)

ఏవం కురు మహారాజ త్వమప్యాప్స్యసి వాంచితమ్‌||49

హరభక్తస్య లోకస్య త్రిలోక్యాంనాస్తి దుర్లభమ్‌| బహి: ప్రవృత్తిం సంగృహ్య జ్ఞానకర్మేంద్రియాది చ ||50

లయ: సదాశివే నిత్యమంతర్యోగోzయముచ్యతే | దుష్క్మరత్వాద్బహిర్యోగం శివ ఏవ స్వయం బగౌ ||51

పంచభిశ్చార్చనం భూతైర్విశిష్టఫలధం దృవమ్‌ | క్లేశకర్మవిపాకాద్యైరాశ##యైశ్చాప్యసంయుతమ్‌||52

ఈశానమారాధ్య జపన్‌ ప్రణవం ముక్తిమాప్సుయాత్‌|సర్వపాపక్షయే జాతే శివే భవతి భావనా||53

పాపోపహతబుద్దీనాం శివే వార్తాzపి దుర్లభా| దుర్లభం భారతే జన్మ దుర్లభం శివపూజనమ్‌||

||54

దుర్లభం జాహ్నవీస్నానం శివే భక్తి: సుదుర్లభా| దుర్లభం బ్రాహ్మణ దానం వహ్నిపూజనమ్‌||55

అల్వపుణ్యౖశ్చ దుష్ర్పాపం పురుషోత్తమపూజనమ్‌||56

లక్షేణ తనుషాం యోగస్తదర్థేన హుతాశన:| పాత్రం శతసహస్రేణ రేవా రుద్రశ్చ షష్టిభి:||57

ఇతీదముక్తమఖిలం మయా తన మహీపతే| యథాయురభవద్దీర్ఘం సమారాధ్య మహేశ్వరమ్‌ ||58

న దుర్లభం న దుష్ప్రాపం న చాసాధ్యం మహాత్మనామ్‌ | శివభక్తికృతాం పుంసాం త్రిలోక్యామితి నిశ్చితమ్‌||59

రాజా! నీవు కూడా ఇట్లే చేయుము -తప్పక నీవు కోరినదానిని పొందెదవు-(49) ముల్లోకములలో లభించనిది లేదు. బాహ్యప్రవృత్తిని ,జ్ఞానేంద్రియ , కర్మేంద్రియములను నిగ్రహించి సదాశివునియందు అయింపజేయుట అంతర్యోగమ' నబడును (50) ఇది కష్టమని శివుడు బహిర్యోగమును స్వయముగా చెప్పెను(51)

పంచభూతములతో పూజించుట విశేషఫలమునిచ్చును- క్లేశ, కర్మ, విపాక, ఆశయములచే తాకబడని ఈశ్వరుని ఆరాధించుచూ ప్రణవమును జపించుచునుండిన ముక్తిని పొందెదరు- (52) అన్ని పాపములు నశించగా శివునియందు భావన కలుగును-(53)పాపబుద్దులకు శివునియందు వార్తకూడా దుర్లభ##మే భారతమున జన్మ,శివపూజ, గంగాస్నానము,శివభక్తి ఇవన్నీ అతి దుర్లభములు , బ్రాహ్మణదానము, అగ్ని పూజ దుర్లబములు (55) తక్కువ పుణ్యము గలవారు పురుషోత్తముడగు శివుని పూజ పొందలేరు (56)లక్షశరీరములతో యోగము, అరలక్ష శరీరములతో అగ్ని కార్యము,అరవై శరీరములతో స్వయముగా రుద్రుడగు సిద్దించును (57) రాజా! నీకిట్లు అంతా చెప్పితిని మహేశ్వరుని ఆరాధించి దీర్ఘాయువెట్లు కలిగెనో తెలిపితిని- (58) శివభక్తి గల మహాత్ములకు , ముల్లోకములలో లభించనిది , పొందలేనిది, సాధించరానిది లేదన్నది నిశ్చయము.(59)

నందీశ్వరస్య తేనైవ వపుషా శివపూజనాత్‌ | సిద్దిమాలోక్య కో రాజన్‌ శంకరం న నమస్యతి||60

శ్వేతస్య చ మహీపస్య శ్రీ కంఠం చ నమస్యత: కాలోzపి ప్రళయం యాత: కస్తమీశం నపూజయేత్‌||61

యదిచ్ఛయా విశ్వమిదం జాయతే వ్యవతిష్ఠతే | తథా సంలీయతే చాంతే కస్తం నశరణం వ్రజేత్‌||62

ఏతద్రహస్యమిదమేవ నృణాం ప్రధానం | కర్తవ్యమత్ర శివపూజనమేవ భూప|

యస్యాంతరాయపదవీముపయాంతి లోకా:| సద్యో నర: శివనత: శివమేతి సత్యమ్‌||63

ఇతి శ్రీ స్కాందమహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే మహీప్రాదుర్భావే

లోమశవృత్తాంతే శివపూజనమాహాత్మ్యవర్ణనం నామద్వాదశోzధ్యాయ:

శివపూజవలన నందీశ్వరుడు ఆశరీరముతోడనే సిద్దినొందుట చూచి కూడా ఎవరు శివుని పూజించరు? (60) నీలకంఠుని పూజించిన శ్వేతుడను రాజుకు కాలముకూడా ప్రళయమునొందుట చూచి ఎవరు శివుని పూజించకుందురు?(61) ఎవరి కోరికచే ఈ విశ్వము జన్మించి, నిలిచి , చివర లయించునో అట్టి శివుని ఎవరు శరణు వేడుకుందురు?

(62) రాజా! రహస్యమిదే నరులందరూ శివపూజనాచరించవలెను. లోకములన్నీ అంతరాయములను కల్పించినపుడు నరుడు శివునికి నమస్కరించినచో వెంటనే శుభమును పొందుట సత్యము(63)

ఇతి శ్రీ స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వర ఖండమున కౌమారికాఖండమున మహీప్రాదుర్భావమున లోమశవృత్తాంతమున శివపూజయొక్క మాహాత్మ్యము అను పన్నెండవ అధ్యాయము

త్రయోదశోzధ్యాయ:

నారద ఉవాచ-

ఇతి తస్య మునీంద్రస్య ˳ÏÁWxms¼½ : aRPVúaRPVªyƒ±s ª«s¿RÁ: e úFyx¤¦¦¦ ƒyx¤¦¦¦Li gRi„sVuyù„sV »y*Li „s¥¦¦¦¸R…V ƒ«sLRiLi NRP*ÀÁ»`½ee1

లింగమారాధయిష్యేzద్య సర్వసిద్దిప్రదం నృణామ్‌ | త్వయైవానుగృహితోzద్య యాంతు సర్వే యథాగతమ్‌||2

తద్బూపతివచ: శ్రుత్వా బకో గృధ్రోzథ కచ్చప:| ఉలూకశ్చ తథైవోచు: ప్రణతా లోమశం మునిమ్‌||3

స చ సర్వసుహృద్విప్రస్తథేత్యేవాహ తాంస్తథా | ప్రణోద్యాన్‌ ప్రణతాన్‌ సర్వాన్‌ అనుజగ్రాహ శిష్యవత్‌ ||4

శివదీక్షావిధానేన లింగపూజాం సమాదిశత్‌ | తేషామనుగ్రహపరో ముని: ప్రణతవత్సల:||

తీర్ఱాదప్యధికం స్థానే సతాం సాధుసమాగమ:||5

పచేలిమఫల: సద్యో దురంతకలుషాపహ:|| అపూర్వ :కోzపి సద్గోష్టీసహస్రకిరణోదయ:||6

య ఏకాంతతయాత్యంతమంతర్గతతమోపహ :| సాధుగోష్ఠీసముద్భూతసుఖామృతరసోర్మయ:||7

సర్వే వరా: సుధాకారా: శర్కరా మధుషడ్రసా: | తతస్తే సాధుసంసర్గం సంప్రాప్తా: శివశాసనాత్‌||8

పదమూడవ అధ్యాయము

నారదుడు చెప్పసాగెను c A ª«sVV¬dsLiúµR…V²R…ÈýÁV xmsÌÁVNRPgS ¬sƒ«sVõ „s²T…ÀÁ ®ƒs[®ƒsxmsöV²R…V ®ªs×ÁþF¡ƒ«sV (1) ƒ«sLRiVÌÁNRPV @¬sõ ÍØ˳ÏÁª«sVVÌÁ¬s¿Á[è ÖÁLigRiª«sVV®ƒs[ ALSµ³j…Li¿ÁµR…ƒ«sV. ¬ds®ªs[ ƒ«sƒ«sVõ @ƒ«sVúgRiz¤¦¦¦LiÀÁ¼½„s, ®ƒs[²R…V „dsLRiLi»y ª«sÀÁ胫sÛÉýÁ[ ®ªs×ÁþF¡¬sª«sVVø, @®ƒsƒ«sV (2) A ª«sWÈÁÌÁƒ«sV „s¬s N]LigRi, gRiV²ýR…gRiW‡Á ÍÜ[ª«sVaRPª«sVV¬s»][ @®µ…[ ¿ÁzmsöLji (3) @LiµR…LjiNUP „sVú»R½V\®²…ƒ«s A ª«sVV¬s @ÛÉýÁ[ƒ«s¬s úxmsßá»R½V\ÛÍÁ „s¬ds»R½V\ÛÍÁƒ«s ªyLji¬s bPxtsvùÌÁª«sÛÍÁ @ƒ«sVúgRiz¤¦¦¦Li¿Áƒ«sV.(4)bPª«sµk…OSQ „sµ³yƒ«sª«sVV»][ bPª«sÖÁLigRi xmspÇÁƒ«sV @®µ…[bPLi¿Áƒ«sV . úxmsßá»R½VÌÁ xmsÈýÁ ªy»R½=ÌÁùª«sVVƒ«sV ¿RÁWxmso ª«sVV¬s ªyLjiƒ«sƒ«sVúgRiz¤¦¦¦Li¿Áƒ«sV ª«sVLiÀÁªyLjiNTP ª«sVLiÀÁªyLji»][ NRPÌÁLiVVNRP ¼d½LóRiª«sVVNRPLiÛÉÁ[ „sVƒ«sõ (5) xqsµæ][ztîsQ¸R…Vƒ«sV xqsWL][ùµR…¸R…Vª«sV xmnsÌÁª«sVVÌÁƒ«sV xmsLi²T…Li¿RÁVƒ«sµj…, ®ªsLiÈÁ®ƒs[ Fyxmsª«sVVÌÁ¬sõLiÉÓÁ¬ds »]ÌÁgjiLi¿RÁVƒ«sµj…. @xmspLRi*Q\®ªsVƒ«sµj… (6) xqsµæ][ztîsQ ®ªsVVNRPäÛÉÁ[ @Li»R½LæRi»R½»R½ª«sVxqsV=ƒ«sV »]ÌÁgjiLi¿RÁVƒ«sµj….BNRP ryµ³R…Vg][ztísQƒ«sVLi²T… NRPÌÁVgRiV xqsVÅÁª«sVƒ«sV @ª«sVX»R½ LRixqs»R½LRiLigRiª«sVVÌÁ¬dsõ úZaP[xtísQ\®ªsVƒ«s„s, @ª«sVX»R½ LRiWxmsª«sVV gRiÌÁ„s, aRPLRiäLRi , ¾»½[®ƒsª«sLiÉÓÁ xtsQú²R…ryÌÁV gRiÌÁ„s c @Li»R½ÈÁ A }qsõz¤¦¦¦»R½VÌÁLiµR…LRiW bPª«so¬s aSxqsƒ«sª«sVV¿Á[ ryµ³R…VxqsLigRi¼½¬s F~Liµj…Lji(8)

ఆరేభిరే క్రియాయోగం మార్కండనృపపూర్వకా: | తేషాం తపస్యతామేవం సమాజగ్మే కదాచన|| తీర్థమాత్రానుషంగేన లోమశాలోకనోత్సుక:||9

ముఖ్యా పురుషయాత్రా హి తీర్థయాత్రానుషంగత:| సద్బి: సమాశ్రితో భూప భూమిభాగస్తథోచ్యతే||10

కృతార్హణాతిథ్యవిదిం విశ్రాంతం మాం చ ఫాల్గున| ప్రణమ్య తేzథ పప్రచ్చుర్నాడీజంఘపురస్సరా:||11

త ఊచు:

శాపభ్రష్టా వయం బ్రహ్మంశ్చత్వారోzపి స్వకర్మణా | తన్ముక్తిసాదనార్థాయ స్థానం కించిత్సమాదిశ||12

ఇయం హి నిష్ఫలా భూమి: సఫలం భారతం మునే||13

తత్రాపి క్వచిదేకత్ర సర్వతీర్థఫలం వద|| ఇతి పృష్టస్త్వహం తైశ్చ తానబ్రవమిదం తదా||14

సంవర్తం పరిపృచ్చధ్వం స వో వక్ష్యతి తత్త్వత:| సర్వతీర్థఫలావాప్తికారక భూప్రదేశకమ్‌||15

త ఊచు:-

కుత్రాసౌ విద్యతే యోగీ నాజ్ఞాసిష్మ వయం చ తమ్‌| సంవర్తదర్శనాన్ముక్తిరితి చాస్మదనుగ్రహ:||16

యది జానాసి తం బ్రూహి సుహృత్సంగో న నిష్పల: | తతోZహమబ్రవం తాంశ్చ విచార్యేదం పున: పున:||17

మార్కండేయుడు, ఇంద్రద్యుమ్నుడు మున్నగువారు క్రియాయోగము నారంభించిరి, అట్లు వారు తపము చేయుచుండగా నొకనాడు లోమశముని తీర్థయాత్రలనను చేయుచూ వారిని చూడగోరి వచ్చెను (9) తీర్థయాత్రలలో పురుషయాత్ర ఇది ముఖ్యమైనది రాజా! సజ్జనులతో ఆశ్రయింపబడి భూమిబాగమనబడును (10) అర్జునా! అతిథిక్రియలను గైకొని విశ్రాంతిని పొందిన నన్నుచేరి నాఢీజంఘడు మున్నగువారు నమస్కరించి ఇట్లడిగిరి (11) దేవా! మేము నలుగురమూ మాకర్మచే శాపము నొంది భ్రష్టులమైతివి, కనుక ముక్తి సాధించుటకై మాకొక స్థానమును చూపించుము (12) ఈ భూమి నిష్ఫలము ఓ మునీ! భారత భూమియే ఫలవంతమైనది.(13) అక్కడకూడా ఏదేని ఒక ప్రదేశమును, అన్నితీర్థముల ఫలములనిచ్చుదానిని తెలుపుము. అని అడుగగా నేను వారితో నిట్లంటిని(14) సంవర్తుని అడగండి అతను మీకు యథార్థముగా అన్ని తీర్థముల ఫలముననుకలిగించు భూ ప్రదేశమును తెలుపగలడు (15) అనగా వారిట్లనిరి - దేవా ! ఈ సంవర్తుడను యోగి ఎక్కడనుండును? మాకతని గూర్చి తెలియదు సంవర్తుని దర్శనముచే ముక్తి కలుగుననుట మాయందు నీ అనుగ్రహమును చూపును-(16) అతని గూర్చి తెలిసినచో మాకు చెప్పుము. మిత్రుల సంగమము (సహృదయులతో కలయిక) నిష్ఫలము కాదు కదా! అనగా నేను మరల అలోచించి వారితో నిట్లంటిని (17)

వారాణస్యామసావాస్తే సంవర్తో గుప్తలింగభృత్‌ | మలదిగ్ధో వివసనో భిక్షాశీ కుతపాదను||18

కరపాత్ర కృతాహార: సర్వథా నిష్పరిగ్రహ: భావయన్‌ బ్రహ్మ పరమం ప్రణవాభిధమీశ్వరమ్‌||19

భుక్త్యా నిర్యాతి సాయాహ్నే వనం న జ్ఞాయతే జనై: | యోగీశ్వరోzసౌ తద్రూపా: సన్త్యన్యే లింగధారిణ:||20

వక్ష్యామి లక్షణం తస్య యథా జ్ఞాస్యథ తంమునిమ్‌| ప్రతోల్యా రాజమార్గే తు నిశి భూమౌ శవం జనై:||21

అవిజ్ఞాతం స్థాపనీయం స్థేయం తదవిదూరత:| యస్తాం భూమిముపాగమ్యఅకస్మాద్వినివర్తతే||22

స సంవర్తో న చాక్రామత్వేష శల్యమసంశయమ్‌| ప్రష్టవ్యోzభిమతం చాసావుపాశ్రిత్య వినీతవత్‌||23

యది పృచ్ఛతి కేనాహమాఖ్యాత ఇతి మాం తత: నివేద్య చైతద్వక్తవ్యం త్వామాఖ్యాయాగ్నిమావిశత్‌||24

తచ్చృత్వా తే తథా చక్రు: సర్వేzపి వచనం మమ| ప్రాప్య వారాణసీం దృష్ట్యా సంవర్తం తే తథా వ్యధు:||25

శవం దృష్ట్వా చ తైర్న్యస్తం సంవర్తో వై న్యవర్తత| క్షుత్పరీతోzపి తం జ్ఞాత్వా యయుస్తమను శ్రీఘ్రగమ్‌||26

ఈ సంవర్తుడను వాడు గుప్తమైన చిహ్నముల ధరించి వారాణసీ యందుండును. శరీరమునంతా మలము నలుముకొని, నగ్నముగా , బిక్షను తినుచూ దినమున ఎనిమిదవ భాగము తరువాత (18) చేతిలోని భిక్షాపాత్రలో ఆహారమును గ్రహించును. ఏవిధముగానూ ఇతరములను గ్రహించడు, ప్రణవమను ఈశ్వరుని ,పరమబ్రాహ్మను భావించుచూ (19) తాను భుజించిన వెనుక సాయం కాలమున బయటకు వెడలును, ఎచటికో జనులెఱుగరు ఇతనను యోగీశ్వరుడు అట్లే అతని వంటిలింగధారులితరులు అక్కడ వున్నారు (20) అ మునిని మీరు తెలిసే చిహ్నములనను చెప్పదను- గ్రామ మధ్యమున రాజమార్గమున రాత్రి భూమి పై శవమును ఎవరికీ తెలియకుండా వుంచి, దానికి కొంత దూరము నిలుచుండవలెను. (21)ఎవరైతే ఆ భూమిని చేరి అకస్మాత్తుగా వెనుదిరుగునో అతడే సంవర్తుడు ఇతడు శల్యమును దాటుడు . సంశయము లేదు అపుడు మీరు వినయముతో దరిచేరి మీకిష్టమైనది కోరండి (23) ఒకవేళ అతను తన గురించి మీకెట్లు తెలియునని అడినగినచో నేను తెలిపితినని చెప్పి వెంటనే అగ్నిని కూడా ప్రవేశించెనని చెప్పండి(24) అనగా అది విని వారంతా నేను చెప్పినట్లు చేసిరి. వారాణాసీని చేరి వారు సంవర్తుని చూచిరి (25) తరువాత శవమునుంచగా సంవర్తుడు ఆకలిగొన్న వాడైననూ వెనుదిరిగిపోయెను అపుడు వారతనిని సంవర్తుడని తెలిసి వేగముగా వెళ్ళుచున్న అతనిని అనుసరించిరి(26)

తిష్ఠ బ్రహ్మన్‌ క్షణమితి జల్పంతో రాజమార్గగమ్‌| యాతి నిర్భర్త్సయత్యేష నివర్తధ్వమితి బ్రువన్‌||27

సమయా మామరే భ్యోzద్య నాగంతవ్యం న వో హితమ్‌| పలాయనమసౌ కృత్వా గత్వా దూరతరం సర:|| కుపిత: ప్రాహ తాన్సర్వాన్‌ కేనాఖ్యాతోzహమిత్యుత||28

నివేదయత శీఘ్రం యే యథా భస్మ కరోమి తమ్‌| శాపాగ్నినాథ వా యుష్మాన్యది సత్యం న వక్ష్యథ||29

అథ ప్రకంపితా: ప్రాహుర్నారదేనేతి తం మునిమ్‌| స తానాహ పునర్యాత:పిశున: క్వ ను సంప్రతి||30

లోకానాం యేన శాపాగ్నౌ భస్మశేషం కరోమి తమ్‌| బ్రహ్మబంధుమహం ప్రాహుర్భీతాస్తే తం పునర్మునిమ్‌||31

త ఊచు:-

త్వాం నివేద్య స చాస్మాకం ప్రవిష్టో హవ్యవాహనమ్‌| తత్కాలమేన విప్రేంద్ర న విద్మస్తత్రకారణమ్‌||32

సంవర్త ఉవాచ-

అహమప్యేవమేవాస్య కర్తా తేన స్వయం కృతమ్‌| తద్బ్రూత కార్యం నైవాత్ర చిరం స్థాస్యామి వ: కృతే||33

అర్జున ఉవాచ-

యది నారద దేవర్షే ప్రవిష్టోzసి హుతాశనమ్‌| జీవితస్తత్కథం భూయ ఆశ్చర్యమితి మే వద||34

నారద ఉవాచ-

న హుతాశ: సముద్రో వావాయుర్వా వృక్షసర్వత:| ఆయుధం వా న మే శక్తా దేహపాతాయ భారత||35

రాజమార్గమున వెళ్ళుచున్న సంవర్తుని దేవా! క్షణము నిలుపుము అని వారు పలుకుచుండగా అతను వెను దిరిగి పొండని బెదిరించుచుండెను (27) నాతో సహా నడుచుచున్న మీరు ఇక రాకూడదు మీకది హితము కాదు అని అతను పలాయనము చిత్తగించి దూరముగా నున్న సరస్సును చేరి, కోపముతో వారి నుద్దేశించి నా గురించి మీకెవడు చెప్పెను(28) త్వరగా నాకు తెలుపుడు నేనతని భస్మముగా వించెదను సత్యమును పలుకనిచో శాపాగ్నితో మిమ్ములనైనా బూడిదగావించెదననెను (29) అనగా వారు భయముతో వణుకుచూ నారదుడు చెప్పెనని తెలిపిరి- అపుడు సంవర్తుడు ఆ దుర్మార్గుడెక్కడికి వెళ్ళెనిప్పుడని అడిగెను. ఏ లోకమునకు వెళ్ళిననూ బ్రహ్మబంధువును నా శాపాగ్నితో భస్మశేషము చేసెదను-అనగా వారంతా భయముతో నిట్లనిరి (31) విప్రేంద్రా! నీ గూర్చి మాకు చెప్పి అతను వెంటనే అగ్నిని ప్రవేశించెను కారణము తెలియదు మాకు (32) అనగా సంవర్తుడనెను నేను చేయదలిచినదానినే అతను తనకు తానే చేసికొనెను- ఇక మీ పనిఏమిటో చెప్పండి మీ కొరకు ఎక్కువసేపు ఇక్కడ నిలవను (33) అనగా అర్జునుడు సందేహముతో నారదునిట్లు అడిగెను దేవర్షీ! నీవు అగ్నిని ప్రవేశించినచో మరల ఎట్లు బ్రతికితివి? ఆశ్చర్యముగా నున్నది- చెప్పుము(34) అనగా నారదుడిట్లు చెప్పెను అర్జునా! అగ్ని కానీ, సముద్రుడు కానీ, వాయువు కానీ చెట్లు పర్వతములు గానీ చ వేరొక ఆయుధముగానీ నా శరీరమును నశింపజేయుటకు సమర్థము గావు(35)

పునరేతత్కృతం చాపి సంవర్తో మన్యతే యథా| అహం సన్మానితశ్చేతి వహ్నిం ప్రాప్యాప్యగామహమ్‌||36

యథా పుష్పగృహే కశ్చిత్‌ ప్రవిశత్యంగ ఫాల్గున | తథాహమగ్నిం సంవిశ్య యాతవానుత్తరం శ్రుణు ||37

సంవర్తస్తాన్పున: ప్రాహ మార్కండేయముఖానితి | విశల్య: క్రియతాం పంథా : క్షుధితోzహం పున: పురీమ్‌|| భిక్షార్థం పర్యటిష్యామి ప్రశ్నం ప్రబ్రూత చైవ మే||38

త ఊచు:-

శాపభ్రష్టా వయం మోక్షం ప్రాప్స్యామస్త్వదనుగ్రహాత్‌| ప్రతీకారం తదాఖ్యాహి ప్రణతానాం మహామునే ||39

యత్ర తీర్థే సర్వతీర్థఫలం ప్రొప్నోతి మానవ:|తత్తీర్థం బ్రూహి సంవర్త తిష్ఠామో యత్ర వై వయమ్‌||40

సంవర్త ఉవాచ-

నమస్కృత్య కుమారాయ దుర్గాభ్యశ్చ నరోత్తమా: తీర్థం చ సంప్రవక్ష్యామి మహీసాగరసంగమమ్‌||41

అమునా రాజసింహేన ఇంద్రద్యుమ్నేన ధీమతా | యజనాత్‌ ద్వ్యంగుళోత్సేధా కృతేయం వసుధా యదా||42

తదా సంతాప్యమానాయా భువ: కాష్ఠస్య వై యథా | సుస్రావ యో జలౌఘశ్చ సర్వదేవనమస్కృత:||43

మహీనామ నదీ సా చ పృథీవ్యాం యాని కానిచిత్‌| తీర్థాని తేషాం సలిలసంభవం తజ్జలం విదు:||44

కానీ సంవర్తుడు నమ్మునట్లుగా నేనగ్నియందు ప్రవేశించితిని వహ్నిని ప్రవేశించియూ నేను సన్మానితుడనైతిని (36)అర్జునా! పూలపొదయందొకడు ప్రవేశించి రీతిలో నేను అగ్నిని ప్రవేశించితిని. ఏమి జరిగెనో చెప్పెద వినుము-(37) సంవర్తుడు , మార్కండేయుడు మొదలైన వారితో నిట్లనెను బాట పై నుండి ఈ శల్యమును (శవమును) తీసివేయండి. ఆకలిగొనిన నేను ఈ పురములో భిక్షకై పర్యటించెదను. ఇక మీ ప్రశ్ననుకూడా అడగండి(38) అనగా వారిట్లడిగిరి మహామునీ! శాపముచే భ్రష్టులమైన మేము నీ అనుగ్రహము చేత మోక్షము పొందెదము ప్రణమించు మాకు శాపప్రతీకారమును తెలుపుము(39) ఏ తీర్థమున మానవుడు అన్ని తీర్థముల ఫలము నొందునో చెప్పుము మేమక్కడనే వుండెదము (40) అనగా సంవర్తుడిట్లు చెప్పెను నరోత్తములారా! కుమారస్వామికి ,దుర్గ శక్తులగు నమస్కరించి మహీసాగర సంగమమును తీర్థమును తెలిపెదను(41) ఈ బుద్దిమంతుడు రాజసింహుడగు ,రాజసింహుడగు ఇంద్రద్యుమ్నుడు యజ్ఞమును చేయుచూ ఈ భూమిని రెండంగుళముల ఎత్తు గలదిగా చేసినపుడు వేడెక్కిన భూమినుండి బయటకు వచ్చినట్లు నీటి ప్రవాహము అందరు దేవతలచే నమస్కరించబడి వచ్చెను(42,43) ఆ నీటి ప్రవాహమే ఈ మహి అనునది భూమి పై నున్న తీరముల నీటినుండి పుట్టినది ఆ మహీనది యొక్క నీరు అని తెలియుచున్నది(44)

మహీనామ సముత్పన్నా దేవే మళవకాభిదే | దక్షిణంసాగరం ప్రాప్తా పుణ్యోభయతటా శివా||45

సర్వతీర్థమయి పూర్వం మహీనామ మహానదీ | కిం పునర్య: సమాయోగస్తస్యాశ్చ సరితాం పతే:||46

వారాణసీ కురుక్షేత్రం గంగా రేవా సరస్వతీ ||47

తాపీ పయోష్ణీ నిర్వింధ్యా చంద్రభాగా ఇరావతీ | కావేరీ శరయూశ్చైవ గండకీ నైమిషం తథా||48

గయా గోదావరీ చైవ అరుణా వరుణాతథా | ఏతా: పుణ్యా : శతశోzన్యాయా: కాశ్చిత్‌ సరితో భువి||49

సహస్రవింశతిశ్చూవ షట్‌శతాని తథైవ చ| తాసాం సారసముద్భాతం మహీతోయం ప్రకీర్తితమ్‌||50

పృథివ్యాం సర్వతీర్థేషు స్నాత్వా యత్పలమాప్యతే | తన్మహీసాగరే ప్రోక్తం కుమారస్య వచో యథా||51

ఏకత్ర సర్వతీర్థానాం యది సంయోగమిచ్చద| తద్దచ్చథ మహాపుణ్యం మహీసాగరసంగమమ్‌||52

అహం చాపి చ తత్రైవ బహున్‌ వర్షగణాన్పురా | అవసం చాగతశ్చాత్ర నారదస్య భయాత్తథా||53

స హి తత్ర సమీపస్థ: పిశునశ్చ విశేషత: మరుత్త: కురుతే యత్నం తసై#్మ బ్రూయాదిదం భయమ్‌||54

అత్ర దిగ్వాససాం మధ్యే బహునాం తత్సమస్త్యహమ్‌| నివసామ్యతిప్రచ్చన్నో మరుత్తాదతిభీతవత్‌||55

ఈ మహీయను నది మాళవమను దేశమును పుట్టి దక్షిణ సాగరమును చేరినది, దాని రెండుతటములూ పుణ్యమైనవి.అట్టి మంగళస్వరూపమీ నది. (45) అన్ని తీర్థములు కలిగినది. అట్టి నదీరాజమునకు, సముద్రము యొక్క సంగమమెంత పవిత్రమై యుండును ? వారాణసి , కురుక్షేత్రము ,గంగ, రేవ, సరస్వతి(47)తాపి, పయోష్ణి, నిర్వింధ్య,చంద్రభాగ, ఇరావతి,కావేరి, సరయూ, గండకీ , నైమిషము (48) గయ, గోదావరి, అరుణ, వరుణ అను పుణ్యనదులు మరియు వందలకొలదిగా భూమి పై నున్న నదులు ,ఇరువది వేల అరువందల నదులు సారమునుండి పుట్టినది ఈ మహీనది జలము అనబడును (50) భూమి పై నున్న తీర్థములన్నింటిలో స్నానము చేసిన ఏ ఫలమొచ్చునో అది మహీసాగరమున కలుగునని కుమారస్వామి చెప్పెను(51) అన్ని తీర్థముల సంయోగమును ఒక్కచోట కోరినచో మహీసాగర సంగమమును పుణ్యతీర్థమునకు వెళ్ళుడు (52) పూర్వము నేను కూడా అక్కడ అనేక సంవత్సరములు నివసించితిని, కాని నారదుని నుండి భయముతో ఆ చోటనుండి వచ్చేసితిని(53) మరుత్తుడు సమీపముననే వుండి, దుర్మార్గుడై నన్ను కలియ యత్నించును అతనికి భయమును గూర్చి చెప్పవలెను (54) ఇక్కడ ఈ దిక్కుల మధ్య మరుత్తుని నుండి భయపడిన వానివలె నేను ఎవరికీ బయల్పడక నివసించుచున్నాను (55)పునరత్రాపి మాం నూనం కథయిష్యతి నారద: తథావిధా హి చేష్టాస్య పిశునస్య ప్రదృశ్యతే||56

భవద్భిశ్చ న చాప్యత్ర వక్తవ్యం కస్యచిత్‌ క్వచిత్‌| మరుత్త: కురుతే యత్నం భూపాలో యజ్ఞసిద్దయే||57

దేవాచార్యేణ సంత్యక్తో భ్రాత్రా మే కారణాంతరే| గురువుత్రం చ మాం జ్ఞాత్వా యజ్ఞార్త్విజ్యస్య కారణాత్‌||58

అవిద్యాంతర్గతైర్యజ్ఞకర్మభిర్న ప్రయోజనమ్‌| మమ హింసాత్మకైరస్తి నిగమోక్తైరచేతనై:59

క్రియతే తత్తథా భావి కార్యం కారణవన్నృణామ్‌||60

తద్యూయం తత్ర గచ్చధ్వం శీఘ్రమేవ నృపానుగా: అస్తి విప్ర : స్వయం బ్రహ్మా యాజ్ఞవల్క్యశ్చ తత్ర వై||61

స హి పూర్వం మిథే : పుర్యాం వసన్నాశ్రమముత్తమమ్‌|| ఆగచ్చమానం నకులం దృష్ట్వా గార్గీం వచోzబ్రవీత్‌||62

గార్గీ రక్ష పయో భ##ద్రే నకులోzయముపేతి చ | పయ: పాతుం కృతమతిం నకులం తం నిరాకురు ||63

ఇత్యుక్తో నకుల: క్రుద్ద : స హి క్రుద్ద: పురాzభవత్‌ | జమదగ్నే: పూర్వజైశ్చ శప్త: ప్రోవాచ తం మునిమ్‌||64

ఇక్కడ కూడా నారదుడు నన్ను గూర్చి తెలియజేయుచున్నాడు దుర్మార్గుని చేష్టలు ఇట్లావుంటాయి (56) మీరు మాత్రము ఎవరికీ ఎక్కడా నా గూర్చి చెప్పరాదు- మరుత్తుడను రాజు వేరొక కారణముచేత దేవగురువగు నా సోదరుని చేత విడవబడి ఇపుడు గురుపుత్రుడనగు నన్ను యజ్ఞమునకు ఋత్విక్కుగా నుంచుటకు ప్రయత్నించును (58) అజ్ఞానములోనివి, హింసాత్మకమైనవి , అచేతనములగు వేదోక్తయజ్ఞయాగాది కర్మలతో నాకేమి? (59) సమిధలు ,దర్భ, పుష్పములు మున్నగు ఆచేతన సాధనములతో ఆ కర్మల నాచరించినచో కారణము వలె కార్యమూ అచేతనమేకావలెను (60) ఈ రాజననుసరిస్తూ మీరు త్వరగా అక్కడికి వెళ్ళండిఅక్కడ స్వయముగా బ్రహ్మయగు యాజ్ఞ్యవల్క్యుడను విప్రుడున్నాడు (61) పూర్వము అతను మిథిలానగరములో నుండగా చ ఉత్తమమగు ఆశ్రమములోనికి వచ్చుచుండిన నకులుని చూచి గార్గితో ఇట్లనెను (62) గార్గీ! ఈ నకులము వచ్చుచున్నది - పాలు జాగ్రత్త. పాలుతాగడానికి వచ్చుచున్న ఈ నకులుని వెళ్ళగొట్టు - (63) అనగా పూర్వము కొపించి జమదగ్ని పూర్వికులచే శపింపబడిన ఆ నకులుడు మరల కోపించి ఆమునితో నిట్లనెను(64)

అహో వా దిగ్దిగిత్యేవ భూయో ధిగితి చైవ హి| నిర్లజ్జతా మనుష్యాణాం దృశ్యతే పాపకారిణామ్‌||65

కథం తే నామ పాపాని ప్రకుర్వంతి నరాధమా:| మరణాంతరితా యేషాం నరకే తీవ్రవేదనా||66

నిమేషోzపి న శ##క్యేత జీవితే యస్య నిశ్చితమ్‌| తన్మాత్రపరమాయుర్య: పాపం కుర్యాత్కథం స చ||67

త్వం మునే మన్యసే చేదం కులీనోzస్మీతి బుద్దిమాన్‌| తత: క్షిపసి మాం మూఢ నకులోzయమితి స్మయన్‌||68

కిమధీతం యాజ్ఞవల్క్య కా యోగేశ్వరతా తవ | నిరపరాధం క్షిపసి ధిగధీతం హి తత్తవ||69

కస్మిన్వేదే స్మృతా కస్యాం ప్రోక్తమేతద్‌ బ్రవీహి మే | పరుషైరితి వాక్యైర్మాం నకులేతి బ్రవీషి యత్‌||70

కిమిదం నైవ జానాసి యావత్య: పరుషా గిరి: పర: సంశ్రావ్యతే తావచ్చంకవ: శ్రోత్రత:పురా||71

కంఠే యమానుగా: లోహశంకూన్‌ క్షేప్స్యంతి కర్ణయో:||72

వావదూకాశ్చ ధ్వజినో ముష్ణంతి కృపణాంజనాన్‌| స్వయం హస్తసహాస్రేణ ధర్మసై#్యవం భవద్విధా:||73

వజ్రస్య దిగ్దశస్త్రస్య కాలకుటస్య చాప్యుత| సమేన వచసా తుల్యం మృత్యోరితి మమాzభవత్‌||74

అహా! ఈ పాపకర్ములగు మనుజుల సిగ్గులేనితనమెంత నీచమైనది! (65) మరణించిన తరువాత నరకములో తీవ్రవేదన వుండగా ఈ నరాధములు పాపములనెట్లు చేయగలరు ? (66) ఎవరి జీవితముతో ఒక నిముషము కూడా నిశ్చయముకాదో నిమిషమాత్రమే ఆయువు గలమానవుడు పాపము నెట్లు చేయగలడు ?(67) ఓ యీ మునీ! మంచి కులమున పుట్టనవాడను, బుద్దిమంతుడననుకుంటున్నావు. కనుకనే మూడువైనకులుడని నన్ను నిందించుచుంటివి (68) యాజ్ఞవల్క్యా! నీవు చదివినదేమి?నీదేమి యోగిశ్వరత? నిరపరాధిని నిందించుచుంటివి? చీ నీదేమి అధ్యయనము ? (69) నన్ను నకులుడని పరుషముగా అంటుంటివిగదా! ఇది ఏ వేదమున, ఏ స్మృతియందున్నది? చెప్పుము (70) నీకిది తెలియనిదా? ఇతరులను ఎన్ని పరుషమగు మాటలతో నిందించెదమో అన్ని ములుకులగును (71)అట్లు మాటాడినవాని కంఠము పైకాళ్ళు వుంచి యముని అనుచరులు ఆదురాత్ముడు మిగుల రోధించుచుండగా వాని చెవుల యందు లోహపు ములకులనుంచెదరు.(72) వదరుబోతులై,ధర్మధ్వజముగల మీవంటివారు స్వయముగా వెయ్యి చేతులతో ధర్మము విషయములో సామాన్యులను కొల్లగొట్టుచున్నారు (73) వజ్రము , విషలేపము గల శస్త్రము, కాలకూటముతోనూ, మృత్యువుతోనూ సమానమైనది పరుషమైన వాక్కుయని నాకుతొచినది (74)

కర్ణనాసికానారాచాన్ని ర్హరంతి శరీరత:| వాక్ఛల్యస్తు న నిర్హర్తుం శక్యో హృదిశయో హి స:||75

యంత్రపీడై: సమాక్రమ్య వరమేష హతో నర: | న తు తం పరుషైర్వాక్యైర్జిఘాంసేత కథంచన||76

త్వయా త్వహం యాజ్ఞవల్క్య నిత్యం పండితమానినా | నకులోzసీతి తీవ్రేణ వచసా తాడిత: కుత:||77

సంవర్త ఉవాచ-

ఇతి శ్రుత్వా వచస్తస్య భృశం విస్మితమానస:| యాజ్ఞవల్క్యోష్ట్రబ్రవీదేతత్‌ ప్రబద్దకరసంపుట :||78

నమో ధర్మాయ మహతే నవిద్మో యస్య వైభవమ్‌| పరమాణుమపి వ్యక్తం కోzత్ర విద్యామద: సతామ్‌||79

విరంచివిష్ణుప్రముఖా! సోమేంద్రప్రముఖ్యాస్తథా| సర్వజ్ఞాస్తేzపి ముహ్యంతి గణనాస్మాదృశాం చ కా||80

ధర్మజ్ఞాzస్మీతి యో మోహాదాత్మానం ప్రతిపద్యతే | సం వాయుం ముష్ఠినా బద్దుమీహతే కృపణో నర:||81

కేచిదజ్ఞానతో నష్టా కేచిత్‌ జ్ఞానమదాదపి | జ్ఞానం ప్రాప్యాపి నష్టాశ్చ కేచిదాలస్యతోzధమా:||82

వేదస్మృతీతిహసేషు ప్రకల్పితమ్‌| చతు: పాదం తథా ధర్మం నాచరత్యధమ: పశు:||83

స పురా శోచతే వ్యక్తం ప్రాప్య తచ్చాంతకం గృహమ్‌| తథాహి గృహ్యకారేణ శ్రుతౌ ప్రోక్తమిదంవచ:||84

చెవిలో , ముక్కులో పడిన శల్యములను శరీరమునుండి తీయవచ్చు కాని వాక్కు అనే ములుకును తీయుట కాదుఅది హృదయముననే నిద్రించును (75) ఏ మనిషినైనా పరుషవాక్యములతో చంపదలుచుటకంటె పీడను కలిగించు యంత్రములతో చుట్టుముట్టి చంపుట మేలు-(76) యాజ్ఞవల్కా ! పండితుడనని నిత్యమూ భావించే నీవు నకులుడని నన్ను తీవ్రమైన మాటతో గాయపరిచితివెందులకు? (77) అని పలికెను , సంవర్తకుడిట్లు చెప్పసాగెను ఆ మాటలను విని యాజ్ఞవల్య్కుడు మిక్కిలి ఆశ్చర్యమును పొంది చేతులు జోడించి ఇట్లనెను (78) పరమాణువంతైననూ వ్యక్తముగా తెలియనివైభవము గల గొప్ప ధర్మమునకు నమస్కారమును ఇక ఇందు సత్పురుషులకు విద్యామదము కలుగుటెట్లు? (79) బ్రహ్మవిష్ణుమొదలగువారు చంద్రుడు , ఇంద్రుడు మొదలగువారు సర్వజ్ఞలు, వారే మోహమునొందినపుడు మావంటివారిదేమి లెఖ్ఖ! (80) నేను ధర్మమును తెలిసనవాడినని మోహముతో అనుకొనువాడు మూడుడై గాలిని పిడికిట బంధించ యత్నించుచున్నాడు (81) కొందరు అజ్ఞానముచే నాశనమునొందితే మరికొందరు జ్ఞానమదముతో నశించుచున్నారు - కొందరు జ్ఞానమును పొందికూడా ఆలస్యము వలన (జ్ఞానమునభ్యసించుటలో) అధములుగా నశించుచున్నారు(82) వేద, స్మృతి ఇతిహస పురాణాదులలో నాలుగు పాదములతో సంపన్నమైన ధర్మమును ఆచరించని వాడు అధముడు, పశువు (83)అతను యమపురిని చేరి తప్పక శోకించును కనుకనే ,శ్రుతి యందు గృహ్యకారుడిట్లు చెప్పెను.(84)

నకులం సకులం బ్రూయాన్న కంచిన్మర్మణి స్పృశేత్‌ | ప్రవఠన్నపి చైవాహమిదం సర్వం తథా శుక:||85

ఆలస్యేనాప్యనాచారాద్‌ వృథా కార్యే కమంగ తత్‌||86

కేవలం పాఠమాత్రేణ యశ్చ సంతుష్యతే నర:|| తథా పండితమానీ చ కోzన్యస్తస్మాత్పశుర్మత:||87

న ఛందాంసి వృత్తారాయంతి | మాయావినం మాయయా వర్తమానమ్‌|

నీడం శకుంతా ఇవ జాతపక్షా | శ్చందాంస్యేనం ప్రజహత్యంతకాలే ||88

స్వర్గాయ బద్దకక్షో య: పాఠమాత్రేణ బ్రాహ్మణ: | న బాలో మాతురంకస్థో గ్రహీతుం సోమమిచ్చతి||89

తద్భువాన్‌ సర్వథా మహ్యమనయం సోఢుమర్హసి | సర్వ: కోzపి వదత్యేవం తన్మయైవముదాహృతమ్‌||90

నకుల ఉవాచ-

వృథేదం భాషితం తుభ్యం సర్వలోకేన యత్సమమ్‌| ఆత్మానం మన్యసే నైతద్వక్తుం యోగ్యం మహాత్మానామ్‌|91

వాజివారణలోహానాం కాష్టపాషాణవాససామ్‌| నారీపురుషతోయానామంతరం మహదంతరమ్‌||92

అన్యే చేత్‌ ప్రాకృతా లోకా బహుపాపాని కుర్వతే | ప్రధానపురుషేణాzపి కార్యం తత్పృష్ఠతో ను కిమ్‌||93

నకులునైననూ సకులుడనవలెను ఎవరినీ మర్మముగా బాధించరాదు. చిలుకవలె ఇదంతా చదువుచూ ఆలస్యము చేతనో, అనాచారముచేతను నేను ఏమి చేయవలెను? (86) కేవలము పఠించుటచేత సంతోషమును పొందువాడు ,తననుతానుపండితుడను కొనువాడు పశువే (87) మాయావియై మాయలనాచరించు వానిని వేదములు పాపమునుండి రక్షించవు రెక్కలు వచ్చిన పక్షులు నెలవును వీడినట్లు వేదములు అట్టివానిని చివరదశలో విడిచివెళ్ళును (88) పాఠమాత్రముచేత ఏ బ్రామ్మణుడు స్వర్గమును పొందుటకు ఉద్యుక్తుడగునో అతను తల్లిఒడిలో నుండి చంద్రుని గ్రహించగోరు బాలుడే (89) కనుక నీవు వినయములేని నన్ను ఎట్టైనా సహించవలెను- అందరూ అట్లే అంటూ వున్నందున నేనునూ అట్లే పలికితిని (90) అనగా నకులము ఇట్లనెను మిగిలిన వారితో సమముగా చేసితినని నీవనుట నీకు తగదని తలచుట లేదా! (91) గుఱ్ఱము , ఏనుగు,లోహము, కర్ర, రాయి, వస్త్రము, స్త్రీ పురుష, నీరు వీనియందు గొప్పతేడా కలదు కదా!(92) ఇతర ప్రాకృతమానవులు పెక్కు పాపములు నాచరించినంత మాత్రమున ముఖ్యముగా పురుషుడు కూడా వారి వెంటనే పాపముల నాచరించతగునా?(93)

సర్వార్థం నిర్మితం శాస్త్రం మనోబుద్దీ తథైవ చ | ధత్తే విధాతా సర్వేషాం తథాపి యది పాపినః ||94

తతో విధాతుః కో దోపస్త ఏవ శలు దుర్భగాః | బ్రాహ్మణన విశేషేణ కిం భావ్యం లోకవద్యతః || 95

యద్యదాచరతి శ్రేష్ఠస్తత్తదేవేతరో జనః | స యత్ప్రమాణం కురుతే లోకస్తదనువర్తతే || 96

తస్మాత్సదా మహద్భిశ్చ ఆత్మార్థం చ పరార్థతః | సతాం ధర్మో న సంత్యాజ్యో న్యాయ్యం తచ్ఛిక్షణం తవ || 97

యస్మాత్త్యయా పీడితోzహం ఘోరేణ వచసా మునే | తస్మాచ్ఛీఘ్రం త్వాం శప్స్యామి శాపయోగ్యో హి మే మతః || 98

నకులోzసీతి మామాహ భవాంస్తస్మాత్కులాధమః | శీఘ్రముత్పత్స్యసే మోహాత్త్వమేవ నకులో మునే || 99

సంవర్త ఉవాచ -

ఇతి వాచం సమాకర్ణ్య భావ్యర్థకృతనిశ్యయః | యాజ్ఞవల్క్యో మరౌ దేశే విప్రస్యాజాయతాత్మజః || 100

దురాచారస్య పాపస్య నిఘృణస్యాతివాదినః | దుష్కలీనస్య జాతోzసౌ తదా జాతిస్మరః సుతః || 101

సోzథ జ్ఞనాత్సమాలోక్య భర్తృయజ్ఞ ఇతి ద్విజః | గుప్తక్షేత్రం సమాపన్యో మహీసాగరసంగమమ్‌ || 102

తత్ర పాశుపతో భూత్వా శివారాధనతత్పరః | స్వాయంభువం మహాకాలం పూజయస్వర్తతేzధునా || 103

అందరికొఱకై శాస్త్రము నిర్మించబడినది. అట్లే మనస్సు, బుద్ధిని కూడా, విధాత అందరికీ నిర్మించును - అయిననూ పాపులే యైనచో (94) విధాత దోషమేమి? వారే భాగ్యహీనులు కదా! విశేషముగా బ్రాహ్మణుడు లోకముననుసరించే వుండవలెనా? (95) ఎందుకనగా, గొప్పవాడేమేమి ఆచరించునో ఇతురులూ దానినే ఆచరింతురు - శ్రేష్ఠుడు దేనిని ప్రమాణముగా గ్రహించిననూ లోకము దానిని వెంటనడుచును - (96) కనుక మహాత్ములు ఎప్పుడైననూ తనకొరకు ఇతరులకొరకు సత్పురుషుల ధర్మమును విడువరాదు, అది నీవు నేర్చుకొనుట తగినది - (97) మునీ! నీవు నన్ను ఘూరమైన మాటలచే పీడించినందున నిన్ను వెంటనే శపించెదను. నీవుశాపమునకు తగినవాడవని నా అభిప్రాయము - (98) నీవు నన్ను 'నకులుడని పలికినందున కులాధముడగు సకులుడవుగా నీవు మోహముచే జన్మించెదవు' - (99) అనగా సంవర్తుడిట్లనియె. 'ఆమాటలను విని యాజ్ఞవల్క్యుడు జరుగబోవు ప్రయోజనమును నిశ్చయిచంకొని మరుదేశమున బ్రాహ్మణుని పుత్రునిగా జన్మించెను - (100) దురాచరుడు, పాపి, దయాహీనుడు, అతివాది, చెడుకులములో పుట్టిన ఆ విప్రునికి ఈ ముని పుత్రునిగా జన్మించి జాతిస్మరణను కలిగియుండెను - (101) భర్తృయజ్ఞుడను ఆ ద్విజుడు జ్ఞానముచేత అంతయు గ్రహించి మహీసాగరసంగమమను గుప్తమగు క్షేత్రమును చేరెను. (102) అచట పాశుపతుడైన (పశుపతియగు) శివుని భక్తుడై స్వయముగా నక్కడ నుద్భవించిన మహాకాలుని పూజించుచూ ఇప్పుడక్కడనే వున్నాడు - (103)

యో హి నిత్యం మహాకాలం శ్రద్దయా పూజయేత్పుమాన్‌ | స దౌష్కులీనదోషస్త్రభ్యో ముచ్యతేzహిరివ త్వచః || 104

యథా యథా శ్రద్ధయాzసౌ తల్లింగం పరిపశ్యతి | తథా తథా విముచ్యేత దోషైర్జన్మశతోద్భవైః || 105

భర్తృయజ్ఞస్తు తత్రైవ లింగస్యారాధనాత్‌ క్రమాత్‌ | బీజదోషాద్వినిర్ముక్తస్తల్లింగమహిమా త్వసౌ || 106

బభ్రుం చ నకులం ప్రాహ విముక్తో దేష్టజన్మతః | యస్మాత్తస్మాదిదం తీర్థం ఖ్యాతం వై బభ్రుపావనమ్‌ || 107

తస్మాద్‌ వ్రజధ్వం తత్రైవ మహీసాగరసంగమమ్‌ | పంచ తీర్థాని సేవంతో ముక్తిమాప్స్యథ నిశ్చితమ్‌ || 108

ఇత్యేవముక్త్వా సంవర్తో యయావభిమతం ద్విజః | భర్తృయజ్ఞం మునిం ప్రాప్య తే చ తత్ర స్థితాzభవన్‌ || 109

తతస్తానాహ స జ్ఞాత్వా గణాన్‌ జ్ఞానేన శాంభవన్‌ | మహద్వో విమలం పుణ్యం గుప్తక్షేత్రే యదత్ర వై || 110

భవన్తోzభ్యాగతా యత్ర మహీసాగరసంగమః | స్నానం దానం జపో హోమః పిండదానం విశేషతః || 111

అక్షయం జాయతే సర్వం మహీసాగరసంగమే | కృతం తథాzక్షయం సర్వం స్నానదానక్రియాదికమ్‌ || 112

నిత్యము మహాకాలుని శ్రద్ధతో పూజించు వ్యక్తి, కుబుసము నుండి పాము విడివడినట్లు చెడుకులమున జన్మించినందువలన కలుగు దోషములనుండి విడివడును - (104) మహాకాలుని 'శివ' లింగమును శ్రద్ధతో ఎట్లు చూచుచుండునో అట్లే అతని నూరుజన్మలనుండి కలుగుదోషములన్నీ తొలగును - (105) భర్తృయజ్ఞుడు అక్కడ శివలింగము నారాధించుటచేత క్రమముగా కులదోషమునుండి ముక్తుడాయెను. ఇది శివలింగమహిమ - (106) బభ్రువును కులములేనివాడవనినందుకు దుష్టజన్మను పొందిన యాజ్ఞవల్క్యుడు దానినుండి ముక్తుడయినందుచే ఈ తీర్థము పావనమగు బభ్రుతీర్థమని పేరొందినది - (107) కనుక మహీసాగరసంగమమును చేరి అక్కడ ఐదు తీర్థములను సేవించుచూ నుండిన నిశ్చయముగా ముక్తిని పొందెదరు - (108) అని పలికి సంవర్తుడు అను ద్విజుడు తనకు నచ్చిన ప్రదేశమునకు వెళ్ళిపోయెను. మిగిలినవారంతా భర్తృయజ్ఞుడను మునిని చేరి అక్కడనే వుండిరి - (109) భర్తృయజ్ఞుడు వారిని చూచి గుర్తించి (శివుని గణములని తెలిసి) ఇట్లనెను - 'మీరందరి పుణ్యము గొప్పది, నిర్మలమైనది - మీరీ గుప్తమగు మహీసాగరసంగమమను క్షేత్రమునకు వచ్చి చేరితిరి (110) స్నానము, దానము, జపము, హోమము, విశేషముగా పిండదానము - ఇవన్నియూ (111) మహీసాగర సంగమమున శాశ్వతమగును - అట్లే ఇక్కడ చేసిన మీ స్నానదానక్రియలన్నీ ఇపుడు అక్షయమైనవి - (112)

యదాzత్ర స్థానకం చక్రే దేవర్షిర్నారదః పురా | తదా గ్రహైర్వరా దత్తాః శనినాచ వరస్త్వసౌ || 113

శ##నైశ్చరేణ సంయుక్తా త్వమావాస్యా యదా భ##వేత్‌ | శ్రాద్ధం తత్ర ప్రకుర్వీత స్నానదానపురఃసరమ్‌ || 114

యది శ్రావణమాసస్య శ##నైశ్చరదినే శుభే | కుహూర్భవతి తస్యాం తు సంక్రాంతిం కురుతే రవిః || 115

తస్యామేవ తిథౌ యోగో వ్యతీపాతో భ##వేద్యది | పుష్కరం నామ తత్పర్వ సూర్యపర్వశతాధికమ్‌ || 116

సర్వయోగసమావాపః కథంచిదపి లభ్యతే | తస్మిన్దినే శనిం లోహం కాంచనం బాస్కరం తథా || 117

మహీసాగరసంసర్గే పూజయేత్‌ స యథావిధి | శనియంత్రైః శనిం ధ్యాత్వా సూర్యమంత్రైర్దివాకరమ్‌ || 118

అర్ఘ్యం దద్యాద్భాస్కరస్య సర్వపాపప్రశాంతయే | ప్రయాగాదధికం స్నానం దానం క్షేత్రాత్కురోరపి || 119

పిండదానం గయాక్షేత్రాదధికం పాండునందన | ఇదం సంప్రాప్యతే పర్వ మహద్భిః పుణ్యరాశిభిః || 120

పితౄణామక్షయా తృప్తిర్జాయతే దివి నిశ్చితమ్‌ | యథా గయాశిరః పుణ్యం పితౄణాం తృప్తిదం పరమ్‌ || 121

తథా సమధికః పుణ్యో మహీసాగరసంగమః || 122

పూర్వము నారదుడిక్కడ నివసించినపుడు గ్రహములతనికి వరములనిచ్చినవి. శ##నైశ్చరుడీ వరమునిచ్చెను - (113) శ##నైశ్చరునితో కూడుకొనిన అమావాస్యనాడు స్నానదానములుమొదలుగా శ్రాద్ధకర్మను మహీసాగర సంగమమున చేయవలయును - (114) శ్రావణమాసముతో శనివారము చంద్రుడు కనబడనపుడు రవి సంక్రమణమును చేయునపుడు వ్యతీపాతము అను యోగమేర్పడినచో ఆ పర్వము రవి పర్వముల నూటికంటెనూ మిన్నయగు 'పుష్కరపర్వమ' నబడును - (116) అన్ని యోగముల కలయిక అతి కష్టముపై కలుగును - ఆ శనివారమునాడు లోహముతో శనిని, బంగారముతో సూర్యుని చేయించవెను - (117) వానిని మహీసాగర సంగమమున యథావిధిగా శని మంత్రములతో శనిని, సూర్యమంత్రములతో సూర్యుని ధ్యానించి (118) అన్ని పాపములు శమించుటకై భాస్కరునికి అర్ఘ్యమిడవలెను - (119) ఇక్కడ ప్రయాగకంటె అధికపుణ్యమునిచ్చు స్నానము, కురుక్షేత్రముకంటె అధికఫలమునిచ్చు దానము, గాయక్షేత్రము కంటె అధికమైనది పిండదానము - పాండవాః గొప్ప పుణ్యరాశులచేత ఈ పర్వదినము అభించును - (120) పితరులకు తప్పక స్వర్గమున అమితతృప్తి కలుగును - పితరులకు గయాశిరమెట్లు అమితతృప్తినిచ్చునదో అంతకంటే ఎక్కువ పుణ్యమునిచ్చునది ఈ మహీసాగరసంగమము - (121, 122)

అగ్నిశ్చ రేతో మృడయా చ దేహే | రేతోధా విష్ణురమృతస్య నాభిః |

ఏవం బ్రువన్‌ శ్రద్దయా సత్యవాక్యం | తతోzవగాహేత మహీసముద్రమ్‌ || 123

ముఖం చ యః సర్వనదీషు పుణ్యః | పాథోధిరం బా ప్రవరా మహీ చ |

సమస్తతీర్థాకృతిరేతయోశ్చ | దదామి చార్ఘ్యం ప్రణమామి నౌమి || 124

తమ్రా రస్యా పయోవాహా పితృప్రీతిప్రదా శుభా | సస్యమాలా మహాసింధుర్దాతుర్దాత్రీ పృథుస్తుతా ||

ఇంద్రద్యుమ్నస్య కన్యా చ క్షితిజన్మా ఇరావతీ || 125

మహీపర్ణా మహీశృంగా గంగా పశ్చిమవాహినీ | నదీ రాజనదీ చేతి నామాష్టదశమాలికామ్‌ || 126

స్నానకాలే చ సర్వత్ర శ్రాద్ధకాలే పఠేన్నరః | పృథునోక్తాని నామాని యజ్ఞమూర్తిపదం వ్రజేత్‌ || 127

మహీదోహే మహానందసందోహే విశ్వమోహిని | జాతాసి సరితాం రాజ్ఞి పాపం హర మహీద్రవే ఇత్యర్ఘ్యమంత్రః || 128

కంకణం రజతస్యాపి యోzత్ర నిక్షిపతే నరః | స జాయతే మహీపృష్ఠే ధనధాన్యయుతే కులే || 129

మహీం చ సాగరం చైవ రౌప్యకంకణపూజయా | పూజయామి భ##వేన్మా మే ద్రవ్యనాశో దరిద్రతా || 130

'అగ్నిశ్చ రేతో మృడయా చ దేహే రేతోధా విష్ణురమృతస్య నాభిః |' అని సత్యవాక్యమును చదువుచూ, శ్రద్ధగా మహీసాగరమున (మునగవలెను) ప్రవేశించవలెను - (123) నదులన్నింటికి ముఖమువంటిదగు పుణ్యమైన సముద్రుము, అన్ని తీర్థముల ఆకృతియగు, శ్రేష్ఠమగు మహీనది - ఈ రెండింటికినీ అర్ఘ్యమునిచ్చి తలవంచి నమస్కరించుచుంటిని - (124) తామ్ర, రస్య, పయోవాహ, పితృప్రీతిప్రదా, శుభ, సస్యమాల, మహాసింధువు, దాతుర్దాత్రి, పృథుస్తుత, ఇంద్రద్యుమ్నకన్యా, క్షితిజన్మ, ఇరావతి (125) మహీపర్ణ, మహీశృంగ, గంగ, పశ్చిమ వాహిని, నది, రాజనది - ఈను పద్దెనిమిది నామముల మాలికను పృధువుచే చెప్పబడిన దానిని స్నానకాలమున, శ్రాద్ధకాలమున పఠించు నరుడు యజ్ఞమూర్తియగు విష్ణువుయొక్క పదమును చేరును - (126, 127) విశ్వమోహినీః నీవు నదుల రాణివి - మహానంద సందోహమునగు మృజలమువు - అట్టి నీవు నా పాపమును హరింపుము (128) అనునది అర్ఘ్యమంత్రము. ఇక్కడ వెండికంకణమును సమర్పించు వాడు భూమిపైన ధనధాన్యములు గల ఇంట జన్మించును - (129) మహీయను నదిని, సముద్రమును బంగారు కంకణపూజచే పూజించెదను - నాకు ద్రవ్యనాశము, దారిద్ర్యము కలుగకుండుగాక! (130)

కంకణక్షేపణమ్‌ -

యత్ఫలం సర్వతీర్థేషు సర్వయజ్ఞైశ్చ యత్ఫలమ్‌ | తత్ఫలం స్నానదానేన మహీసాగరసంగమే || 131

వివాదే చ సముత్పన్నే అపరాధీ చ యో మతః | జలహస్తః సదా వాచ్యో మహీసాగరసంగమే || 132

సంస్నాప్యాఘోరమంత్రేణ స్థాప్య నాభిప్రమాణకే |

(జలం) జలే కరం (కరే) సముద్ధృత్య దక్షిణం (దక్షిణ) వాచయేద్ద్రుతమ్‌ || 133

యది ధర్మోzత్ర సత్యోzస్తి సత్యశ్చేత్‌ సంగమస్త్యసౌ | సత్యాశ్చేత్ర్కతుద్రష్టారః సత్యం స్యాన్మే శుబాశుభమ్‌ || 134

ఏవముక్త్వా కరం క్షిప్య దక్షిణం సకలం తతః | నిఃసృతః పాపకారీ చేజ్ఞ్వరేణాపీడ్యతే క్షణాత్‌ || 135

సప్తాహాద్దృశ్యతే చాపి తావన్నిర్దోషవాన్మతః | అత్ర స్నాత్వా చ జప్త్వా చ తపస్తప్త్వా తథైవ చ || 136

రుద్రలోకం సుబహవో గతాః పుణ్యన కర్మాణా | సోమవారే విశేషేణ స్నాత్వా యోzత్ర సుభక్తితః || 137

పంచతీర్థాని కురుతే ముచ్యతే పంచపాతకైః | ఇత్యాద్యుక్తం బహువిధం తీర్థమాహాత్మ్యముత్తమమ్‌ || 138

భర్తృయజ్ఞః శివస్యోచే తేషామారాధనే క్రమమ్‌ | శివాగమోక్తమాదిశ్య పూజాయోగం యథావిధి || 139

శివభక్తి సముద్రైకపూరితః ప్రాహ తన్మునిః ||

కంకణక్షేపణము - అన్ని తీర్తములయందేఫలము కలుగునో, అన్ని యజ్ఞములచే ఏ ఫలము కలుగునో ఆఫలము మహీసాగరసంగమమున స్నానముచే, దానముచే కలుగును - (131) వివాదమేర్పడినపుడు, అపరాధి యనుకొనబడిన వానిని మహీసాగర సంగమమున జలమును చేతనుంచుకొని ఇట్లు చెప్పించవలెను - (132) బొడ్డులోతు నీటిలో అఘోరమంత్రము చదువుచూ అపరాధిని నిలిపి కుడిచేతినెత్తి నీటినుంచుకొని త్వరగా ఇట్లు చెప్పించవలెను - (133) 'ఇక్కడ ధర్మము' సత్యము వుండినచో ఈ సంగమమే సత్యమైనచో, క్రతుద్రష్టలగు ఋషులు సత్యమైనచో నా శుభాశుభము సత్యమగుగాక! (134) అని పలికి కుడిచేతిని పూర్తిగా నీటియందుంచి బయటకు వచ్చిన వెనుక, పాపమాచరించిన వాడవుతే వెంటనే జ్వరపీడితుడగును - (135) ఏడురోజుల తరువాత కూడా కనబడినచో నిర్తోషియని తెలియవలయును - ఇక్కడ స్నానము, జపము చేసి తపమాచరించి పుణ్యకర్మవలన అనేకులు శివలోకమును చేరిరి - (136) విశేషముగా సోమవారము నాడిక్కడ భక్తితో స్నానము చేసి పంచతీర్థములను చేసిన వ్యక్తి పంచపాతకములనుండి ముక్తుడగును - (137) ఈ విధంగా ఈ తీర్థముయొక్క గొప్పదనము అనేక రీతులుగా చెప్పబడినది - (138) శివుని ఆరాధన క్రమమును భర్తృయజ్ఞుడు వారికట్లు చెప్పెను - శివాగమమున చెప్పబడిన పూజా యోగమును యథావిధిగా తెలిపి ఆ ముని శివభక్తిసముద్రము తనలో నిండగా ఇట్లు చెప్పెను - (139)

న శివాత్పరమో దేవః సత్యమేతచ్ఛివవ్రతాః || 140

శివం విహాయ యో హ్యన్యదసత్కించిదుపాసతే | కరస్థం సోzమృతం త్యక్త్వా మృగతృష్ణాం ప్రధాపతి || 141

శివశక్తిమయం హ్యేతత్‌ ప్రత్యక్షం దృశ్యతే జగత్‌ | లింగాంకం చ భగాంకం చ నాన్యదేవాంకితం జగత్‌ || 142

యశ్చ తం పితరం రుద్రం త్యక్త్వా మాతరమంబికామ్‌ | వర్తతేzసౌ స్వపితరౌ త్యక్తోదపితృపిండకః ||

యస్య రుద్రస్య మాహాత్మ్యం శతరుద్రీయముత్తమమ్‌ || 143

శ్రుణుధ్వం యది పాపానామిచ్ఛధ్వం క్షాళణం పరమ్‌ | బ్రహ్మా హాటలింగం చ సమారాధ్య కపర్దినః ||

జగత్ర్పధానమితి చ నామ లబ్ద్వా విరాజతే | కృష్ణలింగం నామ చార్జితమేవ చ || 145

సనకాద్యైశ్చ తల్లింగం పూజ్యాజయుర్జగద్గతిమ్‌ | దర్భాంకురమయం సప్త మునయో విశ్వయోనికమ్‌ || 146

నారదస్త్వంతరిక్షే స జగద్బీజమిదం గృణన్‌ | వ్రజమింద్రో లింగమేవం విశ్వాత్మానం చ నామ చ || 147

సూర్యస్తామ్రం తథా లింగం నామ విశ్వసృజం జపన్‌ | చంద్రశ్చ మౌక్తికం లింగం జపన్నామ జగత్పతిమ్‌ || 148

ఇంద్రనీలమయం వహ్నిర్నామ విశ్వేశ్వరం జపన్‌ | పుష్పరాగం గురుర్లింగం విశ్వయోనిం జపన్‌ హరమ్‌ || 149

పద్మరాగమయం శుక్రో విశ్వకర్మేతి నామ చ | హేమలింగం చ ధనదో జపన్నామ్నా తథేశ్వరమ్‌ || 150

'శివవ్రతులారా ! శివునికంటే వేరు దైవము లేదు - ఇది సత్యం - (140) శివుని విడిచి అసత్యమగు ఇతరమును ఉపాసించువాడు చేతిలోనున్న అమృతమును విడిచి ఎండమావి వెంట పరుగిడినట్లగును - (141) ఈ జగత్తు శివభక్తి మయమని ప్రత్యక్షముగా కనబడుచున్నది. లింగము భగము చిహ్నముగా గలదీ జగత్తు. వేరొకదానిచేత గాదు - (143) పాపప్రక్షాళనను కోరినచో ఉత్తమమగు శతరుద్రీయమను రుద్రమాహాత్మ్యమును వినుడు - శివుని స్వర్ణలింగమును చక్కగా ఆరాధించి బ్రహ్మ జగత్తుకు ప్రధానమను పేరును పొంది విరాజిల్లుచున్నాడు - (144) కృష్ణ మూలమున కృష్ణలింగమను పేరునొందినది. సనకాదులు ఆ లింగమును పూజించి జగత్తుయొక్క గతి నెఱిగిరి - (146) దర్భాంకుర మయమైన లింగమును సప్తమనులునూ పూజించి విశ్వయోనుడని పేరిడిరి - (147) ఇంద్రుడు వజ్రలింగమును పూజించును. దాని పేరు విశ్వాత్మ - సూర్యుడు విశ్వసృజను తామ్రలింగమును పూజించును. చంద్రుడు పూజించునది జగత్పతియను ముత్యపులింగము - (148) అగ్ని విశ్వేశ్వరుడను ఇంద్రనీలమయ లింగమును పూజించును - (149) శుక్రుడు విశ్వకర్మయను పద్మరాగ లింగమును పూజించును - కుబేరుడు ఈశ్వరుడను స్వర్ణలింగమును పూజించును - (150)

రౌప్యజం విశ్వదేవాశ్చ నామాపి జగతాం పతిమ్‌ | వాయవో రీతిజం లింగం శంభుమిత్యేవ నామ చ || 151

కాశజం వసవో లింగం స్వయంభుమితి నామ చ | త్రిలోహం మాతరో లింగం నామ భూతేశ##మేవ చ || 152

లౌహం చ రక్షసాం నామ భూతభవ్యభవోద్భవమ్‌ | గుహ్యకః సీసజం లింగం నామయోగం జపన్తి చ || 153

జైగీషవ్యో బ్రహ్మారంధ్రం నామ యోగేశ్వరం జపన్‌ | నిమిర్నయనయోర్తింగే జపన్‌ శ##ర్వేతి నామ చ || 154

ధన్వంతరిర్గోమయం చ సర్వలోకేశ్వరమ్‌ | గంధర్వా దారుజం లింగం సర్వశ్రేష్ఠేతి నామ చ || 155

వైడూర్యం రాఘవో లింగం జగజ్జ్యేష్ఠేతి నామ చ | బాణో మారకతం లింగం వసిష్ఠమితి నామ చ || 156

వరుణః స్ఫాటికం లింగం నామ్నా చ పరమేశ్వరమ్‌ | నాగా విద్రుమలింగం చ నామ లోకత్రయంకరమ్‌ || 157

భారతీ తారలింగం చ నామ లోకత్రయాశ్రితమ్‌ | శనిశ్చ సంగమావర్తే జగన్నాథేతి నామ చ || 158

శనిదేశే మధ్యరాత్రౌ మహీసాగరసంగమే | జాతీజం రావణో లింగం జపన్నామ సుదుర్జయమ్‌ || 159

సిద్ధాశ్చ మానసం నామ కామమృత్యుజరాతిగమ్‌ | ఉంఛజం చ బలిలింగం జ్ఞానాత్యేత్యస్య నామ చ || 160

విశ్వేదేవతలు జగత్పతియను నేరున స్వర్ణలింగమును పూజింతురు, వాయువులు శంభువను రీతిలింగమును పూజింతురు - (151) వసుదేవతలు స్వయంభువను కాశలింగమును, మాతృకలు భూతేశుడు త్రిలోహలింగమును పూజింతురు - (152) రాక్షసులు భూతభవ్యభవోద్భవుడను పేరున లోహలింగమును పూజింతురు. గుహ్యకులు యోగుడను సీసలింగము నర్చింతురు - (153) జైగీషవ్యుడు బ్రహ్మరంధ్రమున యోగీశ్వరుడను లింగమును, నిమి కళ్ళయందు శర్వయను లింగమును పూజింతురు - (154) ధన్వంతరి, సర్వలోకేశ్వరుడను పేరుతో గోమయలింగమును, గంధర్వులు సర్వశ్రేష్ఠయను పేరుతో దారులింగమును పూజింతురు - (155) రాఘవుడు జగజ్జ్యేష్ఠయను పేరుతో వైడూర్యలింగమును, బాణాసురుడు వసిష్ఠుడను మరకత లింగమును పూజింతురు. (156) వరుణుడు పరమేశ్‌వరుడు స్ఫటిక లింగమును, నాగులు విద్రుమ లింగమును లోకత్రయంకరుడనువానిని పూజింతురు - (157) లోకత్రయాశ్రితుడను తారలింగమును సరస్వతి, జగన్నాథుడు అను లింగమును సంగమావర్తమున శనియూ పూజింతురు ! - (158) రావణుడు మహీసాగరసంగమమున జాతిజమగు లింగమును సుదుర్జయుడను దానిని మధ్యరాత్రిన పూజించును - (159) సిద్ధులు కామమృత్యుజరలను దాటిన మానసలింగమును, ఉంఛజమగు బలిలింగమును జ్ఞానాత్మయను దానిని పూజింతురు - (160)

మరీచిపాః పుష్పజం చ జ్ఞానగమ్యేతి నామ చ | శకృతాః శకృతం లింగం జ్ఞానజ్ఞేయేతి నామ చ || 161

ఫేనపాః ఫేనజం లింగం నామ చాపి సుదుర్విదమ్‌ | కపిలో వాలుకాలింగం వరదం చ జపన్‌ హరమ్‌ || 162

సారస్వతో వాచిలింగం నామ వాగీశ్వరేతి చ | గణా మూర్తిమయం లింగం నామ రుద్రేతి చాబ్రువన్‌ || 163

జాంబూనదమయం దేవాః శితికంఠేతి నామ చ | శంఖలింగం బుధో నామ కనిష్ఠమితి సంజపన్‌ || 164

అశ్వినౌ మృణ్మయం లింగం నామ్నా చైవ సువేధసమ్‌ | వినాయకః పిష్ఠలింగం నామ్నా చాపి కపర్దినమ్‌ || 165

నావనీతం కుజో లింగం నామ చాపి కరాలకమ్‌ | తార్క్య ఓదనలింగం చ హర్యక్షేతి హి నామ చ || 166

గౌడం కామస్తథా లింగం రతిదం చేతి నామ చ | శచీ లవణలింగం తు బభ్రుకేతి నామ చ || 167

విశ్వకర్మా చ ప్రాసాదలింగం యామ్యేతి నామ చ | వంశాంకురోత్థం సగరో నామ సంగతమేవ చ || 168

రాహుశ్చ రామఠం లింగం నామ గమ్యేతి కీర్తయన్‌ | లేప్యలింగం తథా లక్ష్మీర్హరినేత్రేతి నామ చ || 169

యోగినః సర్వభూతస్థం స్థాణురిత్యేవ నామ చ | నానావిధం మనుష్యాశ్చ పురుషం నామ చ || 170

జ్ఞానగమ్యుడను పుష్పజలింగమును మరీచిపులు, జ్ఞానజ్ఞేయుడను శకృతలింగమును శకృత్తులు (161) సుదుర్విదుడను ఫేనజలింగమును కపిలుడు పూజింతురు - (162) వాగీశ్వరుడను వాక్‌లింగమును సారస్తతుడు, రుద్రుడను మూర్తిమయలింగమును గణములు పూజింతురు - (163) శితికంఠుడను జాంబూనదమయలింగమును దేవతలు, కనిష్ఠుడను శంఖలింగమును బుధుడు పూజింతురు - (164) సువేధసుడను మృణ్మయలింగమును అశ్వినులు, కపర్దియను పిష్టలింగమును వినాయకుడు పూజింతురు - (165) కరాలకుడను నవనీతలింగమును కుజుడు, హర్యక్షుడను ఓదనలింగమును గరుత్మంతుడు పూజింతురు - (166) రతిదుడను గుడలింగమును, మన్మథుడు, బభ్రుకేశుడను లవణలింగమును శచి పూజింతురు - (167) యామ్య అను పేరు ప్రాసాదలింగమును విశ్వకర్మ సుహృత్తముడగు పాంసులింగమును విభీషణుడు, సంగతమును వంశాంకుర లింగమును సగరుడు పూజింతురు - (168) గమ్యయను రామఠలింగమును రాహువు, హరినేత్రుడను లేప్యలింగమును లక్ష్మి పూజింతురు - (169) స్థాణువను పేరున ఈశ్వరుని యోగులు అన్ని ప్రాణులయందున్నవానిగా పూజింతురు - మనుష్యులు ఈ శివునే అనేక విధములుగా నుండు పురుషుడని కీర్తింతురు - (170)

తేజోమయం చ ఋక్షాణి భగం నామ చ భాస్వరమ్‌ | కిన్నరా ధాతులింగం చ సుదీప్తమితి నామ చ || 171

దేవదేవేతి నామాస్థిలింగం చ బ్రహ్మరాక్షసాః | దంతజం వారణా లింగం నామ రంహసమేవ చ || 172

సప్తలోకమయం సాధ్యా బహురూపేతి నామ చ | దూర్వాంకురమయం లింగమృతవః సర్వనామ చ || 173

కౌంకుమమప్సరసో లింగం నామ శంభోః ప్రియేతి చ | సిందూరజం చోర్వశీ చ నామ చ ప్రియవాసనమ్‌ || 174

బ్రహ్మచారీ గురులింగం నామ చోష్ణీషిణం విదుః | అలక్తకం చ యోగిన్యో నామ చాస్య సుబభ్రుకమ్‌ || 175

శ్రీఖండం సిద్ధయోగిన్యః సహాస్రాక్షేతి నామ చ | డాకిన్యో మాంసలింగం చ నామ చాస్య చ మీఢుషమ్‌ || 176

అప్యన్నజం చ మానవో గిరిశేతి చ నామ చ | అగస్త్యో వ్రీహిజం చాపి సుశాంతమితి నామ చ || 177

యవజం దేవలో లింగం పతిమిత్యేవ నామ చ | వల్మీకజం చ వాల్మీకిశ్చరవాసీతి నామ చ || 178

ప్రతర్దనో బాణలింగం హిరణ్యభుజనామ చ | రాజికం చ తథా దైత్యా నామ ఉగ్రేతి కీర్తితమ్‌ || 179

నిష్పావజం దానవాశ్చ లింగనామ చ దిక్పతిమ్‌ | మేఘా నీరమయం లింగం పర్జన్యపతి నామ చ || 180

భాస్వరుడను తేజోమయహరుని నక్షత్రములు, సుదీప్తుడను ధౄతులింగమును కిన్నరులు పూజింతురు - (171) బ్రహ్మరాక్షసులు దేవదేవుడను అస్థిలింగమును, వారణులు రంహసుడను దంతజలింగమును పూజింతురు - (172) సాధ్యులు బహురూపుడను సప్తలోకమయలింగమును, ఋతువులు సర్వనామయను దూర్వాంకుర మయలింగమును పూజింతురు - (173) శంభుప్రియయను కుంకుమలింగమును అప్సరసలు, ప్రియవాసనుడను సిందూరలింగమును ఊర్వశి పూజింతురు - (174) ఉష్ణీషియను గురులింగమును బ్రహ్మచారి పూజించును - యోగినులు సుబభ్రుకమను అలక్తకలింగమను పూజింతురు. (175) సహస్రాక్షుడను శ్రీఖండలింగమను సిద్ధయోగినులు, మీఢుషయను మాంసలింగమును డాకినులు పూజింతురు - (176) గిరిశయను అన్నజలింగమును మానవుడు, సుశాంతుడను వ్రీహి లింగమును అగస్త్యుడు పూజింతురు - (177) పతియను యవలింగమును దేవలుడు, చిరవాసియను వల్మీకలింగమును వాల్మీకి పూజింతురు - (178) హిరణ్యభుజుడను బాణలింగమును ప్రతర్దనుడు, ఉగ్రుడను రాజలింగమును దైత్యులు పూజింతురు - (179) దిక్పతియను నిష్పావజలింగమును దానవులు, పర్జన్యపతియను నీరమయలింగమును మేఘములు పూజించును - (180)

రాజమాషమయం యక్షా నామ భూతపతిం స్మృతమ్‌ | తిలాన్నజం చ పితరో నామ వృషపతిస్తథా || 181

గౌతమో గోరజమయం నామ గోపతిరేవ చ | వానప్రస్థాః ఫలమయం నామ వృక్షావృతేతి చ || 182

స్కందః పాషాణలింగం చ నామ సేనాన్య ఏవ చ | నాగశ్చాశ్వతరో ధాన్యం మధ్యమేత్యస్య నామ చ || 183

పురోడాశమయం యజ్వా స్రువహస్తేతి నామ చ | యమః కాలాయసమయం నామ ప్రాహ చ ధన్వినామ్‌ || 184

యవాంకురం జామదగ్న్యో భర్గదైత్యేతి నామ చ | పురూరవాశ్చాన్నమయం బహురూపేతి నామ చ || 185

మాంధాతా శర్కరాలింగం నామ బాహుయుగేతి చ | గావః పయోమయం లింగం నామ నేత్రసహస్రకమ్‌ || 186

సాధ్యా భర్తృమయం లింగం నామ విశ్వపతిః స్మృతమ్‌ | నారాయణో నరో మౌంజం సహస్రశిరనామ చ || 187

తార్ష్క్యస్తథా పృథుర్లింగం సహస్రచరణాభిధమ్‌ | పక్షిణో వ్యోమలింగం చ నామ సర్వాత్మకేతి చ || 188

పృథివీ మేరులింగం చ ద్వితనుశ్చాస్య నామ చ | భస్మలింగం పశుపతిర్నామ చాస్య మహేశ్వరః || 189

ఋషయో జ్ఞానలింగం చ చిరస్థానేతి నామ చ | బ్రాహ్మణా బ్రహ్మలింగం చ నామ జ్యేష్ఠేతి తం విదుః || 190

భూతపతియగు రాజమాషమయలింగమును యక్షులు, వృషపతియను తిలాన్నజలింగమును పితృదేవతలు పూజింతురు - (181) గోపతి యను గోరజమయలింగమును గౌతముడు, వృక్షావృతయను ఫలమయలింగమును వానప్రస్థుడు పూజింతురు - (182) సేనాన్యుడను పాషాణలింగమును స్కందుడు, మధ్యముడను ధాన్యలింగమును అశ్వతరమను నాగము పూజింతురు - (183) స్రువహస్తయను పురోడాశమయ లింగమును యాజ్ఞికులు, ధన్వియను కాలాయసమయలింగమును యముడు పూజింతురు - (184) భర్గదూత్యుడను యవాంకురలింగమును జామదగ్న్యుడు, బహురూపుడను అన్నమయలింగమును పురూరపుడు పూజింతురు - (185) బాహుయుగయను శర్కలింగమును మాంధాత, నేత్రసహస్రుడను పయోమయలింగమును గోవులు పూజించును - (186) విశ్వపతి యను భర్తృమయలింగమును సాధ్యులు (సాధ్వి స్త్రీలు) సహస్రశీర్షుడను మౌంజలింగమును నారాయణుడు నరునిగా పూజించుదురు - (187) సహస్రచరణుడను తార్ష్క్యలింగమును పృథువు, సర్వాత్మకయను వ్యోమలింగమును పక్షులు పూజింతురు - (188) మహేశ్వరుడను భస్మలింగమును పశుపతి, ద్వితనువను మేరులింగమును పృథివి పూజించును - (189) చిరస్థానుడు అను జ్ఞానలింగమును ఋషులు, జ్యేష్ఠయను బ్రహ్మలింగమును బ్రాహ్మణులు పూజింతురు - (190)

గోరోజనమయం శేషో నామ పశుపతిః స్మృతమ్‌ | వాసుకిర్విషలింగం చ నామ వై శంకరేతి చ || 191

తక్షకః కాలకూటాఖ్యం మహురూపేతి నామ చ | హాలహలం చ కర్కోట ఏకాక్ష ఇతి నామ చ || 192

శృంగీవిషమయం పద్మో నామ ధూర్జటిరేవ చ | పుత్రః పితృమయం లింగం విశ్వరూపేతి నామ చ || 193

పారదం చ శివా దేవీ నామ త్ర్యంబక ఏవ చ | మత్స్యాద్యాః శాస్త్రలింగం చ నామ చాపి వృషాకపిః || 194

ఏవం కిం బహునోక్తేన యద్యత్సత్త్వం విభూతిమత్‌ | జగత్యామస్తి తజ్జాతం శివారాధనయోగతః || 195

భస్మనో యది వృక్షత్వం జ్ఞాయతే నీరసేవనాత్‌ | శివభక్తి విహీనస్య తతోzస్య ఫలముచ్యతే || 196

ధర్మార్థకామమోక్షాణాం యది ప్రాప్తౌ భ##వేన్మతిః | తతో హరః సమారాధ్యస్త్రిజగత్యాః ప్రదో మతః || 197

య ఇదం శతరుద్రీయం ప్రాతః ప్రాతః పఠిష్యతి | తస్య ప్రీతః శివో దేవః ప్రదాస్యత్యఖిలాన్‌ వరాన్‌ || 198

నాతః పరం పుణ్యతమం కించిదస్తి మహాఫలమ్‌ | సర్వవేదరహస్యం చ సూర్యేణోక్తమిదం మమ || 199

వాచా చ యత్కృతం పాపం మనసా వాప్యుపార్జితమ్‌ | పాపం తన్నాశమాయాతి కీర్తితే శతరుద్రియే || 200

పశుపతియను గోరోచనమయలింగమును శేషుడు, శంకరుడను విషలింగమును వాసుకి పూజింతురు - (191) బహురూపయను కాలకూటలింగమును తక్షకుడు, ఏకాక్షుడను హాలహలలింగమును కర్కోటుడు పూజింతురు - (192) ధూర్జటియను విషమయలింగమును పద్ముడు, విశ్వరూపుడను పితృమయలింగమును పుత్రుడు పూజించెదరు - (193) త్ర్యంబకుడను పారదలింగమును పార్వతి పూజించును - వృషాకపియను శాస్త్రలింగమును మత్స్యాదులు పూజింతురు - (194) అధికముగా చెప్పుటేల? జగత్తులో ఐశ్వర్యము కలిగి వున్నదంతా శివారాధన యోగమువలననే కలిగినది - (195) నీరును సేవించి భస్మముకూడా వృక్షత్వమును పొందుటను తెలిసినచో శివభక్తిలేని ఇతనికేమి ఫలమో తెలియును - (196) ధర్మార్థకామమోక్షములను పొందగోరినచో శివుని సేవించవలెను. ముల్లోకముల నిచ్చువాడితను - (197) ప్రతిదినమూ ఉదయముననే ఈ శతరుద్రీయమును చదివినచో ప్రీతి చెందిన శివుడు అతనికి అన్నివరములనిచ్చును - (198) దీనికంటే గొప్పదైన పుణ్యతమమగు ఫలములేదు - అన్ని వేదముల రహస్యమగు దీనిని సూర్యుడు నాకు చెప్పెను - (199) శతరుద్రీయమును పఠించగా మనస్సుచేత, వాక్కుచేత పొందిన పాపము కూడా నశించును - (200)

రోగార్తో ముచ్యతే రోగాద్బద్ధో ముచ్యేత బంధనాత్‌ | భయాన్ముచ్యేత భీతశ్చ జపేద్యః శతరుద్రియమ్‌ || 201

నామ్నాం శ##తేన యః కుంభైః పుషై#్పస్తావద్భిరీశ్వరమ్‌ | ప్రణామానాం శ##తేనాపి ముచ్యతే సర్వపాతకైః || 202

లింగానాం శతమేతచ్చ శతమారాధకాస్తథా | నామాని చ శతం సర్వదోషసంనాశకం స్మృతమ్‌ || 203

విశేషాదేషు లింగేషు యః పఠిష్యతి పంచసు | పంచభిర్విషయో ద్భూతైః స దోషైః పరిముచ్యతే || 204

నారద ఉవాచ -

నిశ##మ్యైవం ప్రార్థ్యతేzపి గుప్తక్షేత్రే ముదాన్వితాః | పంచలింగాన్యర్చయంతః శివధ్యానపరాzభవన్‌ || 205

తతో బహువిధే కాలే ప్రత్యక్షీభూయ శంకరః ప్రాహతాన్ముదితో దేవస్తేషాం భక్తివిశేషతః || 206

శివ ఉవాచ -

బకోలూకగృధ్రకూర్మా ఇంద్రద్యుమ్నశ్చ పార్థివ | సారూప్యాం ముక్తిమాపన్నా మల్లోకే నివసిష్యథ || 207

లోమశశ్చాపి మార్కండో జీవన్ముక్తో భవిష్యతః | ఇత్యుక్తే దేవదేవేన లింగం స్థాపితవాన్‌ నృపః || 208

ఇంద్రద్యుమ్నేశ్వరం నామ మహాకాలాఖ్యమిత్యుత | జ్ఞాత్వా తీర్థగుణాన్‌ రాజా కీర్తిమిచ్ఛంశ్చిరంతనీమ్‌ || 209

త్రిరమ్యమతులం లింగం సంస్థాప్యేదమువాచ హ | యావచ్ఛంద్రశ్చ సూర్యశ్చ యావత్తిష్ఠతి మేదినీ || 210

ఇంద్రద్యుమ్నేశ్వరం లింగం నందతాచ్ఛాశ్వతీః సమాః | తతస్తథేతి భగవాన్‌ శివః ప్రోచ్యాబ్రవీత్పునః || 211

రోగార్తుడు రోగమునుండి, బద్ధుడు బంధమునుండి, భృతుడు భయమునుండి శతరుద్రీయమును జపించిన ముక్తుడగును - (201) నూరునామములచే, కుంభములచే, నూరు పుష్పములచే, ప్రణామములచే ఈశ్వరునర్చించిన అన్ని పాతకములనుండి ముక్తుడగును - (202) శతలింగము, శతారాధక, శతనామములు అన్ని దోషములను నశింపజేయునని చెప్పబడినది - (203) విశేషముగా ఈ పంచలింగములవద్ద పఠించినచో విషయములనుండి జనించు ఐదుదోషముల నుండి విముక్తుడగును - (204) నారదుడిట్లు చెప్పసాగెను - 'ఇదివిని వారు ప్రార్థించి ఆ గుప్తక్షేత్రమున సంతోషముగా పంచలింగమునర్చించుచూ శివధ్యానపరులైరి - (205) తరువాత చాలాకాలము గడవగా వారి భక్తివిశేషము వలన ప్రీతి నొందిన శివుడు వారికి ప్రత్యక్షమై ఇట్లనెను - (206) 'బక, కూర్మ, ఉలూక, గృధ్ర, ఇంద్రద్యుమ్న నృపులారా! మీరు సారూప్యముక్తిని పొంది నా లోకమున నివసించెదరు - (207) లోమశుడు, మార్కుండుడు కూడా జివన్ముక్తులయ్యెదరు' - అని చెప్పగా ఇంద్రద్యుమ్నుడక్కడ ఇంద్రద్యుమ్నేశ్వరుడు, మహాకాలుడను లింగమును స్థాపించెను - (208) ఆ తీర్థమాహాత్మ్యమును తెలిసి, చిరంతనకీర్తిని గోరుచూ గొప్పలింగమును స్థాపించి ఇట్లనెను - 'సూర్యచంద్రులు, భూమి వున్నంతకాలము ఈ లింగము శాశ్వతముగా వెలుగొందుగాక!' (210) అనగా 'తథాస్తు' అని పలికి శివుడు మరల ఇట్లనెను - (211)

అత్ర యో నియతం లింగం ఐంద్యద్యుమ్నం ప్రపూజయేత్‌ | స గణో జాయతే నూనం మమ లోకే నివత్స్యతి || 212

ఇత్కుక్త్యా సహ తైశ్చైవ పంచభిః శశిశేఖరః | రుద్రలోకమగాద్దేవస్తేzపి జాతా గణాః పునః || 213

ఏవంప్రభావో రాజాభూదింద్రద్యుమ్నో మహీపతిః | యజతా యేన వీరేణ నిర్మితేయం మహీనదీ || 214

ఏవం విధః స పుణ్యోzయం మహీసాగరసంగమః | అభూత్తతోzపి సంక్షేపాత్తవ పార్థ ప్రకీర్తతః || 215

స్నాత్వాzత్ర సంగమే యశ్చ ఇంద్రద్యువ్ణుెశ్వరం నరః | పూజయేత్తస్య వాసః స్యాద్యత్రేశః పార్వతీపతిః || 216

సర్వబంధహరం లింగం గాణపత్యప్రదం త్విదమ్‌ | యతో బంధాన్విహాయైవ స్థాపితం తేన ఫాల్గున || 217

ఇతీదముక్తం తవ పుణ్యకారి | మహాత్మ్యమస్యోత్తమసంగమస్య |

మహాత్మ్యమత్యద్భుతపుణ్యమింద్రద్యుమ్నేశ్వరస్యాపి చ పుణ్యాకారి || 218

ఇతి శ్రీస్కాందమహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే మహీసాగరసంగమ మాహాత్మ్యశతరుద్రీయలింగ మామాత్మ్య - ఇంద్రద్యుమ్నేశ్వరలింగమాహాత్మ్యవర్ణనం నామ త్రయోదశోzధ్యాయః 13

'ఇక్కడ ఇంద్రద్యుమ్నునిచే స్థాపింపబడిన లింగమును నియమముగా అర్చించువాడు శివగణముగా మారి నా లోకమున నివసించును' - (212) ఇట్లు పలికి ఆ ఐదుగురితో శంకరుడు రుద్రలోకమునకు వెళ్ళెను - వారు మరల శివగణములైరి - (213) ఇట్టి ప్రభావముగల రాజు ఆ ఇంద్రద్యుమ్నుడు అతను యజ్ఞమునాచరించుచుండగా నిర్మిచబడినదీ మహీనది - (214) ఇట్టి పుణ్యముగలదీ మహీసాగరసంగమము. అర్జునా! నీకు నేను సంక్షేపముగా చెప్పితిని - (215) ఇక్కడ స్నానమాడి ఇంద్రద్యుమ్నేశ్వరుని పూజించిన వాడు శివపార్వతులలోకమును పొందును - (216) ఈ శివలింగము తనను పూజించినవారిని బంధములను తొలగించి గణములకధిపతిగా చేయునది - ఎందుకనగా ఆ రాజు బంధముక్తుడై దీనిని స్థాపించెను కదా! (217) అర్జునా! ఈ విధముగా నీకు, పుణ్యమును కలిగించు ఈ సంగమమును గూర్చి, అత్యద్భుతమగు ఇంద్రద్యుమ్నేశ్వర మాహాత్మ్యమును గూర్చి చెప్పితిని. అని నారదుడు చెప్పెను - (218)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణములో మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున మహీసాగరసంగమహాత్మ్యము శతురుద్రీయ లింగమాహాత్మ్య ఇంద్రద్యుమ్నేశ్వర లింగమాహాత్మ్యముల వర్ణనమును పదమూడవ అధ్యాయము

చతుర్ధశోzధ్యాయ:

అర్జున Dªy¿RÁc

కుమారనాథమాహాత్మ్యం మావత్త్వయోక్తం కథాంతరే| తదహం శ్రోతుమిచ్చామి విస్తరేణ మహామునే||1

నారద ఉవాచ-

తారకం వినివాత్యైవ వ్రజాంగతనయం ప్రభు: | గుహ: సంస్థాపయోమాస లింగమేతచ్చ పార్థివ||2

దర్శనాచ్చ్రవణాద్ద్యానాత్పూజయా శ్రుతివందనై: | సర్వపాపాపహ: పార్థ కుమారేశో న సంశయ:||3

అర్జునా ఉవాచ-

అత్యాశ్యర్యమయీ రమ్యా కథేయం పాపనాశినీ | విస్తరేణ చ మే బ్రూహి యథాతథ్యేన నారద||4

వజ్రాంగ: కోzప్యసౌ దైత్య: కింప్రభావశ్చ తారక:| కథం స నిహతశ్చైవ జాతశ్చైవ కథం గుహ||5

కథం సంస్థాపితం లింగం కుమారేశ్వరసంజ్ఞితమ్‌| కిం ఫలం చాస్య లింగస్య బ్రూహి తద్విస్తరాన్మమ||6

నారద ఉవాచ-

ప్రణిపత్య కుమారాయ సేనాన్యే చేశ్వరాయ చ | శృణు చైకమనా: పార్థ కుమారచరితం మహాత్‌||7

మానసో బ్రహ్మణ: పుత్రో దక్షో నామ ప్రజాపతి:| షష్ఠిం సోzజనయత్కన్యా వీరిణ్యాం నామ ఫాల్గున||8

దదౌ స దశ ధర్మాయ కశ్యసాచ త్రయోదశ | సప్తవింశతి సామాయ చతస్రోzరిష్టనేమినే||9

భూతాంగిర: కృశాశ్వేభ్యో ద్వే ద్వే చైవ దదౌ ప్రభు| నామధేయాన్యమూషాం చ సపత్నీనాం చ మే శృణు||10

పదునాలుగవ అధ్యాయము

మహామునీ! కథ మధ్యలో నీవు పేర్కొన్న కుమారనాథుని మాహాత్మ్యాన్ని విస్తరముగా వినగోరుచున్నాను (1) అని అర్జునుడు అడుగగా నారదడిట్లు చెప్పెను అర్జునా! కుమారస్వామి వజ్రాంగుని పుత్రుడైన తారకుని వధించి ఈ లింగమును స్థాపించెను(2) ఈ కుమారేశుడు ,దర్శనముచే, శ్రవణముచే, ధ్యానముచే, పూజచే,శ్రుతిచే, వందనములచే కూడా అన్ని పాపములను తొలగించును (3) అనగా అర్జునుడిట్లడిగెను నారాదా! అమిత ఆశ్చర్యమును కలిగించు ఈ రమ్యమైన కథను ఉన్నదున్నట్లుగా నాకు విస్తరముగా తెలియజేయుము (4) వజ్రాంగుడనే ఈ దైత్యుడెవరు ? తారకుని ప్రభావమేమి? అతనెట్లు వధింపబడెను? కుమారస్వామి ఎట్లు జనించెను? (5) కుమారేశ్వరుడనే ఈ లింగమెట్లు స్థాపించబడెను? ఈ లింగము యొక్క ఫలమేమో విస్తరముగా నాకు చెప్పుము (6) అనగా నారదుడిట్లు చెప్పసాగెను సేనాని , ప్రభువు అగు కుమారునికి నమస్కరించి ఏకాగ్రచిత్తముతో ఈ గొప్పదగు కుమార చరితమును వినుము (7) అర్జునా ! బ్రహ్మ మానసపుత్రుడు దక్షుడనను ప్రజాపతి ,ఇతను వీరణియను స్త్రీద్వారా అరవైమంది బాలికలను కనెను (8) వారిలో పదిమందిని ధర్మమునకు ,పదముగ్గురిని కశ్యపునికి , ఇరవైఏడుమందిని చంద్రునికి నలుగురిని అరిష్టమేమికి, ఇద్దరిని భూతాంగిరసునికి , ఇద్దరిని కృశాశ్వునికి ఇచ్చి వివాహమును చేసేను ఇక వీరి పేర్లనువినుము(10)

యాసాం ప్రసూతి ప్రభవా లోకా అపూరితాస్త్రియ :| భానుర్లంబా కకుద్భూమిర్విశ్వా సాధ్యా మరుత్వతీ||11

వసుర్ముహుర్తా సంకల్పా ధర్మపత్న్య: సుతాన్‌ శృణు | భానోస్తు దేవఋషభ ఇంద్రసేన: సుతోzభవత్‌||12

విద్యోత ఆసీల్లంబాయాం తతశ్చ స్తనయిత్తవ|: కకుద : శకట: పుత్ర కీకటస్తనయో యత:||13

భువో దుర్గస్తథా స్వర్గో నందశ్చైవ తతోzభవత్‌| విశ్వేదేవాశ్చ విశ్వాయా అప్రజాంస్తాన్‌ ప్రచక్షతే || 14

సాధ్యా ద్వాదశ సాధ్యాయా: అర్థసిద్దిస్తు తత్సుతః | మరుత్వాన్‌ సుజయంతశ్చ మరుత్వత్యా బభూవతుః || 15

నరనారాయణౌ ప్రాహ్యుర్యౌ తౌ జ్ఞానవిదో జనా: | వసోశ్చా వసవశ్చాష్టౌ ముహూర్తాయాం ముహుర్తకా:||16

యే వై ఫలం ప్రయచ్చన్తి భూతానాం స్వం స్వకాలజమ్‌|| సంకల్పాయాశ్చసంకల్ప: కామ: సంకల్పజ కామ: సంకల్పజ: సుత:||17

సరూపాzసూత తనయాన్‌ రుద్రావైకాదశైవ తు| కపాలీ పింగళో భీమో విరూపాక్షో విలోహిత:||18

అజక: శాసన: శాస్తా శంభుశ్చాన్త్యో భవస్తథా | రుద్రస్య పార్షదాశ్చాన్యే విరూపాయా: సుతా:స్మృతా:||19

ప్రజాపతేరంగిరస స్వధా పత్నీ పిత్ననథ|- జజ్ఞే సనీ (చీ?) తథా పుత్రమథర్వాంగిరసం ప్రభుమ్‌||20

ఎవరి సంతాన ప్రభావముచే ఈ మూడు లోకములూ నిండినచో అట్టివారిపేర్లు ఇవి భాను, లంబ, కకుత్‌, భూమి ,విశ్వ , సాధ్య, మరుత్వతి, వసు,ముహుర్త, సంకల్ప అనువారు ధర్ముని పత్నులు - వారికుమారుల పేర్లును వినుము ,భానువుకు దేవర్షభుడను ఇంద్రసేనుడు జన్మించెను (12) లంబకు విద్యోతుడు,అతనికి స్తనయిత్నువులు జనించారు కకుదకు శకటుడను వాడు అతనికి కీకటుడు జన్మించిరి (13) భూమియను దానికి దుర్గుడు,స్వర్గుడు, జన్మించగా వారికి నందుడుకలిగెను విశ్వకు విశ్వేదేవతలు జనించిరి కాని వీరికి సంతతి లేదందురు (14) సాధ్యకు పన్నెండుగురు సాధ్యులు , వారికి అర్థసిద్ది జన్మించిరి మరుత్వతికి మరుత్వాన్‌, సుజయంతుడు కలిగిరి,(15) జ్ఞానులగువారు వీరిని నరనారాయణులందురు వసువుకు అష్టవసువులు ముహూర్తకులు జన్మించిరి. వీరే అన్ని ప్రాణులకు తమ కాలమున కలుగు ఫలమును ఇత్తురు (16) సంకల్పకు సంకల్పుడు అతనికి కాముడు జన్మించిరి (17) సురూప పదకొండుమంది రుద్రులకు కనెను- వారు కపాలి, పింగళుడు, భీముడు, విరూపాక్షుడు, విలోహితుడు (18) మరియు అజకుడు , శాసనుడు, శాస్త, శంభువు, భవుడు అనువారు రుద్రుని పార్షదులందరూ విరూపకు పుత్రులుగా జన్మించారు (19) ప్రజాపతి పుత్రుడగు అంగిరసునికి స్వధ పత్ని ఆమె పితరులను కనెను. సనీ (చీ) అథర్వాంగిరస ప్రభువి కనెను (20)

కృశాశ్వస్య చ ద్వే భార్యే అర్చిశ్చ ధిషణా: తథా! అస్త్రగ్రామో యయో: పుత్ర: ససంహార: ప్రకీర్తిత:||21

పతంగీ యామినీ తామ్రా తిమిశ్చారిష్టనేమినః | పతంగ్యసూత పతగాన్యామినీ శలభానథ||22

తామ్రాయా: శ్యేనగృధ్రాద్యాస్తిమేర్యాదోగణాస్తథా | అథ కాశ్యపపత్నీనాం యత్ర్పసూతమిదం జగత్‌||23

శృణు నామాని లోకానాం మాతృణాం శంకరాణి చ| అదితిర్దితిర్థను: సింహీ దనాయుః సురభిస్తథా||24

అరిష్టా వినతా గ్రావా దయా క్రోధ వశా ఇరా! కద్రుర్మునిశ్చ తే చోభే మాతరస్తా : ప్రకీర్తితా:||25

ఆదిత్యాశ్చాదితే: పుత్రార్దితేర్దైత్యా: ప్రకీర్తితా: దనోశ్చ దానవా: ప్రోక్తా రాహు: సంహీసుతో గ్రహ:|||26

దనాయుస్తథా జాతో దనాయుశ్చ గణో బలీ| గావశ్చ సురభేర్జాతారిష్టాపుత్రా యుగంధరా:||27

వినతాzసూత గరుడం అరుణం చ మహాబలమ్‌ | గ్రావాయా : శ్వాపదా : పుత్రా గణ: క్రోధవశస్తథా||28

జాత: క్రోధవశాయాశ్చ ఇరాయా: భూరుహా: స్మృతా :| కుద్రూసుత్తా : స్మృతా నాగా మునేరప్సరసాం గణా:||29

తత్ర ద్వౌ తన¸° ¸° చ దితేస్తౌ విష్ణునా హతౌ| హిరణ్యకశిపుర్వీరో హిరణ్యాక్షస్తథాzపర:||30

కృశాశ్వునికి అర్చి, ధిపణ యని ఇద్దరూభార్యలు, వారికి అస్త్రగ్రాముడను పుత్రుడుకలిగెను అతనే సంహారుడనబడెను (21) అరిష్టనేమికి పతంగి, యామిని , తామ్ర తిమియను వారు భార్యలు, పతంగి పతగములనుకనగా, యామిని మిడుతలను కనెను-(22) తామ్ర శ్యేనములను, గృధ్రములను కనగా తిమి జలజంతువు గనెను ఇక కాశ్యపుని భార్యల సంతానమునువినుము వారి నుండి జగత్తేర్పడెను (23) లోకముల వాని తల్లుల శుభ##మైన నామముల వినుము- అదితి,దితి, దనువు, సింహి, దనాయువు, సురభి, అరిష్టా, వినత, గ్రావ, దయ, క్రోధవశ, ఇర, కద్రువు, ముని యను వారు మాతృరూపులు (25) అదితి పుత్రులు అదిత్యులు ,దితి పుత్రులు దైత్యులు ,దనుపుత్రులు దానవులు, సింహి పుత్రుడు రాహూవను గ్రహము (26) దనాయువునకు బలవంతుడగు దనాయువును గణము పుట్టెను. అరిష్టకు యుగంధరులు జన్మించెరు(27) వినత అరుణుని ,మహాబలుడగు గరుత్మంతుని కనెను గ్రావకు శ్వాపదములు పుట్టగా క్రోధవశకు గణుడు పుట్టెను.(28) ఇరకు వృక్షముల జన్మించగా కద్రువకు నాగులు,మునికి అప్సరోగణాలు పుట్టెను (29) హిరణ్యకశిపుడు, హిరణ్యాక్షుడను వారు దితిపుత్రులు వారు విష్ణువునే వధింపబడిరి (30)

తతో నిహతపుత్రా సా దితిరారాధ్య కశ్యపమ్‌ | అయాచత వరం దేవీ పుత్రమన్యం మహాబలిమ్‌||31

సమరే శక్రహంతారం స తస్యా అదదాత్‌ ప్రభు: | నియమే చాపి వర్తస్వ వర్షాణాం చ సహస్రకమ్‌||32

ఇత్యుక్తా సా తథా చక్రే పుష్కరస్థా సమాహితా! వర్తంత్యా నియమే తస్యా: సహస్రాక్ష: సమాహిత:||33

ఉపాసామాచరద్భక్త్యా సా చైనమన్యమన్యత | దశవత్సరశేషస్య సహస్రస్య తదా దితి :||34

ఉవాచ శక్రం సుప్రీతా భక్యా శక్రస్య తోషితా||

దితిరువాచ-

అత్రోత్తీర్ణవ్రతప్రాయాం విద్ది మాం దేవసత్తమ||35

భవిష్యతి తవ భ్రాతా తేన సార్థమిమాం శ్రియమ్‌ | భోక్షసే త్వం యథాన్యాయం త్రైలోక్యం హతకంటకమ్‌||36

ఇత్యుక్త్యా నిద్రయావిష్టా చరణాక్రాంతమూర్థజా| దివాసుప్తా దితిర్దేవీ భావ్యర్థబలనోదితా ||37

తత్తు రంధ్రమవేక్ష్యైవ యోగమూర్తిస్తదాzవిశత్‌ | జఠరస్థం దితేర్గర్భం చక్రే వజ్రేణ సప్తధా||38

ఏకైకం చ పున : ఖండన చకార మఘవా తత:| సప్తధా సప్తధా కోపాదుద్దృత్య చ తతో దితి:||39

న హంతవ్యో న హంతవ్య ఇతి సా శక్రమబ్రవీత్‌ | వజ్రేణ కృత్యమానానాం బుద్దా సా రోదనేన చ ||40

తన పుత్రులు చావగా దితి కశ్యపుని ఆరాధించి మహాబలుడుగ3ఆ వేరొక పుత్రునిమ్మని యాచించెను (31) కశ్యపుడుదితికి యుద్దములో ఇంద్రుని జయింపగల పుత్రునికై వేయి సంవత్సరముల కాలము నియమముగా నుండుమనెను (32) అంతటపుష్కరముగనున్న దితి నియమమును బూని యుండగా ఇంద్రుడు ఏకాగ్రతో ఆమెను ఉపాసించెను (33) ఇది ఇంద్రుని ఉపాసనను అనుమతించి వేయి సంవత్సరములు మిగిలివుండగా , ఇంద్రుని భక్తికి సంతోషించి ప్రీతితో ఇట్లనెను (34) దేవేంద్రా! నా వ్రతమైపోవచ్చినదని తెలుసుకొనుము నీకొక సోదరుడు కలుగును అతనితో నీవు ఈ సంపదననుభవించగలవు- అట్లే న్యాయముగా నీవు నిష్కంటకముగా ముల్లొకముల ననుభవించెదవు(36) అని పలికి బాగా నిద్రరాగా ముడుచుకొని పడుకొనెను. భవిష్యత్తులో ప్రయోజనముయొక్క బలముచేత ప్రేరితురాలై దితి పగలే నిద్రించసాగెను.(37) ఆ అవకాశమును చూచి ఇంద్రుడు దితి కడుపులోనికి ప్రవేశించి గర్భమును ఏడుముక్కలుగా ఖండించెను (38) ఒక్కొక్కదానిని మరల ఏడుభాగాలుగా కోపముతో పైకి లేపి వజ్రముచేత ఖండించగా దితి మేల్కొని చంపవద్దు,చంపవద్దు' అని ఇంద్రునితోననెను వజ్రము చేత ఖండించబడుచున్న గర్భమును చూచి ఆమె రోధించెను.(40)

తత: శక్రశ్చ మా రోదీరితి తాంస్తాన్యథాzవదత్‌|| నిర్గత్య జఠరాత్తస్మాత్తత: ప్రాంజలిరగ్రత:||41

ఉవాచ వాక్యం చాత్రస్తో మాతరం రోషవూరితామ్‌||దివాస్వాపం కృథా మాత: పాదాక్రాంతశిరోరుహో ||42

సుప్తాథ సుచిరం వాతే భిన్నో గర్బో మయా తవ| కృతా ఏకోనపంచాశద్భాగా వజ్రేణ తే సుతా :||43

సత్యం భవతు తే వాక్యం సార్థం భోక్ష్యామి తై: శ్రియమ్‌| దాస్యామి తేషాం స్థానాని దివి యావదహం దితే ||44

మా రోధీరితి మే ప్రోక్తా :ఖ్యాతాశ్చ మరుతస్త్యితి | ఇత్యుకా సా చ సవ్రీడా దితిర్జాతా నిరుత్తరా||45

సార్థం తైర్గతవానింద్రో దిగంతే వాయవ: స్మృతా:| తతః పునశ్చ భర్తారం దితి: ప్రోవాచ దు:ఖితా||46

పుత్రం మే భగవాన్‌ దేహి శక్రహంతారమూర్జితమ్‌-| యో నాస్త్రశ##సై#్రర్వధ్యత్వం గచ్చేత్త్రిదివవాసినామ్‌||47

న దదా స్యుత్తరం విద్ది మృతామేవ ప్రజాపతే| ఇత్యుక్తః స తదోవాచ తాం పత్నీమతిదు:ఖితామ్‌ ||48

దశవర్షసహస్రాణి తపోనిష్టా తు తప్స్యసే | వజ్రసారమయైరంగైరచ్చేద్యైరాయసై: దృడై:||49

వజ్రాంగో నామ పుత్రస్తే భవితా ధర్మవత్సల | సాతు లబ్దవరా దేవీ జగామ తపసే వనమ్‌||50

అపుడు ఇంద్రుడు రోదించవద్దనుచూ గర్బమునుండి బయల్వెడలి చేతులు జోడించి భయము లేనివాడై కోపముతో నున్నతల్లితో నిట్టనెను .(41) 'అమ్మా! నీవు ముడుచుకొని నీ తలవెంట్రుకలు పాములకంటుకొనగా పగటిపూట నిద్రించావు-(42) ఇట్టు చాలాకాలము పడుకొనగా నేనునీగర్బమును ఛేధించితిని వజ్రాయుధముచే నలభైతొమ్మిది భాగాలుగా చేసితిని(43) నీవన్నట్లు నేను వారితో సంపదలననుభవించెదను - నీ మాట నిజమగు గాక! నేనున్నంతకాలమూ వారికి స్వర్గమున స్థానములనివ్వగలను (44) రోదించవద్దు ( మా రోదీ) అని అన్నందువలన వీరు మరుత్తులను ప్రసిద్దిగాంతురు అనగా దితి సిగ్గుతో నిరుత్తరురాలైపోయెను (45) ఇంద్రుడు ఆ మరుత్తులను వాయువులతో కలిసి వెళ్ళిపోయెను అటు తరువాత దితిదు:ఖమునొంది తన భర్తను చేరి ఇట్లనెను (46) భగవన్‌! ఇంద్రుని సంహరించే బలవంతుడగు పుత్రునొకడిని నాకిమ్ము.అతను దేవతల అస్త్రశస్త్రముల చేత వధింపబడనివాడై యుండవలెను (47) ప్రత్యుత్తరమివ్వనిచో నేను మరణించినట్లే , తెలుసుకొమ్మ'నగా కశ్యపుడు అతిదు:ఖితురాలగు తన భార్యతోనిట్లనెను (48) పదివేల సంవత్సరముల కాలము నీవు దీక్షగా తపమాచరించినచో నీకు ఇనుము వలె దృడమైన , వజ్రసారమయగు అవయవములు గల పుత్రుడు వజ్రాంగుడనువాడు కలుగును అతని అవయవములు చేధింపబడనివిగా నుండును అతను ధర్మము పట్ల అభిమానము గలవాడై నని వరమునివ్వగా దితితపస్సు చేయుటకై వనమునకు వెళ్ళెను-(50)

దశవర్షసహస్రాణి తపో ఘోరం సమాచరత్‌| తపసోంతే భగవతీ జనయామాస దుర్జయమ్‌||51

పుత్రమప్రతిమకర్మాణమజేయం వజ్రదుర్భిదమ్‌ | స జాతమాత్ర ఏవాభూత్‌ సర్వశాస్త్రార్థపారగ:||52

ఉవాచ మాతరం భక్త్యా మాత : కిం కరవాణ్యహమ్‌|| తమువాచ తతో హృష్టా దితిర్దైత్యాదిపం సుతమ్‌||53

బహవొ మే హతా: పుత్రా: సహస్రాక్షణ పుత్రక| తేషామపచితిం కర్తుమిచ్చే శక్రవధాదహమ్‌||54

బాఢమిత్యేవ స ప్రోచ్య జగామ త్రిదివం బలీ ససైన్యం సమరే శక్రం స చ బాహ్వాయుధోzజయత్‌ ||55

పాదేనాకృష్య దేవేంద్రం సింహం క్షుద్రమృగం యథా| మాతురంతికమాగచ్చద్యాచమానం భయాతురమ్‌||56

ఏతస్మిన్నంతరే బ్రహ్మా కశ్యపశ్చ మహాతపా: ఆగతౌ తత్ర సంత్రస్తావథో బ్రహ్మా జగాద తమ్‌||57

ముంచాముం పుత్ర యాచంతం కిమనేన ప్రయోజనమ్‌|| అవమానో వధ: ప్రోక్తో వీర సంభావితస్య చ||58

అస్మద్వాక్యేన యో ముక్తో జీవన్నపి మృతో హి స:| శత్రుం యే ఘ్నంతి సమరే న తే వీరా: ప్రకీర్తితా :||59

కృత్వా మానపరిగ్లానిం యే ముంచంతి వరా హి తే| యథా మాన్యతమం మత్వా త్వయా మాతుర్వచ: కృతమ్‌||60

తథా పితుర్వచ: కార్యంముంచాముం పుత్ర వాసవమ్‌ | ఏతచ్చృత్వా తు వజ్రాంగ : ప్రణతో వాక్యబ్రవీత్‌||61

దితి పదివేల సంవత్సరములు ఘోర తపముచేసి, తుదకుఅసమానకర్మగలవాడు, వజ్రములవలె దృఢమైనవాడు, అజేయుడగు పుత్రుని కనెను పుట్టుకతోనే అతను అన్ని శాస్త్రముల పారము వాడాయెను(52) అతను తల్లియగు దితితో భక్తితో 'అమ్మా నేనేమి చేయగలవాడననగా దితి సంతోషముతో దైత్యేంద్రుడగు పుత్రునితో నిట్లనెను (53) నాయానా!' ఇంద్రుడు నా పుత్రుల ననేకులను వధించెను. ఇంద్రుని వధచే వారికి ప్రతీకారమగుటనే నేను కోరెదను. (54) అనగా అతను సరేనని స్వర్గమునకు వెళ్ళెను బాహుయుద్దములో వజ్రాంగుడు ఇంద్రుని సైన్యముతో సహాజయించెను (55) అల్ప మృగమును సింహము లాగునట్లుగా వజ్రాంగుడు ఇంద్రుని కాలును పట్టి లాగుచూ ఈడ్చుకొనుచూ తల్లివద్దకు వచ్చెను ఇంద్రుడు భయముతో ప్రార్థించసాగెను.(56) అంతలో బ్రహ్మా తపస్వియగు కశ్యపుడు భయపడుచూ అక్కడకు వచ్చిరి అపుడు బ్రహ్మ అతనితో నిట్లనెను (57) నాయనా ! ప్రార్థించుచున్న ఈ ఇంద్రుని వదలివేయుము వీనిచే నేమి ప్రయోజనము? మిగుల గౌరవించబడిన వీరునికి అవమానమే వధ కదా! (58) మా మాటచే విడువబడినవాడు జీవుడైననూ మృతుడే యుద్దమున శత్రువును చంపువారిని వీరులని అనరు (59) మానసిక భేదమును కలిగించు విడుచువారే గొప్పవారు, పూజ్యమైనదని తల్లి మాటను వినినట్లే నీవు తండ్రి మాటను విని వీనిని విడుపుము అనగా విని వజ్రాంగుడు నమస్కరించి ఇట్లనెను(60)

న మే కృత్యమనేనాస్తి మాతురాజ్ఞా కృతా మయా| త్వం సురాసురనాథో వై మమ చప్రపితామహ:||62

కరిష్యే త్వద్వచో దేవ ఏష ముక్త: శతక్రతు: | న చ కాంక్షే శక్రభుక్తామిమాం త్రైలోక్యరాజతామ్‌ ||63

పరభుక్తాం యథా నారీం పరభుక్తామివ స్రజమ్‌ | యచ్చ త్రిభువనేష్యస్తిసారం తన్మను కథ్యతామ్‌||64

బ్రహ్మోవాచ-

తపసో న పరం కించిత్తపో హి మహతాం దనమ్‌|| తపసా ప్రాప్యతే సర్వం తపోయోగ్యోzసి పుత్రక||65

వజ్రాంగ ఉవాచ-

తపసే మే రతిర్దేవ న విఘ్నం తత్ర మే భ##వేత్‌|| త్వత్ర్పపాదేన భగవన్నిత్యుక్త్వా విరరామ స:||66

బ్రహ్యొవాచ-

క్రూరభావం పరిత్యజ్య యదిచ్చసి తప: సుత| అనయా చిత్తబుద్ద్యా తత్త్వయాzప్తం జన్మన: ఫలమ్‌||67

ఇత్యుక్త్యా పద్మజ: కన్యాం ససర్జాయతలోచనామ్‌| తామసై#్మ ప్రదదౌ దేవ: పత్న్యర్థం పద్మసంభవ:||68

పరాంగీతి చ నామాస్యా: కృతవాంశ్చ పితామహా:| జగామ చ తతో బ్రహ్మా కశ్యపేన సమం దివమ్‌||69

వజ్రాంగోz;పి తయా సార్థం జగామ తపసే వనమ్‌| ఊర్థ్వబాహు : స దైత్యేంద్రోzతిష్ఠదబ్దసహప్రకమ్‌||70

కాలం కమలపత్రాక్ష శుద్దబుద్దిర్మహాతపా:| తావానధోమఖ:కాలం తావత్పంచాగ్నిసాధక:|

నిరహారో ఘోరాహారో ఘోరతపాస్తపోరాశిరజాయత | తత : సోంతర్జలే చక్రే కాలం వర్షసహస్రకమ్‌||72

దేవా ! నాకితనితో పనిలేదు నాతల్లి అజ్ఞను పాలించితిని నీవు దేవాసురల నాథుడవు. నాకు ప్రపితామహుడవు(62) నీమాటను వినెదను ఇదిగో ఈ ఇంద్రుని విడిచితిని. ఇంద్రుడనుభవించిన ఈ ముల్లోకముల ఆధిపత్యమునూ ఇతరులనుభవించిన స్త్రీవలె, పూలదండవలె నేను కోరను (63) ముల్లోకములో నున్న సారమేమిటో నాకు తెలుపుము (64) అనగా బ్రహ్మ చెప్పెను. నాయనా! తపస్సు కంటే మించినది లేదు అదే గొప్పదనము తపస్సుచేత అంతా లభించును . నీవు తపస్సు యోగ్యుడవు (65) అనగా వజ్రాంగుడిట్లనెను దేవా! తపస్సు చేయవలెనన్నకొరిక నాకున్నది - నీ అనుగ్రహముచే నాకు అందు విఘ్నము కలుగకుండుగాక: అని మిన్నకుండెను (66) అపుడు బ్రహ్మ ఇట్లనెను నాయనా! క్రూరభావమును విడిచి నీవు తపస్సును కోరుచుంటివి ఈ బుద్దిచేత నీ జన్మఫలమును పొందితిని (67) అని బ్రహ్మ విశాలనేత్రములుగల కన్యను సృజించి వజ్రాంగునికి భార్యగా ఇచ్చివేసెను (68) ఆ కన్యపేరు వరాంగియని నిర్ణయించి బ్రహ్మ కశ్యపునితో స్వర్గమునకు వెళ్ళెను (69) వజ్రాంగుడు కూడా తపస్సు చేయుటకు వరాంగితో వనమునకు వెళ్ళి చేతులు పైకెత్తి వేయిసంవత్సరాలు తపస్సుచేసెను (70) శుద్దమైన బుద్ది, తపముగల వజ్రాంగుడు తలక్రిందులుగా వేయి సంవత్సరములు , పంచాగ్నుల మధ్య వేయిసంవత్సరములు , ఆహారములేక వేయి సంవత్సరాలు ఘోరతపమాచరించి తపోరాశి అయెను అట్లే అతను నీటి మధ్య వేయి సంవత్సరములు తపమాచరించెను (71,72)

జలాంతరప్రవిష్టస్య తస్య పత్నీ మహావ్రతా | తసై#్యవతీరే సరసస్తత్పరా మౌనమాశ్రితా ||73

నిరాహారం పతిం మత్వా తపస్తేపే పతివ్రతా | తస్యాస్తపసి వర్తంత్యా ఇంద్రశ్చక్రే విభీషకామ్‌||74

భూత్వా తు మర్కటాకారస్తస్యా అభ్యాశమాగత :| అపవిధ్య దృశం తస్యా మూత్రవిష్టే చకారస :||75

తథా విలోలవసనాం విలోలవదనాం తథా| విలోలకేశాం తాం చక్రే విధిత్సుస్తపస: క్షతిమ్‌||76

తతశ్చ మేషరూపేణ క్లేశం తస్యాశ్చకార స: | తతో భుజంగరూపేణ బద్దా చరణయో : ద్వయో:'||77

అపాకర్షత దూరం స తస్మాద్దేవభృతస్తథా| తపోబలాచ్చ సా తస్య న వధ్యత్వం జగామ స:||78

క్షమయా చ మహాభాగా క్రోధమణ్వపి నాకరోత్‌ | తతో గోమాయురూపేణ తమదూషయదాశ్రమమ్‌||79

అగ్నిరూపేణ తస్యాశ్చ స దదాహ మహాశ్రమమ్‌| చకర్ష వాయురూపేణ మహాగ్రేణ చ తాం శుభామ్‌||80

ఏవం సింహవృకాద్యాభిర్భీషికాహభి: పున: పున: | విరరామ యదా నైవ వజ్రాంగమహిషీ తదా| శైలస్య దుష్టతాం మత్త్వా శాపం దాతుం వ్యవస్యత ||81

తాం శాపాభిముఖీం దృష్ట్వా శైల: పురుషవిగ్రహ: | ఉవాచ తాం వరారోహాం త్వరయాథ సులోచనామ్‌||82

అతను నీట నిలిచి తపమాచరించుచుండగా, వరాంగి యను అతని భార్యవ్రతమునున బూని ఆ సరస్సు యొక్క తీరమున మౌనమాశ్రయించియుండెను (73)తన భర్త నిరాహారి యని తలచి వరాంగి కూడతపస్సు చేయుచుండగా ఇంద్రుడు ఆమెను భయపెట్టసాగెను.(74) మొదట కోతి రూపమును దాల్చి ఆమె చెంతకు వచ్చి ఆమె చూపును చెదిర్చి అక్కడే మలమాత్రములను విసర్జించెను (75) ఆమె తపస్సుభంగమును చేయదలచి ఇంద్రుడు ఆమె బట్టలను, ముఖమును, వెండ్రుకలను చెదరగొట్టెను(76) తరువాత మేక రూపులో ఇబ్బంది కలిగించెను - తరువాత పాముగా మారి రెండు కాళ్ళకు చుట్టకొనెను (77) ఇంద్రుడామెను అక్కడినుండి కొంతదూరమునకు లాక్కొని వెళ్ళెను ఆమె తపోబలముచేత వధింపబడని వాడాయెను (78) ఓర్పతో ఆసాద్వి అణుమాత్రముకూడా కోపించలేదు ఆటు పై గోమాయరూపులో ఇంద్రుడు ఆ ఆశ్రమమును అపవిత్రము చేసును అగ్ని రూపులో ఆశ్రమమును కాల్చివేసెను వాయువుగా ఆ పవిత్రురాలిని లాగి వేసెను (79,80) ఇట్లు సింహముగా ,తొడేలుగా,అనేక భీకరరూపాలలో మరల మరల భయపెట్టుచూ ఇంద్రుడు విరమించకుండెను అపుడు వరాంగ్ని , శైలముదే తప్పు అని తలిచి దానికి శాపమివ్వబోగా పర్వతము పురుషరూపమున ఆ అందమైన స్త్రీ ఎదుట నిలిచి ఇట్టనెను.(82)

శైల ఉవాచ-

నాహం మహావ్రతే దుష్ట: సేవ్యోzహం సర్వదేహినామ్‌ | అతిఖేదం కరోత్యేష తత: క్రుద్దస్తు వృత్రహా||83

ఏతస్మిన్నంతరే జాత: కాలో వర్షసహస్రిక:| తస్మిన్యాతే స భగవాన్‌ కాలే కమలసంభవ:|-84

తుష్ట ప్రోవాచ వజ్రాంగం తమాగమ్య జలాశ##యే||

బ్రహ్మావాచ-

దదామి సర్వకామాంస్తే ఉత్తిష్ఠ దితినందన | ఏవముక్తస్తదోత్థాయ దైత్యేంద్రస్తపసో నిధి:||ఉవాచ ప్రాంజలిర్వాక్యం సర్వలోకపితామహమ్‌||-86

వజ్రాంగ ఉవాచ-

అసురో మేzస్తు మా భావ :శక్రరాజ్యే చ మా రతి:| తపోధర్మరతిశ్చాస్తు వృణోమ్యేతత్పితామహ||87

ఏవమస్త్వితి తం బ్రహ్మ ప్రాహ విస్మితమానస: | ఉపేక్షతే చ శక్రం స భావ్యర్థం కోzతి వర్తతే||88

ఋషయో మనుజా దేవా: శివబ్రహ్మముఖా అపి| భావ్యర్థం నాతివర్తంతే వేళామివ మహోదధి:||89

ఇతి చింత్య విరించోzపి తత్రైవాంతరధీయత| వజ్రాంగోzపి సమాప్తే తు తపసి స్థిరసంయమ:||90

ఆహారమిచ్చన్‌ స్వాం భార్యాం న దదర్శాశ్రమే స్వకే | భార్యహీనో zఫలశ్చేతి స సంచింత్య ఇతస్తత:||91

విలోకయన్‌ స్వకాం భార్యాం విధిత్సు: కర్మ నైత్యకమ్‌| విలోకయన్‌ దదర్శాథ ఇహాముత్ర సహాయినీమ్‌||92

రుదంతీం స్వాం ప్రియాం దీనాం తరుప్రచ్చాదితాననామ్‌|- తాం విలోక్య తతో దైత్యః ప్రోవాచ పరిసాంత్వయన్‌||93

'మహావ్రతా ! నేను దుష్టుడిని కాను- అన్ని ప్రాణులూ సేవింపదగినవాడిని -ఇదుగో ఈ ఇంద్రుడే ఖేదమును కలిగించుచున్నాడు అని చెప్పగా ఇంద్రుడు కోపగించెను(83) ఇంతలో వేయి సంవత్సరాలు గడచిన వెనుక బ్రహ్మ వజ్రాంగుని తపస్సుకు మెచ్చి ఆ సరస్సువద్దకు వచ్చి ఇట్లనెను (84) దితిపుత్రా! నీ కోరికలన్నింటినీ తీర్చెదను అనగా తపస్సునుండి లేచిన తపోనిధియగు వజ్రాంగుడుచేతులు జోడించి బ్రహ్మతోనిట్టనెను (8) పితామహా! నాకసురభావము వుండరాదు స్వర్గముపై అసక్తీ వద్దు తపస్సుయందు , ధర్మముయందు ఆసక్తి వుండుగాక! ఇదే కోరుచున్నాను' - (87) అనగా బ్రహ్మ ఆశ్చర్యపడుచూ సరేనని పలికి 'ఇంద్రుడిని ఉపేక్షిస్తున్నాడే! అయినా కాబోయే దానిని ఎవరు తప్పించుకోగలరు '(89)అనుకొనుచూఅంతర్హితుడాయెను వజ్రాంగుడు కూడా తన తపస్సు ముగిసిన తరువాత సంయుముడై ఆహారమును గోరుచూ తన ఆశ్రమమున భార్యాను చూచెను. (90) భార్యలేనివానికి ఫలములేదని నిత్యకర్మ చేయుటకు భార్యకై ఇటునటుచూడగా చెట్టుచాటున ముఖమును దాచుకొని దు:ఖించుచున్న భార్య కనబడినది ఇవా వరములలో తోడువచ్చు అమెను ఓదార్చుచూ దైత్యుడు ఇట్లడిగెను (92)

వజ్రాంగ ఉవాచ-

కేన తేzపకృత భీరు వర్తంత్యాస్తపసి స్వకే| కథం రోదిషి వా బాలే మయి జీవతి భర్తరి ||

కం వా కామం ప్రయచ్చామి శీఘ్రం ప్రబ్రూహి భామిని||94

గృహేశ్వరీం సద్గుణభూషితాం శుభాం పంగ్వంధయోగేన పతిం సమేతామ్‌|- న లాలయేత్‌ పూరయేన్త్నేవ కామం స కిం పుమాన్న పుమాన్మే మతోzస్తి||95

ఇతి శ్రీ స్కాందే మహాపురాణ మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే కుమారేశ్వరమాహత్మ్యే

వజ్రాంగేతిహాసవర్ణనం నామ చతుర్ధశోzధ్యాయ:

'భీరూ! తపస్సులోనున్న నీకెవరపకారమొనర్చిరి? భర్తనైన నేను జీవించియుండగా నీవేల రోదించుచుంటివి? భామినీ! నీ ఏఏ కోరికను తీర్చవలెను ? త్వరగా చెప్పుము (94)తన ఇంటి స్వామిని, గుణవంతురాలు, పవిత్రయగు భార్యను, పంగువు అంధుల యోగము వలె భర్తతో కూడిన దానికి లాలన చేయునివాడు, ఆమె కొరిన తీర్చని వాడేమి మనిషి? మనిషికాడనే నా అభిప్రాయము అనెను(95)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణమునమొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున కుమారేశ్వర మాహ్మాత్మ్యములో వజ్రాంగుని ఇతిహాసవర్ణనమను పదనాలుగవ అధ్యాయము

పంచదశోzధ్యాయ:

వరాంగ్యువాచ-

నాbP»yxqsøQùxms„sµôyzqsø ú»yzqs»y {ms²T…»yzqsø ¿RÁ e L_ú®µ…[ßá ®µ…[ª«sƒy®´…[ƒ«s ƒ«sxtísQƒy®´…[ª«s ˳ÏÁWLjiaRP:ee 1

దు:ఖపారమపశ్యంతీ ప్రాణాంస్త్యక్తుం వ్యవస్థితా | పుత్రం మే ఘోరదు:ఖస్య తారకం దేహి చేత్కృపా||2

ఏవముక్తస్తు దైత్యేంద్రో దు:ఖితోzచింతయద్దృది | అసురేష్వపి బావేషు స్పృహా యద్యపి నాస్తి మే||3

తథాపి మన్యే శాస్త్రేభ్యస్త్వనుకంప్యా ప్రియేతి యత్‌|| సర్వాశ్రమానుపాదాయ స్వాశ్రమేణకళత్రవాన్‌||4

వ్యసనార్ణవమత్యేతి జలయానైరివార్ణవమ్‌|| యామాశ్రిత్యేందియారాతీన్‌ దుర్జయానితరాశ్రయైః ||5

గేహినో హేలయా జిగ్యుర్థస్యూన్‌ దుర్గపతిర్యథా | న కేzపి ప్రభవస్తాం చాప్యనుకర్తుం గృహేశ్వరీమ్‌||6

అథాయుషా వా కృత్స్నేన ధర్మే దిత్సుర్యథైవ చ | యస్యాం భవతి చాత్మైవ తతో జాయా నిగద్యతే||7

భర్తవ్యా ఏవ యస్మాచ్చ తస్మాద్భార్యేతి సా స్మృతా | సా ఏవ గృహముక్తం చ గృహీణీ సా తత: స్మృతా||8

సంసారకల్మషత్రాత్రీ కలత్రమితి సా తత: | ఏవం విధాం ప్రియాం కో వై నానుకంపితుమర్హతి||9

పదిహేనవ అధ్యాయము

అపుడు వరాంగి ఇట్టు చెప్పెను. అనాథవలె నేను కోపించిన ఇంద్రుని చేత నాశనాన్ని పొందాను దెబ్బతీయబడినాను,భయపెట్టబడినాను, పీడింపబడినాను (1) దు:ఖాంతమును చూడని నేను ప్రాణాలను విడుచుటకు సిద్దమైనాను . దయయున్నచో ఈ ఘోరదు:ఖమునుండి దాటవేయు పుత్రుని నాకు ఇచ్చిన చాలు (2) అని వరాంగి అనగా దైత్యేంద్రుడు దు:ఖమునొంది ఇట్లనుకొనెను ఆసురభావాల పట్ల నాకు స్పృహ లేకున్ననూ . ప్రియమగు స్త్రీ ని దయతో చూడవలెనని శాస్త్రముల ద్వారా తెలుసుకొన్నాను అన్ని ఆశ్రమములను గ్రహించి వివాహమాడి, గృహస్థాశ్రమము ద్వారా అన్ని ఆశ్రమములను గ్రహించినవాడు నావతో సముద్రమును దాటినట్లు దు:ఖాబ్దిని దాటగలడు (4) ఇతరముల నాశ్రయించి జయించలేని ఇంద్రియములచే శత్రువులను,గృహస్థులు అతిసులువుగా భార్యనాశ్రయించి , దుర్గపతి దన్యులను జయించినట్లు జయింతురు (5) గృహేశ్వరియగు భార్యను అనుకరించుటకు ఎవరూ సమర్థులు కారు (6) పూర్తి ఆయుష్టుతో కూడా ధర్మముచేయువాడెట్లు సమర్థుడు కాడో వీరునూ అంతే భార్యయందు తాను సంతానరూపంతో జన్మించును గాన జాయ అందురు.(7) ఎట్టి పరిస్థితులలోనైనా భరించదగినది గాన భార్య యనబడును(8) సంసార కల్మషములనుండి రక్షించునది గాన కళత్ర మని అనబడును ఇట్టిప్రియమైన భార్యను ఎవడు దయతో చూడడు?(9)

త్రీణి జ్యోతీంషి పురుష ఇతి వై దేవలోzబ్రవీత| భార్యా కర్మ చ విద్యా చ సంసాధ్యం యత్నతస్త్రయమ్‌||10

తదేనాం పీడితాం చేద్య: పతిర్భూత్వా న పాలయే| తతో యాస్యే శాస్త్రవాదాన్నరకాంతం న సంశయ:||11

అహమప్యేనమింద్రం వై శక్తో జేతుం యథాzనృణామ్‌| పున: కామం కరిష్యేzస్యా దాస్యే పుత్రం మహాబలమ్‌||12

ఇతి సంచింత్య వజ్రాంగ: కోపవ్యాకులలోచన :| ప్రతికర్తుం మహేంద్రాయ తపో భూయో వ్యవస్యత||13

జ్ఞాత్వా తు తస్య సంకల్పం బ్రహ్మా క్రూరతరం పున | ఆజగామ త్వరాయుక్తో యత్రాz'సౌ దితినందన:||14

ఉవాచైనం స భగవాన్‌ ప్రభుర్మదురయా గిరా||15

బ్రహ్మోవాచ-

కిమర్థం భూయ ఏవ త్వం నియమం క్రూరమిచ్చసి| ఆహారాభిముఖో దైత్య తన్మే బ్రూహి మహావ్రత:||16

యావదబ్దసహస్రేణ నిరాహారేణ వై ఫలమ్‌| త్యజతా ప్రాప్తమాహారం లబ్దం క్షణమాత్రత:||17

త్యాగో హ్యప్రాప్తకామానాం న తథా చ గురు: స్మృత:| యథా ప్రాప్తం పరిత్యజ్య కామం కమలలోచన || శ్రుత్వైతద్ర్బహ్మణో వాక్యం దైత్య: ప్రాంజలిరబ్రవీత్‌||18

మూడు జ్యోతులను పురుషుడందురని దేవలుడు చెప్పెను అవి భార్య కర్మ, విద్య అనునవి ప్రయత్నముచే ఈ మూడింటినీ సాధించవలెను. (10) కనుక, దు:ఖమునొందిన నా భార్యను నేను భర్తనై కూడా పాలించనిచో , శాస్త్రానుసారము నరకమునకే వెళ్ళెదను సంశయములేదు (11) నేనునూ ఈ ఇంద్రుని జయించుటకు సమర్థుడనే, ఋణముతీరుటెట్లు? ఈవరాంగి కోరికను తీర్చెదను మహాబలుడైన పుత్రుని ఇచ్చదెను (12) అనుకొని వ్రజాంగుడు కోపముతో కన్నులదరుచుండగా మహేంద్రునికి ప్రతీకారముచేయుటకు మరల తపస్సును చేయబూనుకొనెను (13) మిగుల క్రూరమైన అతని కోరికను తెలిసి బ్రహ్మ మరల దితిపుత్రుడున్న చోటికి త్వరగా వచ్చెను (14) వజ్రాంగునితో బ్రహ్మ మధురమగు వాక్కుతో ఇట్లనెను (15) దైత్యుడా! ఆహారము గ్రహించబోవుచూ నీవు మరల తీవ్రమగు నియమమును గ్రహించితివెందులకు? (16) వేయిసంవత్సరములు ఆహారము లేకుండా గడిపి, ఇప్పుడు అభించిన ఆహారమును క్షణమాత్రముననే విడిచివేయు నీవు ఫలమునొందితివి(17) పొందని దానిని త్యజించుట గొప్పకాదు - పొందిన దానిని వదలి వేయుటే గొప్ప అని బ్రహ్మ పలుకగా విని దైత్యుడు చేతులు జోడించి ఇట్లనెను (18)

దైత్య ఉవాచ-

పత్న్యర్థేzహం కరిష్యామి తపో ఘోరం పితామహ| పుత్రార్థముద్యతశ్చాహం య: స్యాద్గీర్వాణదర్పహా||19

ఏతచ్చృత్వా వచో దేవ: పద్మగర్భోద్భవస్తదా| ఉవాచ దైత్యరాజానం ప్రసన్నశ్చతురానన:||20

బ్రహ్మోవాచ-

అలం తే తపసా వత్స మాక్లేశే విస్తరే విశ| పుత్రస్తే తారకో నామ భవిష్యతి మహాబల:||21

దేవసీమంతినీకామ్యధమ్మిల్లకవిమోక్షణ :| ఇత్యుక్తో దైత్యరాజస్తు ప్రణమ్య ప్రపితామహామ్‌||22

విసృజ్య గత్వా మహిషీం నందయామాస తాం ముదా | తౌ ముదా | తౌ దంపతీ కృతార్థౌ చ జగ్మతుశ్చాశ్రమం తదా||23

అహితం చ తతో గర్భం వరాంగీ సమసూయత | జాయమానే తు దైత్యేంద్రే తస్మింల్లోకభయంకరే||25

చచాల సకలా పృథ్వీ ప్రోద్భూతాశ్చ మహార్ణవా | చేలుర్థరాధరాశ్చాపి వపుర్వాతా విభృషణా:||

జేపుర్జస్యం మునివరా వ్యాధవిద్దా మృగా ఇవ| జహు : కాంతిం చ సూర్యాద్యా నీహారాశ్చాదయన్‌ దిశ:||

జాతే మహాసురే తస్మిన్‌ సర్వ ఏవ మహాసురా:| అజగ్ముర్హర్షితాస్తత్రా తథా చాసురయోషిత:||

దైత్యుడిట్లనెను పితామహా! నా భార్యకొరకీ ఘోరమైన తపమునాచరించెదను. దేవతల దర్పమును నశింపజేయు పుత్రునికొరకు నేనిట్లు పూనుకుంటిని (19) అనగా విని బ్రహ్మ ప్రసన్నుడై దైత్యరాజుతో నిట్లనెను. (20) నాయానా! తపమితిచాలు ఈ విస్తరమైన క్లేశమును చేరుకును నీకు మహాబలుడగు తారకుడను పుత్రుడు కలుగును.(21) అతను దేవతాస్త్రీలకిష్టమైన శిరోజశృంగారమునను విడిపింపజేయువాడు (దేవతల నాశకుడని భావము) అనగా దైత్యరాజు బ్రహ్మకు నమస్కరించి అక్కడినుండి తన భార్యవద్దకు వెళ్ళి ఆమెను సంతుష్ఠుడై సంతోషింపజేయుసాగెను -అంతట ఆ దంపతులిరువురూ కృతార్థులై ఆశ్రమమునకు వెళ్ళిపోయిరి (23) కొంతకాలమునకు సుందరియగు పరాంగి గర్భమును ధరించెను మొత్తం వేయి సంవత్సరాలు తన గర్భముననే మోసెను (24) వేయి సంవత్సరాల చివర వరాంగి పుత్రుని కనెను లోకభయంకరుడైన ఆ దైత్యేంద్రుడు జన్మించగా భూమి పూర్తిగా కంపించెను , మహాసముద్రములు ఉప్పొంగెను పర్వతములు కదిలిపోయెను .భయంకరమగు గాలులు వీచెను- (26) వేటగాడు కొట్టగా మృగమువలె మునిశ్రేష్టులు జపించసాగిరి సూర్యుడు మొదలైన తేజోరాశులు కాంతిని విడిచిరి దిక్కులు అంతటా మంచుకమ్మెను (27) అ మహాసురుడు జన్మించగా మహాసురులు సంతోషముతో అక్కడికి వచ్చిరి-(28)

జగుర్హర్షసమావిష్టా ననృతుశ్చాసురాంగనా: | తతో మహోత్సవో జాతో దానవానాం పృథాసుత||29

విషణ్ణమనసో దేవా: సమహేంద్రాస్తదాzభవన్‌| జాతమాత్రస్తు దైత్యెంద్రస్తారకశ్చండవిక్రమ:|| 30

అభిషిక్తోzసురో దైత్యై: కురంగమహిషాదిభి:|| సర్వాసురమహారాజ్యే యుత: సర్వైర్మహాసురై:|| 31

స తు ప్రాప్త మహారాజ్యస్తారక: పాండుసత్తమ | ఉవాచ దానవశ్రేష్ఠాన్‌ యుక్తియుక్తమిదం వచ:||32

శృణుధ్వమసురాస్సర్వే వాక్యం మమ మహాబలా :| శ్రుత్వా వ: స్థేయసీ బుద్ది: క్రియతాం వచనే మమ||33

అస్మాకం జాతిధర్మేణ విరూఢం వైరమక్షయమ్‌|| కరిష్వామ్యహం తద్వైరం తేషాం చ విజయాయ చ||34

కిం తు తత్తపసా సాధ్యం మన్యేzహం సురసంగమమ్‌| తస్మాదాదౌ కరిష్యమి తపో ఘోరం దనో: సుతా!|35

తత: సురాన్‌ విజేష్యామో భోక్షామోzథ జగత్త్రయమ్‌| యుక్తోపాయో హి పురుష: స్థిరశ్రీరేవ జాయతే ||36

అయుక్తశ్చపల: ప్రాప్తామపి రక్షితుమక్షయ:| తచ్చృత్వా దానవాస్సర్వే వాక్యం తస్యాసురస్య తు||37

సాధు సాధ్విత్యథోచుస్తే వచనం తస్య విస్మితా :| సోzగచ్చత్వారియాత్రస్య గిరే: కందరముత్తమమ్‌||38

అసురస్త్రీలు సంతోషముగా గానము చేసిరి -నాట్యము చేసిరి - అట్లు మహోత్సవ మేర్పడెను (29) అపుడు దేవేంద్రునితో సహా ఇతర దేవతలు విషాదమునొందిరి . భీకరపరాక్రమముగల దైత్యెంద్రుడట్లు జన్మించి , కురంగమహిష మొదలగు దైత్యులచే అభిషిక్తుడాయెను. (30) అతనంతట అందరు మహాసురులతో కలిసి అసుర రాజ్యమున నుండెను అర్జునా ! ఇట్లా తారకాసురుడు మహారాజ్యమును పొంది, దానవశ్రేష్ఠులతో సయుక్తికముగా ఇట్లనెను (32) అసురులురా! నా ఈ వాక్యమును వినుడు మహాబలులారా! నా మాటను విని స్థిరమైన బుద్దిని పొందండి (33) మనకు జాతిధర్మముచే తనే వైరము నాశనములేక పెరిగినది సురుల వైరమునకు ప్రతిక్రియను చేసి విజయము పొందునట్లు చేసెదను (34) కాని,దేవతల ఎదుర్కొనుట కేవలము తపస్సు చేత సాధ్యము కనుక దానవులారా! ముందు ఘోరమైన తపమును చేసెదను (35) దానిచే మనము సురులను జయింపగలము, ముల్లోకములను అనుభవించగలము యుక్తమగు ఉపాయము గల పురుషునికి స్థిరమగు లక్ష్మికలుగును కదా! (36) ఇక అయుక్తుడై, చపలుడగు వాడు, పొందిన దానిని గూడా రక్షించలేడు- అనగా అ అసురిని మాట వినిన అసురులు విస్మయమునొంది బాగు బాగు అని అనిరి అంత తారకుడు తపస్సుకై పారియాత్ర పర్వతముయొక్క ఉత్తమమైన గు

హను చేరెను (38)

సర్వర్తుకుసుమాకీర్ణనౌషదివిదీపితమ్‌| నానాధాతురసస్రాని చిత్రనానాగృహశ్రమమ్‌||39

అనేకాకారబహుళం పృథక్పక్షికులాకులమ్‌| నానాప్రస్రవణోపేతం నానావిధజలాశయమ్‌||40

ప్రాప్య తత్కందరం దైత్యశ్చకార విపులం తప: | వహన్‌ పాశుపతీం దీక్షాం పంచ మంత్రాన్‌ జజాప స:||41

నిరాహార: పంచతపా వర్షాయుతమభూత్‌ కిల| తత: స్వదేహాదుత్కృత్య కర్షకర్షం దినే దినే||42

మాంసస్యాగ్నౌ జహావైవ తతో నిర్మాంసతాం గత:| తతో నిర్మాంసదేహ: స తపోరాశిరజాయత||43

జజ్వలుః సర్వభూతాని తేజసా తస్య సర్వత:| ఉద్విగ్నాశ్చ సురాస్సర్వే తపసా తస్య భీషితా:||44

ఏతస్మిన్నంతరే బ్రహ్మా పరమం తోషమాగత:| తారకస్య వరం దాతుం జగాను శిఖరం గిరేః ||45

ప్రాస్య తం శైలరాజానం హంసస్యందనమాస్థిత:| ఉవాచ తారకం దేవో గిరా మధురయా తదా||46

అన్ని ఋతువులలోనూ వుండే పుష్పములతో, అనేక ఔషధులతో ప్రకాశించునదిగా ఆ గుహయుండెను అనేక ధాతు రసములు స్రవించు అనేక విచిత్రమగు నెలవులు గలది(39) అనేకాకారములుండెను విడిగా పక్షులు గుంపులులతో ఆ గుహయుండెను అక్కడ అనేక శిలలు, కొలనులుండెను (40) అట్టి గుహను చేరి తారకుడు గొప్ప తపస్సు నాచరించెను పశుపతిదీక్షను గ్రహించి పంచమంత్రములను జిపించసాగెను (41) ఆహారము లేకుండా ఐదుగ్నులమధ్య అనేక సంవత్సరములు తపమాచరించెను (42) తన దేహమునుండి ప్రతిదినము మాంసము కొంత అగ్ని కర్పించుచుండెను చివరకు మాంసములేని వాడాయెను అదే స్థితిలో అతను తపోరాశిగా మారెను(43) అతని తేజస్సుచే ప్రాణులన్నీ అంతటా జ్వలించసాగెను.అతని తపస్సుకు భయపడి సురాసురులంతా ఉద్వేగమును పొందిరి (44) ఇంతలో బ్రహ్మ పరమసంతోషమును పొంది,తారకునికి వరమునిచ్చుటకు పర్వతశిఖరమును చేరుకొనెను (45) హంసవాహనుడు బ్రహ్మ ఆ పర్వతరాజునుచేరుకొని మధురమైన వాక్కుతో తారకునితో నిట్లనెను.(46)

బ్రాహ్మోవాచ -

ఉత్తిష్ఠ పుత్ర తపసో నాస్త్యసాధ్యం తవాధునా | వరం వృణీష్వాభిమతం యత్తే మనసి వర్తతే || 47

ఇత్యుక్తస్తారకో దైత్యః ప్రాంజలిః ప్రాహ తం విభుమ్‌ || 48

తారక ఉవాచ -

వయం ప్రభో జాతిధర్మాః కృతవైరాః సహామరైః | తైశ్చ నిఃశేషితా దైత్యాః కృతాః క్రూరైః నృశంసవత్‌ || 49

తేషామహం సముద్ధర్తా భ##వేయమితి మే మతిః | అవధ్యః సర్వభూతానామస్త్రాణాం చ మహౌజాసామ్‌ || 50

స్యామహం చామరైశ్చూఏష వరో మమ హృది స్థితః | ఏతన్మే దేహి దేవేశ నాన్యం వై రోచయే వరమ్‌ || 51

తమువాచ తతో దైత్యం విరంచోzమరనాయకః | న యుజ్యతే వినా మృత్యుం దేహినో దేహధారణమ్‌ ||

జాతస్య హి ధృవో మృత్యుః సత్యమేతచ్ఛృతీరితమ్‌ || 52

ఇతి సంచింత్య వరయ వరం యస్మాన్న శంకసే | తతః సంచింత్య దైత్యేంద్రః శిశుతః సప్తవాసరాత్‌ || 53

తారక ఉవాచ -

వాసరాణాం చ సప్తానాం వర్జయిత్వా తు బాలకమ్‌ | దేవానామప్యవధ్యోzహం భూయాసం యేన యాచితః || 54

వవ్రే మహాసురో మృత్యుం బ్రహ్మాణం మానమోహితః | బ్రహ్మా ప్రోచే తతస్తం చ తథేతి హరవాక్యతః || 55

నాయనా! తపస్సునుండి లెమ్ము! ఇకనీకిపుడు అసాధ్యమైనది లేదు - నీ మనస్సులోనున్నదీ, నీకిష్టమైనదీ అగు వరమును కోరుకొనుము' - (47) అనగా తారకాసురుడు చేతులు జోడించి బ్రహ్మతో నిట్లనెను - (48) 'ప్రభూ! జీతిధర్మముగల మేము దేవతలతో వైరము గల వారము. క్రూరులగు దేవతలచేత నృశంసులవలె దైత్యులు పూర్తిగా నశింపజేయబడినారు - (49) వారినుద్ధరించవలెనని తలచుచుంటిని - అట్టి నేను అన్ని ప్రాణులచేత, శక్తివంతములగు అస్త్రములచేత, దేవతల చేత కూడా వధింపబడకుండునట్లు మరమునిమ్ము - ఇదే నా మనసులోనున్నది - వేరొక వరమును కోరను' (51) అనగా ఆ దైత్యునితో బ్రహ్మ ఇట్లనెను - 'మృత్యువు లేనిదే జీవులు దేహమును ధరించుట కుదరదు - పుట్టినవానికి మృత్యువు తప్పదని శ్రుతి చెప్పినది నిజము - (52) అని బాగుగా ఆలోచించుకొని నీవు ఎవరినుండి మృత్యువును శంకించవో వారిని తప్ప ఇతరుల నుండి ఆ వధ్యత్వమును వరముగా కోరుకొనుము'. అనగా ఆలోచించుకొని తారకాసురుడు ఏడేళ్ళ బాలుని నుండి తప్ప ఇతరుల నుండి అవధ్యత్వమును కోరుకొనెను - (53) తారకుడిట్లనెను - ఏడుసంవత్సరాల వయసుగల బాలుని చేత తప్ప దేవతల చేత గూడా మరణము లేని వరము నిమ్ము' అని తారకుడు, బ్రహ్మ కోరగా మానమోహితుడై వరముగా మృత్యువును కోరుకొనెను - బ్రహ్మ కూడా హరుని మాటపై 'తథాస్తు' అనెను - (55)

జగామ త్రిదినం దేవో దైత్యోzపి స్వకమాలయమ్‌ | ఉత్తీర్ణం తపసస్తం చ దైత్యం దైత్యేశ్వరాస్తదా || 56

పరివప్రుః ఫలాకీర్ణం వృక్షం శకునయో యథా | తస్మిన్మహతి రాజ్యస్థే తారకే దితినందనే || 57

బ్రహ్మణాభిహితస్థానే మహార్ణవతటోత్తరే | తరవో జజ్ఞిరే పార్థ తత్ర సర్వర్తవః శుభాః || 58

కాంతిర్యుతిర్ధృతిర్మేధా శ్రీరఖండా చ దానవమ్‌ | పరివవ్రుర్గుణాకీర్ణం నిశ్ఛిద్రాస్సర్వ ఏవ హి || 59

కాలాగరువిలిప్తాంగం మహా ముకుటమండితమ్‌ | రుచిరాంగదసన్నద్ధం మహాసింహాసనే స్థితమ్‌ || 60

నృత్యంత్యప్సరసః శ్రేష్ఠా గంధర్వా గాయయంతి చ | చంద్రార్కౌ దీపమార్గేషు వ్యసనేషు చ మారుతః ||

గ్రహా అగ్రేసరాస్తస్య జీవాదేశప్రభాషిణః || 61

ఏవం స్వకాద్బాహుబలాత్స దైత్యః సంప్రాప్య రాజ్యం పరిమోదమానః | కదాచిదాభాష్య జగాద మన్త్రిణః ప్రోద్వృత్తసర్వాంగబలేన దర్పితః || 62

ఇతి శ్రీస్కాందమహాపురాణ ప్రథమే మహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే కుమారేశమాహాత్మ్యే

తారకాసురోత్పత్తివర్ణనం నామ సంచదశోzధ్యాయః 15

బ్రహ్మ స్వర్గమునకు, దైత్యుడగు తారకుడు తన నివాసమునకు వెళ్ళిరి - తపస్సునుండి బయటకు వచ్చిన తారకుని దైత్యరాజులందరూ, ఫలములతో నున్న చెట్టును పక్షులు చుట్టు ముట్టినట్లు చుట్టు ముట్టిరి - గొప్పదగు రాజ్యమును దైత్యరాజగు తారకుడు పాలించుచుండగా బ్రహ్మచెప్పిన చోట సముద్రతీరమునకు ఉత్తరమున చెట్లు జన్మించినవి. అక్కడ అన్ని ఋతువులూ శుభముగా నుండెను - (58) గుణవంతుడగు తారకుని, కాంతి, యోగము, ధృతి, మేధ, అఖండ సంపదలు పూర్తిగా అన్నీ వచ్చి చుట్టినవి - (59) అందమైన బహుభూషణములతో, గొప్పకిరీటములతో అతను అలంకరింపబడెను - కాలాగురుసుగంధమును శరీరమునకు అలుముకొనియుండెను. గొప్ప సింహాసనము నధిష్ఠించెను - (60) గొప్ప అప్సరసలు నర్తించుచుండిరి - గంధర్వులు గానము చేయుచుండిరి - సూర్యచంద్రులు దీపముల మార్గములలో, వాయువు వీవనలలో నిలిచిరి. గ్రహములు ముందు నడుచుచూ గురుని ఆదేశములనే పలుకుచుండిరి - (61) ఇట్లు తన బాహుబలముతో జయించిన రాజ్యమును పొంది తారకుడు సంతోషించుచూ, పెరిగిన సర్వాంగబలముతో దర్పమునొంది మంత్రులతో నిట్లు పలికెను - (62)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున కుమారేశుని మాహాత్మ్యమున తారకాసురుని ఉత్పత్తిని వర్ణించుట యను పదిహేనవ అధ్యాయము 15

షోడశోzధ్యాయః

తారక ఉవాచ -

రాజ్యేన బుద్భుదాభేన స్త్రీభిరక్షైశ్చ పానకైః | మోహితో జన్మ లబ్ద్వాzత్ర త్యజతే పౌరుషం నరః || 1

జన్మ తస్య వృథా సర్వమాకల్పాంతం న సంశయః || 2

మాతాపితృభ్యాం న కరోతి కామాన్‌ బంధూనశోకాన్న కరోతి యో వా | కీర్తిం హి వా నార్జయతే న మానం నరః స జాతోzపి మృతోzత్ర లోకే || 3

తస్మాజ్జయాయామరపుంగవానాం త్రైలోక్యలక్ష్మీహరణాయ శీఘ్రమ్‌ | సంయోజ్యతాం మే రథమష్టచక్రం బలం చ మే దుర్జయ దైత్యచక్రమ్‌ || 4

ధ్వజం చ మే కాంచనపట్టబంధం ఛత్రం చ మే మౌక్తికజాలబద్ధమ్‌ |

అద్యాహమాసాం సురకామినీనాం ధమ్మిలకాంశ్చాగ్రథితాన్‌ కరిష్యే || 5

యథా పురా మర్కటకో జనన్యాస్తస్యాశ్చ సత్యేన తు తారకః స్యామ్‌ || 6

పదహారవ అధ్యాయము

తారకుడు చెప్పెను - 'నీటిబుడగవంటి రాజ్యముతో, స్త్రీలతో, ద్యూతముతో, మద్యముతో నరుడు మోహమునొంది జన్మించిననూ పౌరుషమును విడుచును - (1) అట్టివాని జన్మ కల్పామంతమగు వరకు వృధా యగును. సంశయములేదు - (2) తల్లిదండ్రుల కోరికలను నెరవేర్చనివాడు, బంధువుల శోకమును తీర్చని వాడు, కీర్తిని, అభిమానమును సంపాదించనివాడు పుట్టియున్ననూ లోకమున మృతుడే - (3) కనుక అమరశ్రేష్ఠులను జయించుటకు, ముల్లోకముల సంపదనపహరించుటకు త్వరగా నా ఎనిమిది చక్రాల రథమును, జయింప వీలులేని నా దైత్యబలమును సిద్ధముచేయండి - (4) బంగారు పట్టిక కట్టబడిన ధ్వజమును, ముత్యముల వరుస కట్టబడిన ఛత్రమును సిద్ధము చేయండి - ఈ నాడు నేను దేవతల ప్రియురాళ్ళ శిరోజములు ముడిపడనట్లు చేసెదను - (5) పూర్వము మర్కటకుడను వాడు తన తల్లిని తరిపంజేసినట్లు నేనునూ తల్లిని తరింపజేసి నిజముగా తారకుడినయ్యెదను - (6)

నారద ఉవాచ -

తారకస్య వచః శ్రుత్వా గ్రసనో నామ దానవః | సేనానీర్దైత్యరాజస్య తథా చక్రేzవిలంబితమ్‌ || 7

ఆహత్య భేరీం గంభీరాం దైత్యానాహూయ సత్వరః | సజ్జం చక్రే రథం దైత్యో దైత్యరాజస్య ధీమతః || 8

గరుడానాం సహస్రేణ గరుడోపమితత్విషా | తే హి పుత్రాః సుపర్ణస్య సంస్థితా మేరుకందరే || 9

విజిత్య దైత్యరాజేన వాహనత్వే ప్రకల్పితాః | అష్టాష్టచక్రః స రథశ్చతుర్యోజనవిస్త్రతః || 10

నానాక్రీడాగృహయుతో గీతవాద్యమనోహరః | గంధర్వనగరాకారః సంయుక్తః ప్రత్యదృశ్యత || 11

ఆజగ్ముస్తత్ర దైత్యాశ్చ దశ చండపరాక్రమాః | కోటికోటిపరీవారా అన్యే చ బహవో రణ || 12

తేషమగ్రేసరో జంభః కుజంభోZనంతరస్తథా | మహిషః కుంజరో మేషః కాలనేమిర్నిమిస్తథా || 13

మధనో జంభకః శుంభో దైత్యేంద్రా దశ నాయకాః | దైత్యేంద్రా గిరివర్ష్మాణః సంతి చండపరాక్రమాః || 14

నానావిధప్రహరణా నానాశస్త్రాస్త్రపారగాః తారకసయాభవత్‌ కేతుర్బహురూపో మహాభయః || 15

నారదుడు చెప్పసాగెను - 'తారకుని మాటను విని గ్రసనుడను దానవుడు, దైత్యేంద్రుని సేనాని, ఆలస్యము చేయకుండా తారకుడు చెప్పినట్లే చేసెను - (7) గంభీరమైన భేరిని మ్రోగించి, దైత్యులను త్వరగా పిలిచి, బుద్ధిమంతుడగు దైత్యరాజు రథమును గరుడులతో గ్రసనుడు సిద్ధముచేసెను - (8) ఈ గరుడులు గరుత్మంతుని పుత్రులు, గరుత్మంతుని కాంతి వంటి కాంతి గలవి. మేరుగుహలో నుండెను - (9) వీనిని జయించి తారకుడు తన వాహనముగా చేసుకొనెను - ఆ రథమునకు అరవైనాలుగు చక్రములుండినవి. అట్టి రథము నాలుగు యోజనముల విస్తారమును కలిగి యుండెను - (10) ఆ రథముననే అనేక క్రీడాగృహములుండి గీతవాద్యములతో మనోహరముగా గంధర్వ నగరముగా నుండినది - (11) మిగుల పరాక్రమవంతులైన పదిమంది దైత్యులు, కోట్లకొలది పరివారముతో వచ్చిరి - ఇట్లే ఇతరులనేకులు వచ్చిరి - (12) వారి నాయకుడుగా జంభుడు, తరువాత కుజంభుడు, తరువాత మహిషుడు, కుంజరుడు, మేఘుడు, కాలనేమి, నిమి, మధనుడు, జంభకుడు, శంభుడు అను పదిమంది దైత్యనాయకులు పర్వత తుల్య బలవంతులు వచ్చిరి - (14) వారు అనేక విధములగు ఆయుధములతో నుండి అనేక శస్త్రాస్త్రములను తెలిసియుండిరి - ఇక తారకాసురుని ధ్వజము అనేక రూపములతో భయంకరముగా నుండెను - (15)

క్వచిచ్చ రాక్షసో ఘోరః పిశాచధ్వాంక్షగృధ్రకః | ఏవం బహువిధాకారః స కేతుః ప్రత్యదృశ్యత || 16

కేతునా మకరేణాపి సేనానీర్గ్రసనో బభౌ | పైశాచం యత్ర వదనం జంభస్యాసీదయస్మయమ్‌ || 17

ఖరో విధుతలాంగూలః కుజంభస్యాభవద్ధ్వజే | మహిషస్య చ గోమాయుః కాంతో హైమస్తథా బభౌ || 18

గృధ్రో వై కుంజరస్యాసీన్మేషస్యాభూచ్చ రాక్షసః | కాలనేమేర్మహాకాలో నిమేరాసీన్మహాతిమిః || 19

రాక్షసీ మధనస్యాపి ధ్వాంక్షోZభూజ్జంభకస్య చ | మహావృకశ్చ శుంభస్య ధ్వజా ఏవం విధా బభుః || 20

అనేకాకారవిన్యాసాదన్యేషాం చ ధ్వజా భవన్‌ | శ##తేన శీఘ్రవేగానాం వ్యాఘ్రాణాం హేమమాలినామ్‌ || 21

గ్రసనస్య రథో యుక్తో మహామేఘరవో బభౌ | శ##తేన చాపి సింహానాం రథో జంభస్య యోజితః || 22

కుజంభస్య రథో యుక్తః పిశాచవదనైః ఖరైః | తావద్భిర్మహిపస్యోష్టైర్గజస్య చ హయైర్యుతః || 23

మేషస్య ద్వీనిభీర్భీమైః కుంజరైః కాలనేమినః | పర్వతం వై సమారుఢో నిశ్చిత్య విధృతం గజైః || 24

ఒక చేట ఘోరమగు రక్షసునిగా, పిశాచముగా, కాకిగా, గద్దగా ఆ ధ్వజము అనేక రూపములతో కనిపించెను - (16) సేనానియగు గ్రసనుడు తన మకర కేతనముతో ప్రకాశించెను - జంభుని ముఖము ఇనుముతో కూడినదై పిశాచముగా నుండెను - (17) తోకను విదిలించుచూ గాడిద కుజంభుని ధ్వజముపై నెండెను - మహిషుని ధ్వజముపై గోమాయువు స్వర్ణకాంతితో ప్రకాశించెను - (18) కుంజరుని ధ్వజముపై గద్ద, మేఘని ధ్వజముపై రాక్షసుడు వుండగా, కాలనేమికి మహాకాలుడు, నిమికి గొప్ప జలచరము ధ్వజముగా నుండెను - (19) మధనునికి రాక్షసి, జంభకునికి కాకి, శుంభునికి పెద్ద తొడేలు ధ్వజములుగా నుండి ప్రకాశించెను - (20) ఇట్లు అనేక ఆకార విన్యాసములు గలిగి ఇతరుల ధ్వజముల ప్రకాశించెను. బంగారు మాలలు కలిగి వేగముగా పరుగులెత్తు పులులు నూరు, గ్రసనేని రథమునకు కట్టబడగా అది పెద్ద మేఘముయొక్క ధ్వనితో విలసిల్లెను - (21) జంభుని రథము నూరు సింహములతో విలసిల్లెను - (22) కుజంభుని రథమునకు పిశాచ ముఖములు గల నూరు గాడిదలు కట్టబడెను. మహిషుని రథమునకు నూరు ఒంటెలు, గజుని రథమునకు నూరు గుర్రములు పూన్చబడినవి - (23) మేఘని రథమునకు భయంకరమగు ఏనుగులు, కాలనేమి రథమునకు కుంజరములు (ఏనుగులు) కట్టబడినవి - మధనుడను దైత్యుడు ఏనుగులులాగు పర్వతము వంటి రథమును నిశ్చయించుకొని అధిరోహించెను - (24)

చతుర్దవష్ట్రైర్గంధవద్భిశ్చతుర్బిర్మేఘసన్నిభైః | శతహస్తాయతే కృష్ణే తురంగే హేమభూషణ || 25

సితచామరజాలేన శోభితే పుష్పదామని | మధనో నామ దైత్యేంద్రః పాశహస్తో వ్యరాజత || 26

కింకిణీమాలినం చోష్ట్రమారుఢోZభూచ్చ జంభకః | కాలముంచం మహామేఘమారూఢః శుంభదానవః || 27

అన్యే చ దానవా వీరా నానావాహనహేతయః | ప్రచండచిత్రవర్మాణః కుండలోష్ణీషభూషితాః || 28

నానావిధోత్తరాసంగా నానామాల్యవిభూషణాః | నానాసుగంధగంధాఢ్యా నానాబందిశతస్తుతాః || 29

నానావాద్యపరిస్యంద సాగ్రేరమహారథాః | నానాశౌర్యకథాసక్తాస్తస్మిన్‌ సైన్యే మహారథాః || 30

తద్బలం దైత్యసింహస్య భీమరూపం వ్యదృశ్యత | భీమరేణుసమాలింగత్తురంగరథపత్తికమ్‌ || 31

స చ దైత్యేశ్వరః క్రుద్దః సమారూఢో మహారథమ్‌ | దశభిః శుశుభే దైత్యైర్దశబాహురివేశ్వరః ||

జగద్ధంతుం ప్రవృత్తో వా ప్రతస్థేZసౌ సురాన్‌ ప్రతి || 32

నాలుగు దంతములు గలిగి, గంధమును గలిగి, మేఘము వలె ప్రకాశించు ఏనుగులు పూన్చబడిన ఆ రథము నూరుహస్తముల ప్రమాణము గలిగి నల్లని రంగులో విలసిల్లుచూ, బంగారు నగలతో ప్రకాశించుచూ త్వరగా వెళ్లునదిగా నెండెను - (25) తెల్లని చామరములతో, పుష్పమాలలతో శోభించు ఆ రథముపై మధనుడను దైత్యశ్రేష్ఠుడు చేతితో పాశము పట్టుకొని విరాజిల్లెను - (26) జంభుకుడు కింకిణీ మాలగల ఒంటెను ఎక్కెను - శంభుడు అను దానవుడు కాటుకను వర్షించు మేఘమునారోహిచెను - (27) ఇతర దానవవీరులు అనేక వాహనములతో, సైన్యముతో, విచిత్ర కవచములను, కుండలములను, తలపాగాలకు అలంకరించి విలసిల్లిరి. (28) అనేక విధములగు ఉత్తరీయములను, పులమాలలను ధరించిరి - అనేక విధాలైన వాద్యములు ముందు నడుచుచుండగా ఆ సైన్యమున మహారథులు అనేక శౌర్యవంతుల కథలను ఆసక్తిగా వినుచుండిర. (30) అట్లు ఆ దైత్యసింహుని సైన్యము భయంకరముగా కనిపించెను - ఆ సైన్యమున గుర్రములు, రథములు, పదాతులు భయంకరమైన ధూళినంటి కనిపించెను - (31) ఆ తారకుడు అను దైత్యుడు కోపముతో నుండి ఒక మహారథమునెక్కి పదిమంది దైత్యులతో పదిచేతులతో నున్న ఈశ్వరుని వలె శోభించెను - జగత్తునే నశింపజేయుటకా అన్నట్లు దేవతలవైపు సాగిపోయెను. (32)

ఏతస్మిన్నంతరే వాయుర్దేవదూతః సురాలయమ్‌ | దృష్ట్వా తద్దానవబలం జగామేంద్రస్య శంపితుమ్‌ || 33

స గత్వా తు సభాం దివ్యాం మహేంద్రస్య మహాత్మనః |

తచ్చృత్వా దేవరాజః స నిమీళితవిలోచనః | బృహస్పతిమువాచేదం వాక్యం కాలే మహామతిః || 35

ఇంద్ర ఉవాచ -

సంప్రాప్తోZతివిమర్దోZయం దేవానాం దానవైస్సహ | కార్యం కిమత్ర తద్బ్రూహి నీత్యుపాయోపబృంహితమ్‌ || 36

ఏతచ్ఛృత్వా చ వచనం మహేంద్రస్య గిరాంపతిః | ప్రత్యువాచ మహాభాగో బృహస్పతి రుదారథీః || 37

బృహస్పతిరువాచ -

సామపూర్వం స్మృతా నీతిశ్చతురంగామనీకినీమ్‌ | జిగీషతాం సురశ్రేష్ఠ స్థితిరేషా సనాతనీ || 38

సామ దానం చ భేదశ్చ చతుర్థో దంఢ ఏవ చ | నీతౌ క్రమాత్‌ ప్రయోజ్యాశ్చ దేశకాలవిశేషతః || 39

తత్ర సామ ప్రయోక్తవ్యమార్యేషు గుణవత్సు చ | దానం లుబ్ధేషు భేదశ్చ శంకితేష్వితినిశ్చయః || 40

దండశ్చాపి ప్రయోక్తవ్యో నిత్యకాలం దురాత్మసు | సామ దైత్యేషు నైవాస్తి నిర్గుణత్వాద్దురాత్మసు || 41

శ్రియా తేషాం చ కిం కార్యం సమృద్ధానాం తథాపి యత్‌ | జాతిధర్మేణ చాభేద్యా విధాతురపి తే మతాః || 42

ఇంతలో దేవదూతయగు వాయువు ఆ దానవబలమును చూచి ఇంద్రునికి చెప్పుటకు స్వర్గమును వెళ్ళెను - (33) దివ్యమగు దేవసభలో దేవతలందరి మధ్య వాయువు సమీపించి ఈ కార్యమును గూర్చి మహాత్ముడగు మహేంద్రునికి చెప్పెను - (34) అది విని కళ్ళు మూసుకుని, అవసరమైనపుడు పండితుడగు దేవేంద్రుడు బృహస్పతి నిట్లడిగెను - (35) 'దేవతలకు దానవులతో యుద్ధమిట్లు ఆసన్నమైనది - ఇపుడు నీతి, ఉపాయము రెండునూ కలిగిన దేనిని మనమాచరించవలెనో చెప్పుము' - (36) అనగా బృమస్పతి మహోన్నత బుద్ధిగలవానిగా దేవేంద్రునితో ఇట్లనెను - (37) 'దేవేంద్రా! చతురంగ సైన్యమును జయింపగోరువారికి సామోపాయము ముందు చెప్పబడినది. ఇది సనాతనముగా వుండినదే - (38) దేశ కాలముననుసరించి సామదానభేదదండములను రాజనీతియందు క్రమముగా ప్రయోగించవలెను - (39) ఆర్యులు, గుణవంతులు, అగువారిపై సామోపాయమును, లోభులపై దానోపాయమును, శంకించువారిపై భేదోపాయమును ప్రయోగించవలెనని నిశ్చయము - (40) చెడుస్వభావముగల వారిపై నిత్యమూ దండోపాయమును ప్రయోగించవలెను - చెడు స్వభావము గల దైత్యులు నిర్గుణులు. వీరిపై సామోపాయము ప్రయోగించరాదు - (41) మునుపే ఐశ్వర్యము గల దైత్యులకు సంపదతో పని ఏమి? ఇక వారి జాతి ధర్మమువలన వారు బ్రహ్మచేత కూడా భేదింపశక్యము గాని వారని నా అభిప్రాయము - (42)

ఏకో హ్యుపాయో దండోZత్ర భవతాం యది రోచతే | దుర్జనః సుజనత్వాయ కల్పతే న కదాచన || 43

లాలితః పాలితో వాపి స్వస్వభావం న ముంచతి | ఏవం మే మన్యతే బుద్ధిర్భవంతో యద్వ్యవస్యతామ్‌ || 44

ఏవముక్తః సహస్రాక్ష ఏవమేవేత్యువాచ హ | కర్తవ్యతాం చ సంచింత్య ప్రోవాచామరసంసది || 45

బహుమానేన మే వాచం శ్రుణుధ్వం నాకవాసినః || 46

భవంతో యజ్ఞభోక్తారః సతామిష్టాశ్చ సాత్త్వికాః | స్వే స్వే పదే స్థితా నిత్యం జగతః పాలనే రతాః || 47

భవతాం చ నిమిత్తేన బాధంతే దానవేశ్వరాః | తేషాం సామాది నైవాస్తి దండ ఏవ విధీయతామ్‌ || 48

క్రియతాం సమరే బుద్ధిః సైన్యం సంయోజ్యతామితి | ఆవాహ్యంతాం చ శస్త్రాణి పూజ్యంతాం శస్త్రదేవతాః || 49

ఇత్యుక్తాః సమనహ్యంత దేవానాం యే ప్రధానతః | వాజినామయుతేనాజా హేమపట్టపరిష్కృతాః || 50

వాహనాని విమానాని యోజయంతు మమామరాః | యమం సేనాపతిం కృత్వా శీఘ్రం నిర్యాత దేవతాః || 51

నానాశ్చర్యగుణోపేతా దుర్జయా దేవదానవైః |

మీకు కూడా ఇష్టమైనచో ఇక ఇక్కడ దండమే ఉపాయము. దుర్జనుడు ఎప్పటికీ సుజనుడవలేడు - (43) లాలించినా, పాలించినా కూడా దుర్జనుడు తన స్వభావాన్ని వదలడు - నా బుద్ధికిట్లు తోచుచున్నది - మీరేమి చేయదలిచితిరి? (44) అనగా ఇంద్రుడు 'అదేవిధంగా' అనెను. తరువాత కర్తవ్యము నాలోచించి దేవసభలో ఇట్లనెను - (45) 'దేవతలారా! నా మాటను పూర్తి గౌరవముతో వినుడు - (46)మీరు యజ్ఞములలో భోక్తులు, సాత్త్వికులు, సత్పురుషులకిష్టులు, మీ మీస్థానములో నిలిచి జగత్తును పాలించుటయుందు నిరతులు (47) మీకారణంగా దానవరాజులు బాధించుచున్నారు వారికి సామాద్యుసాయములు తగవు దండనమే విధింపబడుననుగాక! (48) యుద్దమున మనసు నిలపి సైన్యము సిద్దము చేయండి శస్త్రములను ఆవహింపజేసుకొండి,శస్త్రదేవతలను పూజించండి (49) అనగా దేవతాశ్రేష్టులు సన్నదులైరి, యుద్దమున అసంఖ్యాకమగు గుర్రములతో బంగారు పట్టికలతో భాసించింరి (50) ఇంద్రుడు దేవతలతో నిట్లనెను దేవతలారా! వాహనాలను, విమానానలను సిద్దము చేయండి యముని సేనాపతిగా చేసి త్వరగా వెడలండి(51) దేవదానవులచేత జయింపబడని మీరు అనేక ఆశ్చర్యకరగుణములను కలిగి బయల్వెడలండి(51)

రథో మాతలినా యుక్తో మహేంద్రస్యాప్యదృశ్యత||52

యమో మహిషమాస్థాయి సేనాగ్రే సమవర్తత | చండకింకిణివృందేన సర్వత: పరివారిత:||53

కల్పకాలోజ్ఞ్వలజ్వాలాపూరితాంబరగొచర: | హుతాశ ఉరణారూఢ: శక్తిహస్తో వ్యవస్థిత:||54

పవంనోంకుశపాణిస్తు విస్తారితమహాజన :| మహారుక్షం సమారూఢ: సేనాగ్రే సమద్పశ్యత||55

భుజగేంద్రం సమారూఢో జలేశో భగవాన్‌ స్వయమ్‌| మహాసాశధరో వీర: పేనాయాం సమవర్తత||56

నరయుక్తే రథే దివ్యే ధనాధ్యక్షో వ్యచీచరత్‌| మహసింహరవో యుద్దే గదాహస్తో వ్యవస్థిత:||57

రాక్షసేశోzథ నిర్‌బుతీ రథే రక్షోమఖైర్హయె: ధన్వీ రక్షో గణవృతో మహారావో వ్యదృశ్యత||58

చంద్రాదిత్యావశ్వినౌ చ వసవ: సాధ్యదేవతా! విశ్వేదేవాశ్చ సన్నద్దాస్తస్థురాహవే||59

హేమపీఠోత్తరాసంగాశ్చిత్రవర్మాయుధధ్వజా:| గంధర్వా: ప్రత్యదృశ్యస్త కృత్వా విశ్వావసుం ముఖే||60

తథా రక్తోత్తరాసంగా నిర్మలాయోవిభూషణా: గృధ్రధ్వజా అదృశ్యంత రాక్షసా రక్తమూర్థజా||61

అపుడు మహేంద్రుని రథము మాతలితో నుండి కనబడినది (52) యముడు మహిషమునెక్కి సేనముందుండెను అతని చుట్టు చండ, కింకిణులుండిరి (53) కల్పకాలమున అన్నట్లు మిగుల ప్రకాశించు జ్వాలలతో నిండిన ఆకాశమున కనిపించు అగ్ని మేకనెక్కి చేత శక్తిని ధరించి నిలిచెను (54) వాయువు చేత అంకుశమును దాల్చి ,వేగము విస్తరించగా భల్లూకమునెక్కి సేనకు ముందు నిలిచి కనబడెను (55) వరుణుడు స్వయముగా సర్పరాజు నెక్కి చేత మహాపాశమును దాల్చి వీరునిగా సేనయందుండెను (56) కుబేరుడు నరుని పూన్చిన దివ్వమగు రథమునెక్కి చేత గదను దాల్చి అంతటా తిరుగసాగెను(57) రాక్షసరాజుగు నిర్‌ బుతి రాక్షసముఖాలు గుర్రములను పూన్చిన రథమునెక్కి చేత ధనుస్సుతో, రాక్షసగణములతో గొప్పశబ్దమును చేయుచూ కనబడెను (58) యుద్దమున సూర్యచంద్రులు, అశ్వినులు, వసుదేవతలు, సాధ్యదేవతలు, విశ్వేదేవతలు, రుద్రులు సన్నద్దులై నిలిచిరి(59) ముందు విశ్వావసుని నిలిపి, గంధర్వులు బంగారుపీట వెంటనుండ, విచిత్ర కవచములను, ఆయుధములను, పతాకములను ధరించి కనిపించిరి (60) అట్లే స్వచ్చమైన ఇనుప విభూషణములు గలిగి ఎర్రని ఉత్తరీయములుగలిగి, గద్దలే పతాకములు కాగా రాక్షసులు ఎర్రని వెంట్రుకలతో కనిపించిరి(61)

తథా భీమాశనికరా: కృష్ణవస్త్రా మహారథా: | యక్షాస్తత్ర వ్యదృశ్యంత మణిభద్రాదికోటిశ:||62

తామ్రోలూకధ్వజా రౌద్రా ద్వీపిచర్మాంబరాస్తథా | పిశాచాస్తత్ర రాజంతే మహావేగపుర:సరా:||63

తథైవ శ్వతవసనా: సితపిట్టపతాకిన :| మత్తేభవాహన ప్రాయా:కిన్నరాస్తస్థురాహవే||64

ముక్తాజాలపరిష్కారో హంసో హారసుమప్రభ:| కేతుర్జలధినాధస్య సౌమ్యరూపో వ్యరాజుత||65

పంచరాగమహారత్నవిటంకో ధనదస్య చ | ద్వజ: సముత్థితో భాతి యాతుకామ ఇవాంబరమ్‌||66

కార్ణలోహమయో ధ్వాంక్షో యమస్యాభూన్మహాధ్వజ: | రాక్షసేశస్య వదనం ప్రేతస్య ధ్వజ ఆబభౌ||67

హేమసింహధ్వజౌ దేవౌ చంద్రార్కావమితద్యుతీ | కుంభేన చిత్రవర్ణేన కేతురాశ్వినయోరభూత్‌||68

మాతంగో హేమరచితశ్చిత్రరత్నపరిష్కృత:| ద్వజ: శతక్రతోరాసీత్‌ సితచామరసంస్థిత:||69

అన్యేషాం చ ధ్వజాస్తత్ర నానారూపా బభూ రణ|

మణిభద్రుడు మొదలగు యక్షులు భయంకరమగు పిడుగులను కలిగింపజేయువారు నల్లని వస్త్రములను దాల్చిన మహారథులు , వారు కోట్లకొలదిగా కనిపించిరి (62) మహావేగముతో తిరుగు పిశాచములు, తామ్ర వర్ణమున గుడ్లగూబలే పతాకములుకాగా ఏనుగు చర్మములను దాల్చి రౌద్రముగా రాజిల్లుచుండిరి (63) అట్లే తెల్లని బట్టలు ధరించి , తెల్లని పట్టిక పతాకముగా నుంచుకొని ఎక్కువగా మదపుట్టేనుగులనెక్కు కిన్నరులా యుద్దమున నిలిచిరి (64) సముద్రేశుని కేతువు ముత్యముల వరుసతో చేయబడినదై, హారము వంటి కాంతి గలిగి హంసగా సౌమ్యమగు రూపముతో విరాజిల్లెను (65) పంచరాగములను మహారత్నములచే చేయబడిన బంధనముగల కుబేరుని ధ్వజము పై కేగియుచూ ఆకాశమును చేరునట్టుండెను (66) నల్లని లోహమయమగు కాకి యముని ధ్వజముగా నుండెను నిర్‌ బుతి ధ్వజముగా ప్రేతముఖముండెను. (67) మిక్కిలి ప్రకాశముగల సూర్యచంద్రులు స్వర్ణసింహములనే ధ్వజములుగా గల్గి ప్రకాశించగా, అశ్వినులు అన్నిరంగులు గల కుంభముచనే ధ్వజముగా గల్టియుండిరి (68) బంగారముచే చేయబడి అనేక వర్ణములచే పిరిష్కృతమైన ఏనుగు తెల్లని చామరమున నిలిచి ఇంద్రుని ధ్వజమాయెను (69) ఆ యుద్దమున ఇతరుల పతాకములు గూడా అనేక రూపములతో భాసిల్లెను -

సనాగయక్షగంధర్వమహోరగనిశాచరా||70

సేనా సా ధేవరాజస్య దుర్జయా ప్రత్యదృశ్యత | కోటయస్తాస్త్రయస్త్రింశన్నానా దేవనికాయినామ్‌||71

హైమాచలాభే సితకర్ణచామరే | సువర్ణపద్మామలసుందరస్రజి|

కృతాభిరామోజ్జ్వలకుంకుమాంకురే| కపోలలీలావివిముక్తరావే ||72

శ్రితస్తదైరావణనామ కుంజరే | మహాబలశ్చిత్రవిశేషితాంబర:| ప్రకీర్ణకేయూరభుజాగ్రమండల:'||73

సహస్రదృగ్బందిసహస్రసంస్తుతస్త్రివిష్టపేzశోభత పాకశాసన:||74

ఇతి శ్రీస్కాందే మహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే తారకాసురదేవేంద్ర యుద్దోపక్రమవర్ణనం నామ షోడశోzధ్యాయ:

నాగ, యక్ష, గంధర్వ, మహోరంగ, నిశాచరులతో నున్న ఆ దేవేంద్రుని సేన జయించ వీలులేనిదిగా కనిపించెను (70)ముప్పది మూడుకోట్ల దేవసమూహములతో ఆ సేన యుండెను(71) ఇక, ఇంద్రుడు , స్వర్ణపర్వతమువలె నుండి తెల్లని కర్ణములే చామరములుగా గల్గి , బంగారు పద్మములు స్వచ్చమైన అందమైన మాల గలిగి, అందమైనది , ఉజ్జ్వలమైనదగు అంకురముతో కపోల దేశమునుండి బయల్వెడలు రావముగల ఐరావణమను ఏనుగునెక్కి యుండెను (72) మహాబలుడు, విచిత్రమైన ,విశేషమగు వస్త్రములను ధరించినవాడు, విశాలమగు వజ్రాంగభూషణములచే భూషితుడు, విస్తరించిన కేయూరములను భుజకీర్తులుగల భుజములతో నుండు సహస్రాక్షుడగు ఇంద్రుడు వేలకొలది వందిమాగధులు స్తుతించుచుండగా స్వర్గమున శోభిల్లెను (74)

ఇది శ్రీస్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమందు తారకాసురుని, ఇంద్రుని యుద్దోపక్రమముయొక్క వర్ణనమను పదహారవ అధ్యాయము-

సప్తదశోzధ్యాయ:

నారద Dªy¿RÁc

తతస్తయో : సమాయోగ : సేనయోరుభయోరభూత్‌ | యుగాంతే సమనుప్రాప్తే యథా క్షుబ్దసముద్రయో:||1

సురాసురాణాం సంమర్దే తస్మిన్‌ పరమదారుణ| తుములం సుమహత్ర్కాంతే సునయోరుభయోరపి||2

గర్జతాం దేవదైత్యానాం శంఖభేరిరవేణ చ| తూర్యాణాం చైవ నిర్ఘో ర్షైర్మాతంగానాం చ బృంహితై:||3

హేషితైర్హయవృందానాం రథనేమిస్వనేవ చ |-ఘోషేణ చైవ తూర్యాణాం యుగాంత ఇవ చాభవత్‌||4

రోషేణభిపరీతాంగాస్త్యక్తజీవితచేతస:|- సమసజ్జంత తేన్యోన్యం ప్రక్రమేణాతిలోహితా :||5

రథా రథై : సమాసక్తా: గజాశ్చాపి మహగజై:| పత్తయ: పత్తిభిశ్చైవ హయాశ్చాపి మహాహయైః||6

తత: ప్రాసాశనిగదాభిండిపాలపరశ్వథై: | శక్తిభి: పట్టిశై: శూలైర్ముద్గరై: కణయైర్గుడై:||7

చక్రైశ్చ శక్తిభిశ్చైవ తోమరైరంకుశైరపి| కర్ణినాలీకనారాచవత్సదంతార్థచంద్రకై: ||8

పదిహేడువ అధ్యాయము

నారదుడు ¿Áxmsörylgiƒ«sV @Li»R½ÈÁ A lLiLi²R…V }qsƒ«sÌÁ ª«sVµ³R…ù ¸R…VVgSLi»R½®ªs[VLRiö²R…gS O][QÕ³ÁLiÀÁƒ«s lLiLi²R…V xqsª«sVVúµyÌÁ ª«sVµ³R…ùNRPÖÁgjiƒ«sÛÉýÁ[ ¸R…VVµôR…®ªs[VLRiö®²…ƒ«sV (1) @ÈýÁV xmsLRiª«sVµyLRiVß᪫sVgRiV ¸R…VVµôR…ª«sVV ®µ…[ªyxqsVLRiVÌÁ ª«sVµ³R…ù NRPÖÁlgiƒ«sV (2) ®µ…[ªyxqsVLRiVÌÁ gRiLêRiƒ«sÌÁ»][, aRPLiÅÁª«sVVÌÁ, Û˳Á[Lki ªyµR…ùª«sVVÌÁ µ³R…*¬s»][ , »R½WLSùµj…ªyµR…ùª«sVVÌÁ µ³R…*¬s»][ , Gƒ«sVgRiVÌÁ {mnsVLiNSLRiª«sVVÌÁ»][, gRiVúLRiª«sVVÌÁ xqsNTPÖÁLi»R½ÌÁ»][, LRi´R…ª«sVVÌÁ BLRiVxqsVÌÁµ³R…*¬s»][ ¸R…VVgSLi»R½ ®ªs[VLRiö²T…ƒ«sÈýÁVLi®²…ƒ«sV (4) L][xtsQª«sVV»][ ¬sLi²T…ƒ«s @ª«s¸R…VªyÌÁ»][ ÒÁ„s»R½ª«sVV\|ms AaRPƒ«sV ª«sµR…ÖÁ A ®µ…[ª«sµyƒ«sª«soÌÁV ÇÁ*ÖÁxqsWò INRPLji»][ ƒ¯NRPLRiV »R½ÌÁxms²T…Lji. (5) LRi´R…ª«sVVÌÁV LRi´R…ª«sVVÌÁ»][, Gƒ«sVgRiVÌÁV Gƒ«sVgRiVÌÁ»][ . xmsµy»R½VÌÁV xmsµy»R½VÌÁ»][, gRiVúLRiª«sVVÌÁV gRiVúLRiª«sVVÌÁ»][ »R½ÌÁ‡Á²T…ƒ«s„s (6) @Li»R½ÈÁ úFyxqs @aRP¬s gRiµR…, Õ³ÁLi²T…FyÌÁ, xmsLRiaRP*´R…, aRPNTPò, xmsÉíÓÁaRP, aRPWÌÁ , ª«sVVµæR…LRi, NRPßá¸R…V, gRiV²R…, ¿RÁúNRP, »][ª«sVLRi , @LiNRPVaRP,NRPLñji¿RÁ ƒyÖdÁNRP,ƒyLS¿RÁ, xms»R½=µR…Li»R½, @LóRi¿RÁLiúµR…NRPª«sVVÌÁƒ«sV A¸R…VVµ³R…ª«sVVÌÁ»][ @µR…V÷»R½\®ªsVƒ«s ª«sXxtísvÌÁ¿Á[»R½ƒ«sW ANSaRPª«sVV NRPW²R…VN]¬s ¸R…VVLi®²…ƒ«sV (9)

భ##ల్లైర్వేతసపత్రైశ్చ శుకతుండైశ్చ నిర్మలై: వృష్ఠిభిశ్చాద్బుతాకారైర్గగనం సమపద్యత ||9

సంప్రచ్చాద్య దిశ: సర్వాస్తమోమయామివాభ్రవత్‌| ప్రాజ్ఞాయంత న తేzన్యోన్యం తస్మింస్తమసి సంకులే ||10

అదృశ్యభూతాస్తమసి వ్యకృంతంతి పరస్పరమ్‌|| తతో భుజైర్ద్వజైశ్చత్రై :శిరోభిశ్చ సకుండలై:||11

గజైస్తురుంగై: పాదాతై: పతద్బి: పతితైరపి| ఆకాశశిరసో భ్రష్టై పంకజైరివ భూశ్చితా||12

భగ్నదంతా భిన్నకుంభాశ్చిన్నదీర్ఘమహాకరా: | గజా శైలనిభా: పేతుర్దరణ్యాం రుధిరస్రవా:||13

భ##గ్నేషాశ్చ రథా: పేతుర్భగ్నాక్షా: శకలీకృతా: | పత్తయ: కోటిశ: పేతుస్తురంగాశ్చ సహస్రశ:||14

తత: శోణితనద్యశ్చ హర్షదా: పిశితాశినామ్‌| వైతాలా నందదాయిన్యో వ్యజాయంత సహస్రశ:||15

తస్మింస్తథావిధే యుద్దే సేనానిర్గ్రసనోzరిహా| బాణవర్షేణ దేవసైన్యమకంపయత్‌||16

దిక్కులన్నంటినీ కమ్ముకొనియుండుటచేత ఆకాశము చీకటితో నిండి నట్లుండెను -అట్లు చీకటి దట్టముగా కమ్ముకునియున్నందున ఒకరినొకరు తెలుసుకొనలేకుండిరి (10) చీకటిలో కనబడకయుండి దేవదానవులు ఒకరినొకరు నరుకుకొనిరి అంతట తెగిన భుజములతో నేలరాలిన ధ్వజములతో , ఛత్రములతో, కుండలములతోని శిరస్సులతో, ఏనుగులతో, గుర్రములతో .పదాతులతో , ఆకాశమునుండి నేలకూలిన వీనితో భూమి పంకజములతో వ్యాపింపబడినట్లుగాయుండెను. (12)దంతములు విరిగి, కుంభస్థలములు పగిలి,తొండములు నలిగి పర్వతముల వంటి ఏనుగులు రక్తము నోడ్చుచూ భూమి పై పడెను(13) ఇరుసులు విరిగి ముక్కలు ముక్కలై రథములు కూలిపోయెను కోట్లకొలదిగా పదాతి దళములు, వేలకొలది గుర్రములు నేలకూలెను (14) అంతట రాక్షసులకు ఆనందము కలిగించునవి, వైతాళులకు సంతోషమునిచ్చునవి యగు రక్తప్రవాహాలు నదులవలె వేలకొలదిగా ప్రవహించసాగెను (15) ఈ విధంగా నున్న యుద్దమందు , శత్రువులను వధించువాడు, సేనానియగు గ్రసనుడు గొప్ప బాణవర్షమును కురిపింపజేయుచూ దేవతల సైన్యమునుకింపింపజేసెను (16)

తతో గ్రసనమాలోక్య యమ: క్రోధవిమూర్భిత:| వవర్ష శరవర్షేన విశేషాదగ్నివర్చసా ||17

స విద్దో బహుభిర్భాణౖర్గ్రసనోzతిపరాక్రమ: | కృతప్రతికృతాకాంక్షీ ధనురానమ్య భైరవమ్‌||18

శ##రై : సహసై#్రశ్చ పంచలక్షైశ్చైవ వ్యతాడయత్‌ | గ్రసనేన విముక్తాంస్తాన్‌ శరాన్‌ సోzపి నివార్య చ||19

బాణవృష్టిభిరుగ్రాభిర్యమో గ్రసనమర్దయుత్‌| కృతాంతశరవృష్టీనాం సంతతీ: ప్రతిసర్పతీ:||

చిచ్చేద శరవర్షేణ గ్రసనో దానవేశ్వర:||20

విఫలాం తాం సమాలోక్య యమ: స్వశరసంతతిమ్‌||21

ప్రాహిణోన్ముద్గరం దీప్తం గ్రసనస్య రథం ప్రతి | స తం ముద్గరమాయాంతం ఉత్పత్య రథసత్తమాత్‌||22

జగ్రాహ వామవాస్తేన లీలయా గ్రసనోzరిహా| తేనైన ముద్గరేణాథ యమస్య మహిషం రుషా||23

తాడయామాస వేగేన స పపాత మహీతలే | ఉత్పత్యాథ యమస్తస్మాన్మహిషాన్నిపతిష్యత :||24

ప్రాసేన తాడయామాస గ్రసనం వదనే దృఢమ్‌| స తు ప్రాప్తప్రహారేణ మూర్చితో న్యపతద్భుని||25

అంతట గ్రసనుని చూచి యముడు క్రోధముతో ఒడలు మరిచి, విశేషముగా అగ్నివలె జ్వలించు బాణములను వర్షింపజేసెను (17) అతి పరాక్రమవంతుడుగు గ్రస్తనుడు యముని బాణములచే గొట్టబడి, ప్రతీకారమును తీర్చుకొనగోరి భీకరమగు ధనువును వంచి వేలకొలదిగా, లక్షలకొలదిగా యమునిపై బాణములను విడిచి పీడించెను - గ్రసనుడు వేసిన బాణములను యముడు కూడా అడ్డగించి, (19) ఉగ్రమగు బాణములను వరింపజేయుచూ గ్రసనుని బాధించెను దానవరాజగు గ్రసనుడు యముడు వేయగా తనను, సమీపించుచున్న బాణముల వరుసను , బాణములను వర్షింపజేసి చెదరగొట్టెను (20) తన బాణముల పరంపర విఫలమగుటను చూచి యముడు వెలుగుచున్న ముద్గరమను ఆయుధమును గ్రసనుని రథముపైకి విసిరెను (21) శత్రువులను వధించు గ్రసనుడు తనపైకి వచ్చుచున్న ముద్గరమును చూచి తన గొప్ప రథమునుండి పైకెగిరి దానిని ఎడమచేతితో పట్టుకొనెను(22) వెంటనే అదే ముద్గరముతో గ్రసనుడు కోపంగా యముని మహిషమును కొట్టేను అది వెంటనే నేలకూలెను (23) అపుడు యముడు పడబోవుచున్న మహిషమునుండి పైకేగిరి ప్రాసయను ఆయుధముతో గ్రసనుని ముఖము పై కొట్టెను ఆ దెబ్బతో గ్రసనుడు మూర్చనొంది నేలపై బడెను (25) గ్రసనం పతితం దృష్ట్వా జంభో భీమపరాక్రమ :| యమస్య భిండిపాలేన ప్రహారమకరోత్‌ హృది||26

యమస్తేన ప్రహారేణ సుస్రావ రుధిరం ముఖాత్‌| అతిగాఢప్రహారార్త: కృతాంతో మూర్భితోzభవత్‌||27

కృతాంతమర్దితం దృష్ట్వా గదాపాణిర్దనాధిప:| వృతో యక్షాయుతగణౖర్జంభం ప్రత్యుద్య¸° రుషా||28

జంభో రుషా తమాయాంతం దానవానీకసంవృత:| జగ్రాహ వాక్యం రాజ్ఞస్తుయథా స్నిగ్గేన భాషితమ్‌||29

గ్రసనో లబ్దసంజ్ఞోzథ యమస్య ప్రాహిణోద్గదామ్‌ | మణిహేమపరిష్కారాం గుర్వీం పరిఘమర్ధినీమ్‌||30

తామాపతంతీం సంప్రేక్ష్య గదాం మహిషవాహన: | గదాయా: ప్రతిఘాతార్థం జగజ్జ్వలనభైరవమ్‌||31

దండం ముమోచ కోపేన జ్వాలమాలాసమాకులమ్‌| స గదాం వియతి ప్రాప్య రరాసాంబుధరోద్దతమ్‌||32

సంఘట్టశ్చాభవత్తాభ్యాం శైలాభ్యామివ దుస్సహ: తాభ్యాం నిష్పేషనిర్హ్రాదజడీకృతదిగంతరమ్‌||33

జగద్వ్యాకులతాం యాతం ప్రళయాగమశంకయా| క్షణాత్‌ ప్రశాంతనిర్హ్రాదాం జ్వలదుల్కాసమాచితమ్‌||34

గ్రసనుడు నేలకూలుటను చూచి పరాక్రమవంతుడు జంభుడ' ను దైత్యుడు భిండిపాలమను ఆయుధముతో యముని ఎదపైగొట్టెను (26) ఆ దెబ్బతో యముడు నోటినుండి రక్తము కారుచుండగా తీవ్రమైన దెబ్బను తాళ##లేక మూర్చనొందెను(27) యముడు సొమ్మసిల్లుటను చూచి కుబేరుడు గదను చేత బూని వేలకొలదిగా యక్షులుచుట్టూ నిలిచియుండగా , కోపముతో,జంభుని ఎదుర్కొనెను (28) దానవసేన మధ్య నుండిన జంభుడు , కోపముతో తన నెదుర్కొనవచ్చును కుబేరుని . స్నేహితుని పలుకుని గ్రహించినట్లు గ్రహించెను (29) గ్రసనుడు తేరుకొని యముని పైకి గదను విడిచెను బంగారముతో ,మణులతోచేయబడిన ఆ బరువైన గదను, పరిఘను నాశనము చేయుదానిని తనపైకి వచ్చుచుండగా చూచి యముడు దానిని దెబ్బతీయుటకై లోకములను జ్వలింపజేయునా యున్నట్లు భీకరముగా నున్న దండమును కోపముగా గ్రసనుడిపైకి వదిలెను (31) జ్వాలలను వెదజల్లుచూ ఆ దండము ఆకాశముననే గదను తాకి పర్వతమువలెనున్న ఆ గదతో రాపిడి పొందెను (32) అపుడు ఆ రెండింటికి రెండు పర్వతములు మధ్యకలిగినట్లు రాపిడి ఏర్పడెను అంత అన్ని దిక్కులు ఆ రాపిడికి మెరుపులకు స్థబ్దమాయెను (33) ప్రళయము వచ్చినదాయన్న శంకతో జగత్తు ఆందోళన నొందెను కాని ఒక క్షణములోనే ఆ ధ్వని , ఉల్కలవలె నున్న మెరుపులు సమసిపోపయెను (34)

నిష్పేషణం తయోర్భీమమభూద్గగనగోచరమ్‌| విహత్యాథ గదాం దండస్తతో గ్రసనమూర్దని ||35

పపాత పౌరుషం హత్వా యథా దైవం పురార్జితమ్‌| స తు తేన ప్రహరేణ దృష్ట్వా సతిమిరా దిశ:||36

పపాత భుమౌ నిస్సంజ్ఞో భూమిరేణువిభూషిత:| తతో హాహారవో ఘోర: సేనయోరుభయోరభూత్‌||37

తతో ముహూర్తమాత్రేణ గ్రసన: ప్రాపప్య చేతనామ్‌ | అపశ్యత్‌ తనుం ద్వస్తాం విలోలాభరాణాంబరామ్‌'||38

స చాపి చింతయామాస కృతప్రతికృతక్రియామ్‌|- ధిగస్తు పౌరుషం మహ్యం ప్రభోరగ్రేసర: కథమ్‌||39

మయ్యాశ్రితాని సైన్యాని జితే మయి జితాని చ | అసంభావితస్త్వశక్తశ్చేత్‌ తస్య నాయం పరోzపి వా|

ఏవం సంచింత్య వేగేన సముత్తస్థౌ మహాబల:||41

ముద్గరం కాలదండాభం గృహీత్వా గిరిసంనిభమ్‌|| గ్రసనో ఘోరసంకల్ప: సందష్టౌష్టపుటచ్ఛద:||42

రథేన త్వరితో zగచ్చదాససాదాంతికం రణ | సమాసాద్య యమం యుద్దే గ్రసనో భ్రామ్య ముద్గరమ్‌||43

వేగేన మహాతా రౌద్రం చిక్షేప యమమూర్దని ||

అట్లు గ్రసనునికి , యమునికి మధ్య భయంకర యుద్దమగుచూ ఆకాశమున కనపడెను (35) అపుడు యముని దండము, గ్రసనుని దెబ్బతీసి పూర్వము సంపాదించిన విధి, పౌరుషాన్ని దెబ్బతీసి మీదపడునట్లు , గ్రసనుని తల పై పడెను- (35) ఆ దెబ్బతోగ్రసనుడు కళ్ళు బైర్లు కమ్ముకోగా, స్పృహకోల్పోయి , నేల పై బడి ధూళి కణములతో అలంకరింపబడెను (36) అపుడు ఇరుసేనలలో హాహారమేర్పడెను (37) ఇంతలో గ్రసనుడు ఒకక్షణములో స్పృహనొంది తన శరీరము ధ్వంసమొందుటను, ఆభరణములు, వస్త్రములు చెదరిపోవుటను చూచెను (38) దీనికి ప్రతిక్రియ చేయవలెనని అతడు తలచెను నాదేమి పౌరుషము? నేను ప్రభువు ముందు నడచువానినెట్లగుదును ?(39) సేనలన్నీ నన్నాశ్రయించివున్నవి నేను ఓబడినచో, సేనలన్నీ ఓడినట్లే ఎప్పుడూ గౌరవము నొందిని వాడు సుఖముగా ఆనందిస్తూ వుండగలడు (40) కాని, గౌరవము నొందినవాడు ఎప్పుడూ ఆశక్తుడైనా వానికి ఈ లోకములేదు , పరలోకమూలేదు అని విచారించి మహాబలుడు గ్రసనుడు వేగముగా పైకిలేచెను (41) ఘోరమగు సంకల్పమగు గ్రసనుడు పెదవులను కోపముగా కోరుకుచూ, పర్వతమువంటిదిచ కాలదండము వంటిదియగు ముద్గరము చేతబూనెను(42) రథముపై త్వరగా రణప్రదేశము చేరి, యముని సమీపించి తనముద్గరమును తిప్పి కోపముతో యముని తలపై వేగముగా కొట్టెను (43)

విలోక్య ముద్గరం దీప్తం యమ: సంభ్రాంతలోచన || 44

వంచయామాస దుర్దర్షం ముద్గరం తం మహాబల :| తస్మిన్నపసృతే దూరం చండానాం భీమకర్మణామ్‌||45

యామ్యానాం కింకరాణాం చ అయుతం నిప్పిషేవ చ| తతస్తదయుతం దృష్ట్వా హతం కింకరవాహినీ ||46

దశార్భుదమితా క్రుద్దా గ్రసనాయాన్వధావత| గ్రననస్తు సమాలోక్యం తాం కింకరమయాం శుభామ్‌||47

మేనే యమసహస్రాణి తాదృగ్రూపబలా హి సా | విగాహ్య గ్రసనం సేనా వవర్ష శరవృష్టిభి:||48

కల్పాంతఘోరసంకాశో బభూవ స మహారణ: కేచిచ్చలేదు బిభిదు: కేచిద్భాణౖరజిహ్మగై :||49

పిపిషుర్గదయా కేచిత్‌ కేచిత్‌ ముద్గరవృష్టిభి:|| కేచిత్ప్రాసప్రహారైశ్చ తాడయామాసురుద్దతా:||50

అపరే కింకరాస్తస్య లలంబుర్బాహుమండలే | శిలాభిరపరే జఘ్నర్ద్రుమైరన్యే మహోచ్చ్రయై:||51

తస్యాపరే చ గాత్రేషు దశనాంశ్చ న్యపాతయన్‌ | అపరే ముష్టిభి: పృష్టం కింకరాస్తాడయంతి చ||52

వెలుగుచూ మీదపడుచున్న ముద్గరమును చూచి యముడు కళ్ళు తిరిగిన వాడాయెను (44) మహాబలుడు యముడు,ఎదుర్కొనలేని ఆ ముద్గరమును వంచించి వైదొలగెను అపుడు భయంకర కర్మలనాచరించి యమకింకరులు వేలకొలదిగా హతులైరి (45) దీనిని చూచి వేలకొలది కింకరులు గ్రసనుని వెంటబడిరి ఆ పెద్ద కింకరసేనను చూచి గ్రసనుడు వేలకొలది యములే వచ్చిరా యనుకొనెను అట్టి బలము రూపము గలది ఆ సేన! (47) ఆ సేన గ్రసనుని బాణవర్షమును కురిపించెను (48) అపుడు వారి మధ్య యుద్దము కల్పాంతమున జరుగు మహోపద్రవము వలె నుండెను కింకరులలో కొందరు మోసముతో గ్రసనుని కొట్టగా , కొందరు నేరుగా వచ్చు బాణములచే కొట్టిరి (49) మరి కొందరు గదతో దెబ్బతీయగా కొందరు ముద్గరములతో కొట్టరి. కొందరు ప్రాసప్రహారములతో దెబ్బతీయగామరికొందరు కోపముతో దెబ్బతీసిరి (50) కొందరు యమకింకరులు గ్రసనుని భుజములను పట్టుకొని వేలాడసాగిరి కొందరు రాళ్ళతో కొడుతుండగా కొందరు పెద్దచెట్లతో కొట్టసాగిరి (51) కొందరు అతనిని పదునైన పళ్ళతో కొరికిరి కొందరు పిడికిళ్ళతో వీపు పై కొట్టసాగిరి (52)

ఏవం ,చాభిద్రుతసై#్తః స గ్రసన: క్రోదమూర్చిత: | ఉత్సాద్య గాత్రం భూపృష్ఠే నిష్పిపేష సహస్రశ:||53

కాంశ్చిదుత్థాయ జఘ్నేzసౌ ముష్టిభి : కింకరాన్‌ రణ| కాంశ్చిత్పాదప్రహారేణ ధావన్నన్యానచూర్ణయత్‌||54

క్షణౖకేన స తాన్నిన్యే యమలోకాయ భారత| స చ కింకరయుద్దేన వపృదేzగ్నిరివౌధసా||55

తమాలోక్య యమోzశ్రాంతం శ్రాంతాంస్తాంశ్చ హతాన్‌ స్వకాన్‌ ఆజగామ సముద్యమ్య దండం మహిషవాహన:||56

గ్రసనస్తు తమాయాంతం ఆజఘ్నే గదయోరసి| అచింతయిత్వా తత్కర్మ గ్రసనస్యాంతకోzరిహా||57

వ్యాఘ్రాన్దండేన సంజఘ్నే స రథాత్‌ న్యపతద్భువి | తత: క్షణన చోత్థాయ సంచింత్యాత్మానముద్దత:|58

వాయువేగేన సహసా య¸° యమరథం ప్రతి| పదాతి: సరథం తం చ సమారుహ్య యమం తదా||59

యోధయామాస బాహుహభ్యామాకృష్య బలినాం వర: యమోzపి శస్త్రాణ్యుత్సృజ్య బాహుయుద్దే ప్రవర్తతే ||60

గ్రసనం కటివస్త్రే తు యమం గృహ్య బలోత్కట: | భ్రామయామాస వేగేన సంభ్రమావిష్టచేతసమ్‌||61

ఇట్లువారు వెంటబడగా గ్రసనుడు కోపముతో ఒడలుమరిచి శరీరమును భూమి పై తాటించి అనేక రీతులు యమకింకరులను బాధించెను (53) కొందరినిపైకెత్తి చంపెను. కొందరిని చేతులతో, కొందరిని కాళ్ళతో చంపెను పరుగెత్తి కొందరిని దెబ్బతీసెను (54) ఒక్క క్షణములో వారిని యమలోకమునకు పంపెను అర్జునా! కింకరులతో యుద్దమున గ్రసనుడు హవనముతోఅగ్నివలె వర్ధిల్లెను(55) అట్లు విశ్రాంతి లేకుండా పోరాడు గ్రసనుని,అలసిన మరణించిన తనవారిని చూచి యముడు దండమునెత్తి మహిషముపై వచ్చెను(57) అట్లు వచ్చుచున్న అతనిని గ్రసనుడు గదతో ఎదపై దెబ్బతీసెను దానిని లెక్కించక శత్రునాశకుడగు యముడు గ్రసనుని రథముయొక్క వాహనములను వ్యాఘ్రములను దండముతో కొట్టి చంపెను . అంత గ్రసనుడు రథము పై నుండి క్రిందపడి క్షణములో లేచి దర్పముతో తనను చూచుకొని (58) వాయువేగముతో ఒక్కమారుగా యముని రథము వైపుకు వెళ్ళెను. పాదచారునిగా వెళ్ళి యముని రథమెక్కి గ్రసనుడు యమునితో బాహుయుద్దము చేయనారంభించెను.యముడు కూడా శస్త్రములనువిడిచి బాహుయుద్దము చేయనారంభించి గ్రసనుని కటివస్త్రమునుగట్టిగా పట్టుకొని .సంభ్రమముతో నున్న గ్రసనుని తిప్పసాగెను.(61)

విమోచ్యాzథ యమ: కష్టాత్‌ కంఠేవష్టభ్య చాసురమ్‌| బాహుభ్యాం భ్రామయామాస సోzప్యాత్మానమమోచయత్‌||62

తతో జఘ్నతురన్యోన్యం ముష్టిభిర్నిర్ద¸° చ తౌ|దైత్యేంద్రస్యాతివీర్యత్వాత్‌ పరిశ్రాంతతరో యమ:63

సం%్‌కందే నిధాయ దైత్యస్య ముఖం విశ్రాంతిమైచ్ఛత| తమాలక్ష్య తతో దైత్య:శ్రాంతముత్పాట్య చౌజసా||64

నిష్పివేష మహీపృష్టే వినిఘ్నన్‌ పార్హపాణిభి :| తతో యమస్య వదనాత్‌ సుస్సావ రుధిరం బహు||65

నిర్జీవమితి తం దృష్వ్యా తత: సంత్యజ్య దానవ :|| జయం ప్రాప్యోద్దతం నాదం ముక్త్వా సంత్రాస్య దేవతా:||66

స్వకం సైన్యం సమాసాద్య తస్థౌ గిరిరివాచల:||67

నాదేన తస్య గ్రసనస్య సంఖ్యే | మహాయుదైశ్చార్దిత సర్వగాత్రా:| గతే కృతాంతే వసుధాం చ నిష్ర్పభే||68

చకంపిరే కాందిశికా: సురాస్తే ||

ఇతి శ్రీ స్కాందమహాపురాణ మాహేశ్వరఖండే ప్రథమే , కౌమారికా ఖండే

తారకసైన్యదేవసైన్యయోర్మధ్యే యమగ్రసనయో : యుద్దవర్ణనం నామ సప్తదశోzధ్యాయ:

తరువాత అతనిని విడిచి యముడు కష్టంగా అతని కంఠమును పట్టుకొనిచేతులతో తిప్పనారంభించెను . గ్రసనుడు చివరకు విడిపించుకొనెను (62) వారిద్దరు నిర్దయగా ఒకరినొకరు పిడికిళ్ళతో కొట్టుకొనిరి, దైత్యేంద్రుని శక్తి ఎక్కువగా వున్నందున యముడు మిక్కిలి అలసట నొందెను. (63) దైత్యుని ముఖమును చంకలోనుంచుకొని క్షణకాలము విశ్రాంతి నొందగోరగా గమనించిన దైత్యుడు అలసటగొనిన యముని లాగి నేల పై బడవేసి కాలిమడమలతో చేతులతో దెబ్బతీయసాగెను (64) అందువలన యముని ముఖమునుండి అధికముగా రక్తము స్రవించెను (65) అపుడు యముడు చనిపోయెనని తలచి దైత్యుడు జయమునొంది ,గర్వముగా నాదము చేసి దేవతలను భయపెట్టెను (66) తరువాత తనసైన్యమును చేరి నిశ్చలమగు పర్వతము వలె నిలిచెను (67) యుద్దమున గ్రసనుడట్లు నినదించగా , యముడు భూమిపై బడి కాంతిహీనుడు కాగా, మహాయుధములచేత దెబ్బతినిన దేవతలు వణికిపోయి దిక్కులు పట్టిరి.(68)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున తారకసైన్యముల మధ్య యమునికి జరిగిన యుద్దము యొక్క వర్ణనమను: పదిహేడవ అధ్యాయము,

అష్టాదశోzధ్యాయ:

నారద ఉవాచ-

ధనాధిపస్య జంభేన సాయకైర్మర్మభేదిభి:| దిశోపరుద్దా: క్రుద్దేన సైన్యం చాభ్యర్దితం భృశమ్‌||1

తద్దృష్ట్యా కర్మ దైత్యస్య ధనాధ్యక్ష: ప్రతాపవాన్‌ | ఆకర్ణాకృష్టచాపస్తు జంభమాజౌ మహాబలమ్‌||2

హృది వివ్యాధ బాణానాం సహస్రేణాగ్నివర్చసామ్‌| స ప్రవాస్య తతో వీరో బాణానామయతత్రయమ్‌||3

నియుతం చ తథా కోటిమద్బుదం చాక్షిపత్‌ క్షణాత్‌| తస్య తల్లాఘవం దృష్ట్యా కృద్దో గృహ్య మహాగదామ్‌|| 4

ధనాధ్యక్ష: ప్రచిక్షేప స్వర్గేప్సు: స్వధనం యథా| ముక్తాయాం చ గదాయాం నై నాదోzభూత్ర్పళ##యే యథా||5

భూతానాం బహుధా రావా జజ్ఞిరే ఖే మహాభయాః | వాయుశ్చ సుమహాన్‌ జజ్ఞే ఖమాయాన్మేఘసంకులమ్‌||6

సా హి వైశ్రవణస్యాస్తే త్రైలోక్యాభ్యర్చితా గదా| ఆయాంతీం తాం సమాలోక్య తడిత్సంఘాతదుర్దశామ్‌||7

దైత్యో గదావిఘాతార్థం శస్త్రవృష్టిం ముమోచ హ| చక్రాణి కుణపాన్‌ శతఘ్నీ: పట్టిశాంస్తథా||8

పద్దెనిమిదవ అధ్యాయము

నారదుడు చెప్పసాగెను- సున్నిత స్థలములను దెబ్బతీయు బాణములతో కుబేరునికి జంభునితో యుద్దము జరుగగా దిక్కులన్నీ కప్పబడెను. సైన్యము దెబ్బతీయబడెను (1) ఆ దైత్యుని కర్మ చూచిన కుబేరుడు చెవివరకు వింటిత్రాడునులాగి మహాబలుడు జంభుని అగ్నిని వర్షించువేల కొలది బాణములతో ఎద పై దెబ్బతీసెను. ఆ వీరుడు నవ్వి లెక్కలేనన్ని బాణములను క్షణములో కుబేరుని పై విడిచెను. (3) అతని నేర్పరితనమును చూచి కుబేరుడు కోపించి,గదునను తీసుకొని స్వర్గమును పొందగోరువాడు తన ధనాన్ని విడిచినట్లు అతని పై విడిచెను (4) అట్లు ఆ గద విసిరివేయబడగా ప్రళయ సమయంలో వలె పెద్దనాదమేర్పడెను(5) అపుడు ఆకాశంలో భయమును కలిగించునట్లు భూతముల అరుపులు పుట్టెను మేఘముల సమూహముతో ఆకాశమును చేరుచూ గొప్పవాయువేర్పడెను (6) అట్లు ఆ కుబేరుని గద ముల్లోకములలో అర్చింపబడినదిగా నుండెను మెరుపు తీగల సమూహముతో చూడవీలులేని ఆ గద తనవైపు వచ్చుట చూచి దైత్యుడు దానిని దెబ్బతీయుటకు శస్త్రములను వర్షింపజేసెను చక్రములను, కుణపములను, ప్రాస, శతఘ్ని, పట్టిశ అను ఆయుధముల విడిచెను(8)

పరిఘాన్ముశలాన్‌ వృక్షాన్‌ గిరీంశ్చాతులవిక్రమ: | కదర్థీకృత్య శస్త్రాణి తాని సర్వాణి సా గదా||9

కల్పాంతభాస్కరో యద్వన్న్యపతద్దైత్యవక్షసి| స తయా గాఢభిన్న: సన్సఫేనరుధిరం వమన్‌||10

ని: పపాత రథాజ్జంభో వసుధాం గతచేతన: | జంభం నిపతితం దృష్ట్వా కుజంభో ఘోరనిశ్చయ:||11

ధనాధిపస్య సంకృద్దో నాదేనాపూరయన్‌ దిశ: | చక్రే బాణమయం జాలం శకుంతస్యేన పంజరమ్‌||12

విచ్చిద్య బాణజాలం చ మాయాజాలమివోత్కటమ్‌| ముమోచ బాణానపరాంస్తస్య యక్షాధిపో బలీ||13

చిచ్చేద లీలయా తాంశ్చ దైత్య:క్రోధీవ సద్వచ: | నిష్పలాంస్తాంస్తతో దృష్ట్యా బాణాన్‌ కృద్దో ధనాదిప:||14

శక్తిం జగ్రహ దుర్దర్షాం శతఘంటామహాస్వనామ్‌ | ప్రేషితా సాతదా శక్తిర్ధారయామాస తం హృది||15

యథాల్పబోధం పురుషం దు:ఖం సంసారసంభవమ్‌| తథాస్య హృదయం భిత్వా జగామ ధరణీతలమ్‌||16

అసమాన పరాక్రముడగు దైత్యుడు పరిఘ, ముసలము, చెట్లు, పర్వతములు వీనిని పడవేసిననూ ఆ గద వానిని నిర్వీర్యము చేసేను(9) తరువాత అది కల్పాంత కాలమున సూర్యునివలెనే దైత్యుని ఎద పై పడెను అపుడు ఎద పగిలి ఆ దైత్యుడు రక్తమును కక్కుచూ రథము పై నుండి స్పృహకోల్పోయి కిందపడెను.(10) జంభుడట్లు పడుటనుచూచి కుజంభుడు ఘోరమగు నిశ్చయముతో ధనాధిపుడగు పట్ల కోపముతో దిక్కులను పూరించుచూ నినదించెను. (11) పక్షికి పంజరమును కట్టినట్లు బాణముతో వలను నిర్మించెను. (12) బలవంతుడగు యక్షరాజు మాయాజాలము వలె ఘోరమగు ఆ శరజాలమును ఛేదించి మరికొన్ని బాణములను జంభునిపై వేసెను.(13) కోపించినవాడు మంచిమాటలను ఖండించునట్లు దైత్యుడా బాణములను అవలీలగా ఖండించెను. అవి అట్లు నిష్ఫలమగుటను చూచి కోపించిన కుబేరుడు, నూరు గంటలతో ధ్వనిస్తూ ఎదరించ వీలులేని శక్తి అను ఆయుధమును చేతబూనెను.(14) దైత్యునిపైకి ప్రయోగించబడిన ఆ శక్తి అతని ఎదను చీల్చెను.(15) అల్పబుద్ధిగల పురుషుని సంసారమున సంభవించు దుఃఖము హృదయమును చీల్చునట్లు శక్తియగు ఆయుధము దైత్యుని దెబ్బతీసి భూతమును చేరెను. (16)

నిమేషాత్సోభిసంస్తభ్య దానవో దారుణాకృతిః | జగ్రాహ పట్టిశం దైత్యో గిరీణామపి భేదనమ్‌ || 17

స తేన పట్టిశేనాజౌ ధనదస్య స్తనాంతరమ్‌ | వాక్యేన తీక్‌ష్ణరూపేణ మర్మాక్షరవిసర్పిణా|| 18

నిర్బిభేదాభిజాతస్య హృదయం దుర్జనో యథా | తేన పట్టిశఘాతేన ధనేశః పరిమూర్ఛితః || 19

నిషాసాద రధోపస్థే దుర్వాచా సుజనో యథా | తథాగతం తు తం దృష్ట్వా ధనేశం వై మృతం యథా || 20

రాక్షసో నిర్‌ఋతిర్దేవో నిశాచరబలానుగః | అభిదుద్రావ వేగేన కుజంభం భీమవిక్రమమ్‌ || 21

అథ దృష్ట్వాతిదుర్ధర్షం కుజంభో రాక్షసేశ్వరమ్‌ | నోదయామాస దైత్యాన్స రాక్షసేశరథం ప్రతి || 22

స దృష్ట్వా నోదితాం సేనాం ప్రబలాస్త్రాం సుభీషణామ్‌ | రథాదాప్లుత్య వేగేన నిర్‌ఋతీ రాక్షసేశ్వరమ్‌ || 23

ఖడ్గేన తీక్‌ష్ణదారేణ చర్మపాణిరధావత | ప్రవిశ్య దానవానీకం గజః పద్మసరో యథా || 24

లోడయామాస బహుధా వినిష్కృత్య సహస్రశః | చిచ్ఛేద కాంశ్చిచ్ఛతశో బిభేదాన్యాన్వరాసినా || 25

కాని ఆ దైత్యుడు ఒక క్షణములోనే నిలదొక్కుకొని దారుణరూపము దాల్చి పర్వతములను కూడా చీల్చగల పట్టిశమను ఆయుధమును చేతబూనెను.(17) దుర్జనుడు నర్మగర్భంగా, తీక్షణంగా నున్న మాటతో హృదయమును దెబ్బతీయునట్లు ఆ దైత్యుడు పట్టిశముతో కుబేరుని ఎదపై దెబ్బతీసెను.(18) ఆ దెబ్బతో కుబేరుడు స్పృహతప్పి చెడుపలుకుతో మంచివాడు సొమ్మసిల్లినట్లు రథముపై కూలబడెను.(19) అట్టి కుబేరుని చూచి చనిపోయెనని తలిచి రాక్షసుడు నిర్‌ఋతి నిశాచర బలము వెంటరాగా, అమిత పరాక్రమవంతుడగు కుజంభుని వెంటబడెను.(21) అపుడా నిర్‌ఋతుని చూచి కుజంభుడు తన దైత్యసేనను అతనిపైకి ప్రేరేపించెను.(23) దానవసేనను ప్రవేశించి నిర్‌ఋతుడు ఏనుగు పద్మసరములోకి ప్రవేశించి దానిని కల్లోలపరిచినట్లుగా దానవసేనను అనేకరీతుల కల్లోలపరిచెను.(24) తన శ్రేష్ఠమగు ఖడ్గముతో కొందరు దైత్యులను నరికివేసెను. మరికొందరిని దెబ్బతీసెను.(25)

సందష్టౌష్టముఖైః పృథ్వీం దైత్యనాం సోzభ్యపూరయత్‌ | తతో నిఃశేషితప్రాయాం విలోక్య స్వాం చమూం తదా || 26

ముక్త్వా ధనపతిం దైత్యః కుజంభో నిర్‌ఋతిం య¸° | లబ్దసంజ్ఞస్తు జంభోzపి ధనాధ్యక్షపదానుగాన్‌ || 27

జీవగ్రాహే స జగ్రాహ బద్ధ్వా పాశైః సహస్రధా | మూర్తిమంతి చ రత్నాని పద్మాదీంశ్చ నిధీంస్తథా || 28

వాహనాని చ దివ్యాని విమానాని చ సర్వశః | ధనేశో లబ్ధసంజ్ఞస్తు తామవస్థాం విలోక్య సః || 29

నిఃశ్వసన్‌ దీర్ఘముష్ణం చ రోషతామ్రవిలోచనః | ధ్యాత్వాస్త్రం గారూడం దివ్యం బాణం సంధాయ కార్యుకే || 30

ముమోచ దానవానీకే తం బాణం శతృదారణమ్‌ | ప్రథమం కార్ముకం తస్య వహ్నిజ్వాలమదృశ్యత || 31

నిశ్చేరుర్విస్ఫులింగానాం కోటయో ధనుషస్తథా | తతో జ్వాలాకులం వ్యోమ చక్రే చాస్త్రం సమంతతః || 32

తదస్త్రం సహసా దృష్ట్వా జంభో భీమపరాక్రమః | సంవర్తం ముముచే తేన ప్రశాంతం గారుడం తదా || 33

తతస్తం దానవో దృష్ట్వా కుబేరం రోషవిహ్వలః | అభిదుద్రావ వేగేన పదాతిర్థనదం నదన్‌ || 34

అథాభిముఖమాయాంతం దైత్యం దృష్ట్వా ధనాధిపః | బభూవ సంభ్రమావిష్టః పలాయనపరాయణః || 35

ఈ విధంగా నిర్‌ఋతుడు నెత్తురోడు ముఖాలు గల దైత్యులతో భూమిని నింపెవేసెను. అటు పిమ్మట కుజంభుడు తన సేన నిశ్శేషమవబోవుటను చూచి కుబేరుని విడిచి నిర్‌ఋతిని ఎదుర్కొనెను.(26) ఇంతలో జంభుడు కూడా స్పృహనొంది ధనాధ్యక్షుడైన కుబేరుని అనుచరులను ప్రాణములతో పట్టుకొని, పాశములతో బంధించెను. విలువైన రత్నములను, పద్మము మొదలగు నిధులను, వాహనములను, దివ్య విమానములను గ్రహించెను.(28) కుబేరుడు స్పృహనొంది ఆ స్థితిని చూచి దీర్ఘముగా వేడినిట్టూర్పులు విడిచి, కోపముతో ఎరుపెక్కిన కన్నులతో విల్లునకు బాణమునెక్కుబెట్టి దివ్యమగు గారుడాస్త్రమును ధ్యానించెను.(30) శతృవులను చీల్చివేయు ఆ బాణమును తరువాత కుబేరుడు దానవ సైన్యముపై విడిచెను. అతని బాణము మొదట నిప్పులతో కూడినట్లు కనిపించినది.(31) అపుడు ఆ ధనుస్సు నుండి కోట్లకొలదిగా మిణుగురులు పై కెగిసినవి. అంతట ఆ అస్త్రము ఆకాశమును అగ్నిజ్వాలలతో నిండినట్లు చేసెను. (32) భీకరపరాక్రమము గల జంభుడా అస్త్రమును చూచి తటాలున సంవర్తమను అస్త్రమును విడవగా ఆ గారుడాస్త్రము నెమ్మదించెను.(33) అటు పిమ్మట కోపముతో ఒడలు మరిచిన దానవుడు కుబేరుని చూచి పాదచారియై అతనిని దెబ్బతీయుటకు వేగముగా ఎదుర్కొనేను.(34) అరుచుచూ తన సైకి వచ్చిపడుతున్న దైత్యుని చూచి కుబేరుడు ఏమీ తోచనివాడై పారిపోదలిచెను.(35)

తతః పలాయతస్తస్య ముకుటో రత్నమండితః | పపాత భూతలే దీప్తో రవిబింబమివాంబరాత్‌ || 36

యక్షణామభిజాతానాం భగ్నం ప్రవవృతే రణాత్‌ | మర్తుం సంగ్రామ శిరసి యుక్తం నో భూషణాయ తత్‌ || 37

ఇతి వ్యవస్య దుర్థర్షా నానాశస్త్రాస్త్రపాణయః | యుయుత్సవస్తథా ముకుటం పరివార్య తే || 38

అభిమానధనా వీరాః ధనదస్య పదానుగాః | తానమర్షాచ్చ సంప్రేక్ష్య దానవశ్చండపౌరుషః || 39

భుశుండీం భీషణాకారాం గృహీత్వా శైలగౌరవామ్‌ | రక్షిణో ముకుటస్యాథ నిష్పిపేష నిశాచరాన్‌ || 40

తాన్ప్రమథ్యాథ నియుతం ముకుటం తం స్వకే రథే | సమారోప్యామరరిపుర్జిత్వా ధనదమాహవే || 41

ధనాని చ నిధీన్‌ గృహ్య స్వసైన్యేన సమావృతః | నాదేన మహతా దేవాన్‌ ద్రావయామాస సర్వశః || 42

ధనదోzపి ధనం సర్వం గృహీతో ముక్తమూర్థజః | పదాతిరేకః సంత్రస్తః ప్రాప్త్యేవం దీనవత్‌ స్థితః || 43

కుజంభేనాథ సంసక్తో రజనీచరనందనః | మాయామమోఘామాశ్రిత్య తామసీం రాక్షసేశ్వరః || 44

పారిపోవుచున్న కుబేరుని రత్నములచే అలంకరింపబడిన కిరీటము ఆకాశము నుండి జ్వలించుచున్న సూర్యబింబము పడినట్లు జ్వలిస్తూ క్రిందపడెను.(36) అంతట కులీనులైన యక్షులు యుద్ధమున చెదిరిపోయిరి. ఆ భూషణము కొరకు యుద్ధభూమిన మరణించుటే యుక్తము అని నిశ్చయించుకొని యక్షులు వేగముగా అనేక శస్త్రస్త్రములను చేతబూని యుద్ధమును చేయగోరుచూ ఆ కిరీటము చుట్టూ నిలిచిరి.(38) వారందరూ అభిమానమే ధనముగా కలవారు, వీరులు, కుబేరుని అనుచరులు. వారిని చూచిన అతిపౌరుషవంతుడగు దానవుడు కోపగించి పర్వతమువలె బరువుగా నున్నది, భీకరమగు భుశుండియను ఆయుధమును చేతబూనెను.(39) ఆ ఆయుధము కిరీటమును రక్షించుచున్న యక్షులనందరినీ సంహరించినది.(40)అట్లు వారిని వధించి దానవుడు ఆ కిరీటమును తన రథమున నిలుపుకొని యుద్ధమున కుబేరుని జయించిన ఆనందముతో నినదించెను.(41) ధననిధులను గ్రహించి ఆ దానవుడు తన సైన్యముతో కూడి గొప్పనాదమును చేసి దేవతలనందరినీ పారద్రోలెను.(42) ఇక కుబేరుడు తన ధనమును కోల్పోయి, తలవెండ్రుకలు చెదిరిపోగా, పాదచారియై భయము నొంది దీనుని వలె నిలిచియుండెను.(43) అంతట చంద్రుడు కుజంభుని ఎదుర్కొనెను. అపుడు రాక్షసరాజు అమోఘమగు మాయనాశ్రయించెను.(44)

మోహయామాస దైత్యేన్ద్రో జగత్ర్కుత్వా తమోమయమ్‌ | తతో విఫలనేత్రాణి దానవానాం బలాని చ || 45

న శేకుశ్చలితుం తత్ర పదాదపి పదం తదా | తతో నానాస్త్రవర్షేణ దానవానాం మహా చమూః || 46

జఘాన నిర్‌ఋతిర్దేవస్తమసా సంవృతా భృశమ్‌ | హన్యమానేషు దైత్యేషు కుజంభే మూఢచేతసి || 47

మహిషో దానవేంద్రస్తు కల్పాంతాంభోదసన్నిభః | అస్త్రం చకార సావిత్రముల్కాసంఘాతమండితమ్‌ || 48

విజృంభత్యథో సావిత్రే పరమాస్త్రే ప్రతాపిని | ప్రాణాశమగమత్తీవ్రం తమో ఘోరమనంతరమ్‌ || 49

తతోzస్త్రవిస్ఫులింగాంకం తమః శుక్లం వ్యజాయత | ప్రోత్ఫుల్లారుణపద్మౌఘం శరదీవామలం సరః || 50

తతస్తమసి సంశాంతే దైత్యేంద్రాః ప్రాప్తచక్షుపః | చక్రుః క్రూరేణ తమసా దేవానీకం మహాద్భుతమ్‌ || 51

అథాదాయ ధనుర్ఘోరమిఘం చాశీవిషోపమమ్‌ | కుజంభోzధావత క్షిప్రం రక్షదేవబలం ప్రతి || 52

రాక్షసేంద్రస్తథాయాంతం దృష్ట్వా తం స పదానుగః | వివ్యాధ నిశితైర్బాణౖః కాలాశనిసమస్వనైః || 53

ఆ దైత్యేంద్రుడు జగత్తు నిండా చీకటిని నింపుచూ మోహింపసాగెను. అంత దానవుల బలములు కూడా చూడలేక అడుగు తీసి అడుగు వేయలేపోయిరి.(45) అపుడు చీకటిలో మునిగిన ఆ దానవుల గొప్పసేనను నిర్‌ఋతుడు అనేక విధముల అస్త్రములను కురిపించి దెబ్బతీసెను.(46) దైత్యులట్లు దెబ్బతినుచుండగా కుజంభుడు స్తబ్థుడై నిలవగా దానవేంద్రుడగు మహిషుడు కల్పాంతకాలమున మేఘము వలె నుండి ఉల్కల సమూహముతో వెలుగుచున్న సావిత్రాస్త్రమును %్‌పరయోగించెను.(48) ప్రతాపవంతమగు ఆ సావిత్రాస్త్రము విజృంభించుచుండగా ఆ ఘోరమైన చీకటి చెదిరిపోయెను.(49) అంతట ఆ అస్త్రము యొక్క మిణుగురుల నుండి తెల్లని ప్రకాశ##మేర్పడినది. శరత్తులో వికసించిన పద్మముల గుంపుతోనున్న స్వచ్ఛమైన సరస్సువలె ఆ ప్రకాశముండెను.(50) ఇక, చీకటి శమించగా దైత్యశ్రేష్ఠులు చూపును పొంది క్రూరమగు చీకటితో దేవతల సైన్యమునకు ఒక మహాద్భుతమేను కలిగించిరి.(51) కుజంభుడు వెంటనే ఘోరమైన ధనస్సును, సర్పవిషమువంటి బాణమును తీసుకొని రాక్షసుల, దేవతల సైన్యమువైపు పరుగెత్తెను.(52) పాదచారియగు రాక్షసరాజు తన వైపు వచ్చుచున్న ఆ దైత్యుని చూచి యుగాంతమున పిడుగుల వలె ధ్వనించు పదునైన బాణములతో వానిని కొట్టెను.(53)

నాదానం న చ సంధానం న మోక్షో వాస్య లక్ష్యతే | చిచ్ఛేదోగ్రైః శరవ్రాతైస్తాన్‌ ఛరానతి లాఘవాత్‌ || 54

ధ్వజం శ##రేణ తీక్షేణన నిచకర్తామరద్విషః | సారథిం చాస్య భ##ల్లేన రథనీడాదపాహరత్‌ || 55

కాలకల్పేన బాణన తం చ వక్ష్యస్యతాడయత్‌ | స తు తేన ప్రహారేణ చకంపే పీడితో భృశమ్‌ || 56

దైత్యేంద్రో రాక్షసేంద్రేణ క్షితికంపే నగో యథా | స ముహూర్తాత్సమాశ్వాస్య మత్వా తం దుర్జయం రణ || 57

పదాతిరాసాద్య రథం రక్షో వామకరేణ చ | కేశేషు నిర్‌ఋతిం గృహ్య జానునాక్రమ్య చ స్థితః || 58

తతః ఖడ్గేన చ శిరశ్చేత్తుమైచ్చదమర్షణః | తతః కలకలో జజ్ఞే దేవానాం సుమహాంస్తదా || కుజంభస్య వశం ప్రాప్తం దృష్ట్వా నిర్‌ఋతిమాహవే || 59

ఏతస్మిన్నంతరే దేవో వరుణః పాశభృద్వృతః | పాశేన దానవేంద్రస్య బబంధాశు భుజద్వయమ్‌ || 60

తతో బద్ధభుజం దైత్యం విఫలీకృతపౌరుషమ్‌ | తాడయామాస గదయా దయాముత్సృజ్య పాశభృత్‌ || 61

ఆ రాక్షసరాజు బాణమును గ్రహించుట, ఎక్కుపెట్టుట, వదలుట అనునదేనీ తెలియలేదు. అట్లు అమిత కౌశలముతో అతను దానవుని బాణములను తన బాణ పరంపరతో భేదించెను.(54) దైత్యుడు తన పదునైన బాణముతో అతని విల్లును విరుగగొట్టెను. రథము వద్దనుండి సారథిని కూడా తొలగించెను.(55) మృత్యుతుల్యమైన బాణముతో ఎదపై కొట్టెను. అపుడు రాక్షసేంద్రుని చేత పీడింపబడిన దైత్యేంద్రుడు భూమి కంపించగా పర్వతము కంపించెను.(56) ఒక క్షణములోనే తెప్పరిల్లి యుద్ధమున అతడు జయింప శక్యముకానివాడని తలచి పాదచారుడై రాక్షసరాజు రథమును చేరి ఎడమచేతితో నిర్‌ఋతుని జుట్టుపట్టి మోకాలునతనిపై నుంచి (57) కత్తితో తలనరకవలెనని అనుకొనెను.(58) అంతలో దేవతలలో గొప్ప కలకలము ఏర్పడినది. యుద్ధమున కుజంభుని పాలబడిన నిర్‌ఋతిని చూచి అందరూ కలవరపడిరి.(59) ఇంతలో పాశమును ధరించిన వరుణుడు పాశములు ధరించిన వారు తననంటిరాగా దానవేంద్రుని భుజములను రెంటిని బంధించెను.(60) పౌరుషము విఫలమై, భుజములు కట్టబడియున్న దైత్యేంద్రుని వరుణుడు దయను విడిచి గదతో కొట్టనారంభించెను.(61)

స తు తేన ప్రహారేణ స్రోతోభిః క్షతజం స్రవన్‌ | దధార కాలమేఘస్య రూపం విద్యుల్లతాభృతమ్‌ || 62

తదవస్థాగతం దృష్ట్వా కుజంభం మహిషాసురః | వ్యావృత్తవదనారావో భోక్తుమైచ్ఛత్సురావుభౌ || 63

నిర్‌ఋతిం వరుణం చైవ తీక్‌ష్ణదంష్ట్రోత్కటాననః | తావభిప్రాయమాలోక్య తస్య దైత్యస్య దూషితమ్‌ || 64

త్వక్త్వా రథాపుభౌ భీతౌ పదాతీ ప్రదృతౌ దృతమ్‌ | జగ్మతుర్మహిషాద్భీతౌ శరణం పాకశాసనమ్‌ || 65

క్రుద్ధోzథ మహిషో దైత్యో వరుణం సముపాద్రవత్‌ | తమంతకముఖాసన్నమాలోక్య హిమదీధితిః || 66

చక్రే శస్త్రం విసృష్టం హిమసంఘాతముల్బణమ్‌ | వాయవ్యం చాస్త్రమతులం చంద్రశ్చక్రే ద్వితీయకమ్‌ || 67

వాయునా తేన చండేన సశుష్కేణ హిమేన చ | మహాహిమనిపాతేన శ##సై#్రశ్చంద్రణోదితైః || 68

గాత్రాణ్యసురసైన్యానామదహంత సమంతతః | వ్యథితా దానవాః సర్వే శీతాచ్ఛాదాతపౌరుషాః || 69

న శేకుశ్చలితుం తత్ర నాస్త్రాణ్యాదాతుమేవ చ | మహిషో నిష్ప్రయత్నశ్చ శీతేనాకంపితాననః || 70

అతనా దెబ్బవలన గాయమునుండి రక్తము స్రవించుచుండగా మెరుపు తీగలతో కూడివున్న కాలమేఘము వలె నుండెను.(62) ఆ స్థితిలో నున్న కుజంభుని చూచి మహిషాసురుడు నోరుతెరచి ఆ దేవతలనిద్దరినీ మింగివేయదలిచెను.(63) పదునైన కోరలతో ఘోరమైన ముఖము గల ఆ మహిషాసురుడు నిర్‌ఋతిని, వరుణుని తినివేయ దలిచినపుడు వారా దైత్యుని క్రూరకర్మను తెలుసుకొని భయపడి రథమును విడిచి తొందరగా పాదచారులై పారిపోసాగిరి.(64) మహిషాసురుని నుండి భయమునొంది వారు ఇంద్రుని శరణుజొచ్చిరి.(65) ఇక కోపించిన మహిషుడు వరుణుని ఎదుర్కొనెను. అతను మృత్యుముఖమును సమీపించుటను చూచి చంద్రుడు మంచుగడ్డవలె వ్యాపించు శస్త్రమును, వాయవ్యాస్త్రమును సృజించెను.(67) ఆ ప్రచండవాయువు చేత, చల్లని మంచుచేత, చంద్రుని చేత ప్రేరేపింపబడిన మంచుతుపానుల వలన అసుర సైన్యము యొక్క శరీరాలు పూర్తిగా దహింపబడెను.(68) శైత్యము తమ పౌరుషమును కమ్మివేయగా దానవులందరూ వ్యథనొందిరి.(69) కదులుటకు గానీ, శస్త్రాలను గ్రహించుటకు గానీ వారు శక్తులు కారైరి. శైత్యము చేత మహిషుడు తల అదరుచుండగా ప్రయత్నము లేనివాడాయెను.(70)

అంసమాలింగ్య పాణిభ్యాముపనిష్టో హ్యాధోముఖః | సర్వే తే నిష్ప్రతీకారా దైత్యాశ్చంద్రమసా జితాః || 71

రణచ్ఛాం దూరతస్‌త్యక్త్వా తస్థుస్తే జీవితార్థినః | తత్రాబ్రవీత్కాలనేమిర్దైత్యాన్‌ క్రోధవిదీపితః || 72

భో భోః శృంగారిణః కౄరాః సర్వశస్త్రాస్త్రపారగాః | ఏకైకోzపి పర్యాప్తా న సర్వేzపి దివౌకసః || 74

కిం త్రస్తనయనాశ్చైవ సమరే పరినిర్జితాః | న యుక్తమేతచ్ఛూరాణాం విశేషాద్దైత్యజన్మనామ్‌ || 75

రాజ్ఞశ్చ తారకస్యాపి దర్శయిష్యథ కిం ముఖమ్‌ | విరతానాం రణాచ్చసౌ కృద్ధః ప్రాణాన్‌ హరిష్యతి || 76

ఇతి తే ప్రోచ్యమానాపి నోచుః కించిన్మహాసురాః | శీతేన నష్టశ్రుతయో భ్రష్టవాక్యాశ్చ తే తథా || 77

మూకాస్తథా భవన్‌ దైత్యా మృతకల్పా మహారణ |

చేతులతో భుజముల కప్పుకొని తలదించుకొని నిలుచుండెను. దైత్యులందరూ ప్రతీకారము చేయలేనివారై చంద్రుని చేత జయింపబడిరి.(71) వారు తమ జీవితమును కోరుచూ, యుద్ధము చేయవలెనన్న కోరికను వదిలి నిలుచుండిరి. అపుడుడు కోపముతో మండిపోవుచున్న కాలనేమి దైత్యులను చూచి ఇట్లనెను.(72) 'దైత్యులారా! అలంకరించుకొని వున్న మీను, అన్ని శస్త్రాస్త్రములను చక్కగా తెలిసినారు, క్రూరులు. మీరొక్కక్కరు జగత్తునంతా భుజములపై మోపి బరువు చూడగలవారు.(73) చరాచర జగత్తును పూర్తిగా మింగివేయుటకు మీరొక్కక్కరూ సమర్థులు, దేవతలంతా కలిసిననూ మీలో ఒక్కరికి సరితూగరు.(74) యుద్ధమున ఓడి, బెదిరిన కళ్ళతో నిలిచితిరేమి? శూరులకు అందునా దైత్యజన్మనొందిన వారికిది తగదు.(75) రాజైన తారకునికి ముఖమెట్లు చూపగలరు? రణమునుండి విరమించుకొనిన వారిని తారకుడు కోపించి ప్రాణములు తీయగలడు.'(76) అని పలికిననూ మౄసురులు బదులు పలుకకుండిరి. శైత్యముచేత వినికిడిని కోల్పోయి, మాటలు తొట్రుపడగా వారు మూగవారిగా నిలిచి ఆ గొప్పయుద్దమున మృతులతో సములైరి.(77)

తాన్‌ దృష్టా నష్టచేతస్కాన్‌ దైత్యాన్‌ | శీతేన పీడితాన్‌ మత్వా కాలక్షమం కార్యం కాలనేమిర్మహాసురః | అశ్రిత్వ మానవీం మాయాం వితత్య చ మహావపుః || 79

పూరయామాస గగనం దిశో విదిశ ఏవ చ | నిర్మమే దానవేంద్రోzసౌ శరీరే భాస్కరాయుతమ్‌ || 80

దిశశ్చ విదిశ##శ్చైవ పూరయామాస పావకైః | తతో జ్వాలాకులం సర్వం త్రైలోక్యమభవత్‌ క్షణాత్‌ || 81

తేన జ్వాలాసమూహేన హిమాంశురగమద్ద్రుతమ్‌ | తతః క్రమేణ విభ్రష్టం శీతదుర్దినమాబభౌ || 82

తద్చలం దానవేంద్రాణాం మాయయా కాలనేమినః | తద్దృష్ట్వా దానవానీకం లబ్ధసంజ్ఞం దివాకరః || ఉవాచారుణమత్యర్థం కోపరక్తాంతలోచనః || 83

దివాకర ఉవాచ ః-

నయారుణ రథం శీఘ్రం కాలనేమిరథో యతః || 84

విమర్దే తత్ర మిషమే భవితా భూతసంక్షయః | జిత ఏష శశాంకోzథ వయం యద్బలమాశ్రితాః || 85

చలిచేత పీడింపబడి, దిక్కుతోచనివారివలె నున్న ఆ దైత్యులను చూచి మహాసురుడగు కాలనేమి ఆ కాలమునకు తగిన పనిని గూర్చి ఆలోచించెను. వెంటనే అతడు మానవమాయనాశ్రయించి తన శరీరమును విస్తరింపజేసి ఆకాశమును, అన్ని దిక్కులను నిండిపోయెను.(79) ఆ దానవేంద్రుడు తన శరీరమున అసంఖ్యాకముగా సూర్యులను నిర్మించెను. అపుడా అగ్ని జ్వాలలచే అన్ని దిక్కులను నింపివేసెను. ఒక్క క్షణములోనే ముల్లోకములు జ్వాలలచే నిండి కల్లోలపడినట్లాయెను.(80) ఆ జ్వాలల సమూహముచే చంద్రుడు వెంటనే కనబడకపోయెను. మేఘములు విడిపోయెను.(82) దానవశ్రేష్ఠుల సైన్యము కాలనేమి మాయచేత మరల ప్రకాశించసాగెను. ఆ సైన్యము మరల చైతన్యమును పొందుట చూచి సూర్యుడు కోపముతో కళ్ళు ఎఱ్ఱబడగా అరుణునితో ఇట్లనెను.(83) 'కాలనేమిరథమున్న చోటికి రథమును గొని పొమ్ము. అక్కడి ఘోరమైన యుద్ధములో ప్రాణినాశనము జరుగనున్నది. ఎవరి బలమునాశ్రయించి మనముటిమో అట్టి చంద్రుడే జయింపబడినాడు.(84)

ఇత్యుక్తశ్చోదయామాస రథం గరుడపూర్వజః | రథే స్థితోzపి తైరశ్వైః సితచామరధారిభిః || 86

జగద్దీపోzథ భగవాన్‌ జగ్రాహ వితతం ధనుః | శరౌఘో వై పాండుపుత్ర క్షిప్రమాసీద్విషద్యుతిః || 87

శంబరాస్త్రేణ సంధాయ బాణమేకం ససర్జ హ | ద్వితీయం చేంద్రజాలేనాయోజితం ప్రముమోచ హ || 88

శంబరాస్త్రం క్షణాచ్చక్రే తేషాం రూపవిపర్యయమ్‌ | దేవానాం దానవం రూపం దానవానాం చ దైవికమ్‌ || 89

మత్వా సురాన్‌ స్వకానేవ జఘ్నే ఘోరాస్తలాఘవాత్‌ | కాలనేమీ రుషావిష్టః కృతాంత ఇవ సంక్షయే || 90

కాంశ్చిత్ఖడ్గేన తీక్షేన కాంశ్చిన్నారాచవృష్టిభిః | కాంశ్చిద్గదాభిర్ఘోరాభిః కాంశ్చిద్ఘోరైః పరశ్వధైః || 91

శిరాంసి కేషాంచిదపాతయద్రథాద్బుజాంస్తథా సారథీంశ్చోగ్రవేగాన్‌ | కాంశ్చిత్పిపేషాథ రథస్య వేగాత్కాంశ్చిత్తథాత్యద్భుతముష్టిపాతైః || 92

ఇతి శ్రీ స్కాందే మహాపురాణ ఏకాశీతిసాహస్య్రాం సంహితాయాం ప్రథమే మహేశ్వరఖండే కౌమారికా ఖండే

తారకసైన్యదేవసైన్యయోర్యుద్ధవర్ణనం నామాష్టాదశోzధ్యాయః

అని సూర్యుడనగా అరుణుడు రథమును దైత్యుని వైపు నడపసాగెను. రథమున నిలిచియున్ననూ తెల్లని చామరములను ధరించు అశ్వముల చేత జగత్తును ప్రకాశింప జేయునట్లు సూర్యదేవుడుండెను.(86) అర్జునా! సూర్యుడు విశాలమైన విల్లుని తీసుకొనెను. అంతట విషము వలె మెరియు బాణముల ప్రవాహము వెంటనే ఏర్పడెను.(87) బాణమునొకదానిని శంబరాస్త్రముతో సంధానించి విడిచెను. మరియొక దానిని ఇంద్రజాలముతో కలిపి వతిలెను.(88) శంబరాస్త్రము అందరి రూపమును ఒకక్షణములో మార్చివేసెను. అందుచే దేవతలకు దానవుల రూపము, దానవులకు దేవతల రూపమేర్పడెను.(89) అపుడు ప్రళయకాలమున యముని వలె కోపించిన కాలనేమి దేవతలనుకొని తనవారైన దానవులనే భయంకర అస్త్రకౌశలముచే వధించెను.(90) మరికొందరిని పదునైన ఖడ్గముతో, కొందరిని నారాచములను వర్షింపజేయుచూ, కొందరిని గదలచే, పరిఘలచే, ఘోరమగు పరశ్వథములచే దెబ్బతీసెను.(91) రథముపైనుండి కొందరి తలలను, కొందరి భుజములను, మంచి వేగము గల సారథులను పడవేసెను. కొందరిని రథవేగముచేత నుగ్గుచేసెను. కొందరిని బలమైన ముష్ఠిఘాతములతో దెబ్బతీసెను. (92)

ఇది శ్రీ స్కాందపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున తారకసైన్య-దేవసైన్యముల మధ్య యుద్ధము యొక్క వర్ణనము అను పద్దెనిమిదవ అధ్యాయము.

ఏకోనవింశోzధ్యాయః

నారద ఉవాచ -

కాలనేమీ రుషావిష్టస్తేషాం రూపం న బుద్ధవాన్‌ | తతో నిమిం చ దైత్యేంద్రం మత్వా దేవం మహాజవః || 1

కేశేషు గృహ్య తం వీరం చకర్ష చ ననాద చ | తతో నిమిరువాచేదంబ కాలనేమిం మహాబలమ్‌ || 2

అహం నిమిః కాలనేమే సురం మత్వా వధస్వ మా | భవతా మోహితేనాజౌ దేవాన్మత్వాసురాః స్వకాః || 3

సురైః సుదుర్జయాః కోట్యో నిహతా దశ విద్ధి తత్‌ | సర్వాస్త్రవారణం ముంచ బ్రాహ్మస్త్రం త్వరాన్వితః || 4

స తేన బోధితో దైత్యో ముక్త్యా తం సంభ్రమాకులః | బాణం బ్రహ్మాస్త్ర విహితం ముమోచ త్వరయాన్వితః || 5

బ్రహ్మాస్త్రం తత్ప్రజజ్వాల తతః ఖే సుమహద్భుతమ్‌ | దేవానాం చాభవత్సైన్యం సర్వమేవ భయాకులమ్‌ || 6

శంబరాస్త్రం తతః శాంతం బ్రాహ్మప్రతిహతం తదా | తస్మిన్‌ ప్రతిహాతే హ్యస్త్రే సంక్రుద్ధో భాస్కరః ప్రభుః || 7

మహేంద్రజాలమాస్థాయ చక్రే స్వాం భీషణాం తనుమ్‌ | విస్ఫుర్జత్క రసంఘాతసమాక్రాంతజగత్రయమ్‌ || 8

పందొమ్మిదవ అధ్యాయము

నారదుడు చెప్పసాగెను - కాలనేమి కోపముతో కూడుకుని యుండి, రూపమును గమనించక, నిమిని ఇంద్రుడనుకొని వేగముగా జట్టుపట్టుకొని లాగి నాదము చేసెను - (1) అంత నిమి మహాబలుడగు కాలనేమితో నిట్లనెను - (2) 'కాలనేమీ! నేను నిమిని, దేవతయనుకొని నన్ను చంపవద్దు - యుద్ధమున మోహమునొందిన నీచే దేవతలనుకొని మనవారు వధించబడినారు - (3) జయింపలేని మన దానవులు దేవతల చేత పదికోట్లమంది వధఙంపబడినారు - అది తెలుసుకో! త్వరగా అన్ని అస్త్రములను నివారించు బ్రహ్మాస్త్రమును విడువుము - (4) అని నిమి తెలియజెప్పగా కాలనేమి త్వరగా బ్రహ్మాస్త్రమును విడువగా అది ఆకాశమున అద్భుతముగా ప్రజ్వలించెను - (5) దేవతల సైన్యము కూడా పూర్తిగా భయముతో కలవరపడినది - (6) బ్రహ్మాస్త్రము వలన శంబరాస్త్రము శమించినది - దానితో కోపించిన సూర్యుడు మహేంద్రజాలమును పొంది తన శరీరమును భీషణముగా చేసెను - ఆ శరీరముచేత ముల్లోకములు విస్ఫులింగములచేత నిండిపోయెను - (8)

తతాప దానవానీకం గలన్‌ మజ్జాంఘ్రిశోణితమ్‌ | చక్షూంషి దానవేంద్రాణాం చకారాంధాని స ప్రభుః || 9

గజానామగలన్మేదః పేతుశ్చాపి రథా భువి | తురంగమాః శ్వసంతశ్చ ఘర్మార్తా రథినోపి చ || 10

ఇతశ్చేతశ్చ సలిలం ప్రార్థయంతస్తుషాతురాః | గిరిద్రోణీశ్చ పాదాంశ్చ గిరీనాం గహనాని చ || 11

తేషాం ప్రార్థయాతాం శ్రీఘ్రమన్యోన్యం చ విసర్పిణామ్‌ | దావాగ్నిరజ్వలత్తీవ్రో ఘోరో నిర్దగ్థపాదపః || 12

తోయార్థినః పురో దృష్ట్వా తోయం కల్లోలమాలితమ్‌ | పురః స్థితమపి ప్రాప్తుం న శేకురుపసాదితుమ్‌ || 13

అప్రాప్య సలిలం భూమావభ్యాశే ద్రుతమేవ తే | తత్ర తత్ర వ్యదృశ్యంత మృతా దైత్యేశ్వరా భువి || 14

రథా గజాశ్చ పతితాస్తురంగాశ్చ శ్రమాన్వితాః | స్థితా వమంతో ధావంతో గలహృతవసాస్రజః || 15

దానవానాం కోటికోటిః వ్యదృశ్యత మృతం తదా | ఏవం క్షయో దానవానాం తస్మిన్‌ మహతి వర్తితే || 16

కారిపోవుచున్న మూలుగ మొదలగు వానితో, రక్తముతో దానవసేన తపించెను - సూర్యుడు దానవవీరుల నేత్రములను చీకటి కమ్మునట్లు చేసెను - (9) ఏనుగుల మేదస్సు కారిపోగా, రథములు నేలపై బడినవి - గుర్రములు, రథికులు ఎండచే బాధింపబడి ఆయాసపడసాగిరి - (10) దప్పికగొని వారు ఇటు అటు నీటిని ప్రార్థిస్తూ పర్వత చెలమలను, పర్వత పాదములను, గిరి గుహలను వెదకసాగిరి. అపుడు తీవ్రమైన దావాగ్ని చెట్లను దహింపవేసి జ్వలించెను - (12) నీటిని కోరుచున్న వారు, ఎదుట నీరు కల్లోలమగుట చూచి ఎదుటనున్న దానిని సమీపించుటకు కూడా సమర్థులు కారైరి - (13) భూమిపై నీటిని పొందక వెంటనే వారు మృతులై భూమిపై అక్కడక్కడ కనిపించిరి - (14) రథములు, ఏనుగులు, గుర్రములు శ్రమతో కూడుకొని నేలకూలెను - నిలిచియున్నవి కక్కుకొనుచు, పరుగెడుచూ, వసామున్నగువానిని వెదజల్లుచూ వుండెను - (15) దానవులు కోట్లకొలదిగా మృతులై కనబడిరి - ఇట్లు దానవుల నాశనము అధికమైయుండగా కాలనేమి క్రోధమునొందెను - (16)

ప్రకోపోద్భూతతామ్రాక్షః కాలనేమీ రుషాతురః | బభూవ కాలమేఘాభః స్ఫురద్రోమశతహృదః || 17

గంభీరాస్ఫోటనిర్హ్రాదజగద్ధ్రుదయకంపనః | ప్రచ్ఛాద్య గగనం సూర్యప్రభాం సర్వాం వ్యనాశయత్‌ || 18

వవర్ష శీతం చ జలం దానవేంద్రబలం ప్రతి | దైత్యాస్తాం వృష్టిమాసాద్య సమాశ్వస్తాస్తతో ద్రుతమ్‌ || 19

బీజాంకురా ఇవ వ్లూనాః ప్రాప్య వృష్టిం ధరాతలే | తతః స మేఘరూపేణ కాలనేమిర్మహాసురః || 20

శస్త్రవృష్టిం వవర్షోగ్రాం దేవానీకేషు దుర్జయః | తయా వృష్ట్వా పీడ్యమానా దైత్యైరన్యైశ్చ దేవతాః || 21

గతిం కాంచిన్న పశ్యంతి గావః శీతార్దితా ఇవ | పరస్పరం వ్యలీయంత గజేషు తురగేషు చ || రథేషు చ భయత్రస్తాస్తత్ర తత్ర నిలిల్యిరే || 22

ఏవం తే లీయమానాశ్చ నిహతాః కాలనేమినా | దృశ్యంతే పతితా దేవాః శస్త్రభిన్నాంగసంధయః || 23

విభిన్నా భిన్నమూర్థానస్తథా భిన్నోరుజానవః | విపర్యస్తం రథాంగైశ్చ పతితం ధ్వజశక్తిభిః || 24

తురంగాణాం సహస్రాణి గజానామయుతాని చ | రక్తేన తేషాం ఘోరేణ దుస్తరా చాభవన్మహి || 25

ఏవమాజౌ మహాదైత్యః కాలనేమిర్మహాసురః | జఘ్నే ముహూర్తమాత్రేణ గంధర్వాణాం దశాయుతమ్‌ || 26

కోపమెక్కువగుటచే కళ్ళు ఎర్రబడగా కాలనేమి ఒళ్లు గగుర్పొడచగా కాలమేఘమువలె నుండెను - (17) గంభీరమగు ధ్వనిచే జగత్తుల హృదయమును కంపింపజేయు ఆ కాలనేమి ఆకాశమును కమ్ముకొని సూర్వకాంతిని నశింపజేసెను - (18) దానవవీరుల సైన్యము వైపు చల్లనినీటిని కురిపింపజేసెను - అపుడు దైత్యులా వర్షపు నీటిని వెంటనే పొంది ఊరడిల్లిరి - (19) వాడినవిత్తనములు, మొలకలు నీటిని పొంది ఊరడిల్లినట్లు వారు భూమిపై ఆ వర్షమును పొంది ఊరడిల్లగా మహాసురుడగు కాలనేమి మేఘరూపములో దేవసైన్యముపై శస్త్రముల వర్షమును కోపముగా కురిపింపజేసెను - (20) ఆ వృష్టిచేత మరియు ఇతర దైత్యులచేత పీడింపబడుచున్న దేవతలు, చలిచే బాధనొందిన గోవులు వేరొక దిక్కును గించనట్లు వేరేగతిని గాంచరైరి - (21) గుర్రముల వెనుక, ఏనేగుల వెనుక, రథముల వెనుక వారు దాచుకొనగా కాలనేమి వారిని వధింపసాగెను. అపుడు శరీరము శస్త్రములచే ఛేదింపబడగా వారు నేలపైబడి కనిపించిరి - (23) తలలు తెగి, తొడలు, మోకాళ్ళు విరిగి బాణములు ఇతర ఆయుధములచేత వారు రథాంగములతో (చక్రములతో) సహా నేలకూలిరి - (24) వేలకొలదిగా ఏనుగులు, గుర్రములు వధింపబడగా వాని రక్తముతో భూమినిండి, దాట శక్యముగాని దానిగా నుండెను - (25) ఇట్లు మహాసురుడు వీరుడగు కాలనేమి క్షణములో వేలకొలదిగా గంధర్వులను వధించెను - (26)

యక్షాణాం పంచలక్షాణి కింనరాణాం తథైవ చ | జఘ్నే పిశాచకముఖ్యానాం సప్తలక్షాణి నిర్భయః || 27

ఇతరేషాం న సంఖ్యాప్తి సురజాతినికాయినామ్‌ | జఘ్నే స కోటిశః క్రుద్ధః కాలనేమిర్మదోత్కటః || 28

ఏవం ప్రతిభ##యే భీమే తదామరమహాక్షయే | సంక్రుద్ధవాశ్వినౌ వీరౌ చిత్రాస్త్రకవచోజ్వలౌ || 29

జఘ్నతుస్తౌ రణ దైత్యమేకైకం షష్టిభిః శ##రైః | నిర్భిద్యా తే మహాదైత్యం సపుంఖా వివిశుర్మహీమ్‌ || 30

తాభ్యాం బాణప్రహారైస్తు కించిత్సోzవాప్తచేతనః | జగ్రాహ చక్రం లక్షారం తైలధౌతం రణzధికం || 31

తేన చక్రేణ సోశ్విభ్యాం చిచ్ఛేద రథకూబరమ్‌ | జగ్రాహాథ ధనుర్దైత్యః శరాంశ్చాశీవిషోపమాన్‌ || 32

వవర్ష భిషజోర్మూర్ధ్ని సంఛాద్యాకాశగోచరమ్‌ | తావప్యస్త్రెః స్ముఋతైః సర్వాశ్ఛేదతుర్దైత్యసాయకాన్‌ || 33

తచ్చ కర్మ తయోర్దృష్ట్వా విస్మితః కోపమావిశత్‌ | జగ్రాహ ముద్గరం భీమం కాలదండవిభీషణమ్‌ || 34

స తముద్ర్భామ్య వేగేన చిక్షేపాస్య రథం ప్రతి | తం తు ముద్గరమాయాంతమాలోక్యాంబరగోచరే || 35

ముక్త్వా రథవుభౌ వేగాదాప్లుతౌ తరసాశ్వినౌ | తౌ రథౌ స తు నిష్పిష్య ముద్గరోzచలసంనిభః || 36

కాలనేమి భయమెరుగక యక్షులను, కిన్నరులను, పిశాచముఖ్యులను లక్షలకొలదిగా వధించెను - (27) దేవ జాతికి చెందిన వారి సంఖ్య తెలియకుండెను - మదించిన ఆ దైత్యుడు కోపించి కోట్లకొలదిగా వధించెను - (28) ఇట్లు దేవతలకు గొప్ప నాశనము వాటిల్లగా ఆ భీకరయుద్ధమున చిత్రమగు అస్త్రములను, కవచములను ధరించిన వారు, వీరులగు అశ్వినీ దేవతలు క్రోధము నొందిరి - (29) వారు నిశితమగు అరవై బాణముల చేత ఒక్కొక్క దైత్యుని చంపసాగిరి, ఆ బాణములు మహాదైత్యుడగు కాలనేమిని బాణములతో కొట్టగా ఆ బాణములు వానిని తాకుచూ పుంఖములతో సహా భూమిని చేరెను - (30) వారి బాణముల దెబ్బలచే ఆ దైత్యుడు కొంత చైతన్యమును పొంది నూనెచే కడగబడి, ఈనెలు కనబడుచున్న చక్రమును గ్రహించెను - (31) ఆచక్రముతో అతను అశ్వినుల రథముయొక్క కాడికట్టును ఛేదించెను - వెంటనే దైత్యుడు ధనుస్సును చేతబట్టి పాము విషమువంటి బాణములను అశ్వినుల తలపై ఆకాశమునుకమ్ముచూ కురిపంపజేసెను - (32) అశ్వినులుకూడా స్మరించిన ఆస్త్రములతో దైత్యుల బాణములను ఛేదింపసాగిరి - (33) అది చూచి కోపించిన దైత్యుడు కోపముతో కాలదండమువలె భీకరమగు ముద్గరమను ఆయుధమును గ్రహించెను - (34) దానిని పైకెత్తి అతను అశ్వినుల రథముపై విసిరెను - ఆకాశమున తమవైపు వచ్చుచున్న ఆ ముద్గరమును చూచి అశ్వినులు వేగముగా రథమును విడిచి పక్కకు దుమికిరి - పర్వతమువలెనున్న ముద్గరము వారి రథమును పిండిచేసెను - (36)

దారయామాస ధరణీం హేమజాలపరిష్కృతః | తస్య కర్మాథ తద్దృష్ట్వా భిషజౌ చిత్రయోధినౌ || 37

వజ్రాస్త్రం చ ప్రకుర్వాణౌ దానవేంద్రమయుధ్యతామ్‌ | ఘోరవజ్రప్రహారైస్తు దానవః స పరిక్షతః || 38

రథో ధ్వజో ధనుశ్చైవ ఛత్రం చ కవచం తథా | క్షణన శతధా భూతం సర్వసైన్యస్య పశ్యతః || 39

తద్దృష్ట్వా దుష్కరం కర్మ సోzశ్విభ్యాం భీమవిక్రమః | నారాయణాస్త్రం బాలవాన్ముమోచ రణమూర్దని || 40

తతః శశామ వజ్రాస్త్రం కాలనేమిస్తతో రుషా | జీవగ్రాహం గ్రాహయీతుమశ్వనౌ తౌ ప్రచక్రమే || 41

తావభిప్రాయమాలక్ష్య సంత్యజ్య సమరాంగణమ్‌ | పదాతీ వేపమానాంగౌ ప్రదృతౌ వాసవో యతః || 42

తయోరనుగతో దైత్యః కాలనేమిర్నదన్ముహుః | ప్రాప్యేంద్రస్య బలం క్రూరో దైత్యానీకపదానుగః || 43

స కాల ఇవ కల్పాంతే యదా వాసవమాదృతః | తం దృష్ట్వా సర్వభూతాని వివిశుర్‌ విహ్వలాని తు || 44

హాహానావం ప్రకుర్వాణాస్తదా దేవాశ్చ మేనిరే | పరాజయం మహేంద్రస్య సర్వలోకక్షయావహమ్‌ || 45

చేలుః శిఖరిణో ముఖ్యాః పేతురుల్కా నభస్తలాత్‌ | జగర్జుర్‌ జలదా దిక్షు సంభూతశ్చ మహారవః || 46

తరువాత బంగారు జాలములచే అలంకరింపబడిన ఆ ముద్గరము భూమిని చీల్చెను - దైత్యుని యుద్ధకర్మను చూచి చిత్రమగు యుద్ధమును చేయు అశ్వినులు వజ్రాస్త్రమును కల్పించి దానవేంద్రునితో తలబడిరి - (37) ఘోరమగు వజ్రాస్త్రముచే దానవుడు గాయపడెను - (38) సైన్యమంతా చూచుచుండగా అతని రథము, ధ్వజము, ధనువు, ఛత్రము, కవచము, క్షణములో నూరు ముక్కలాయెను - (39) అశ్వినులు అట్లు ఎవరూ చేయలేని యుద్ధమును చేయుట చూచి వీరుడగు ఆ కాలనేమి వారిపైకి నారాయణాస్త్రమును విడిచెను - (40) అంత వజ్రాస్త్రము శమించగా కాలనేమి కోపముతో ఆ అశ్వినీ దేవతలను బ్రతికియుండగా బంధించవలెనని ప్రయత్నించెను - (41) శరీరము వణకుచుండ వారు ఇంద్రుడున్నచోటికి పరుగెత్తిరి - (42) పెద్దగా ధ్వనిచేయుచూ కాలనేమి వారిననుసరించుచూ ఇంద్రుని బలమును పొందెను - (43) ఇంద్రుని చేరిన కాలనేమి యుగాంతమున మృత్యువువలె నుండెను - అతనిని చూచి ప్రాణులన్నీ విహ్వలత నొందినవి - (44) అపుడు దేవతలు హాహాకారమును చేయుచూ, అన్ని లోకములకు క్షయమును కలిగించునట్లు మహేంద్రుడు పరాజయమొందునని తలచిరి - (45) ముఖ్యమగు పర్వతములు చలించినవి, ఆకాశమునుండి ఉల్కలు నేలరాలినవి, దిక్కులంతటా మేఘములు గర్జించినవి కలిగినది - (46)

తం భూతవికృతిం దృష్ట్వా దేవాః సేంద్రా భయావహాః | మనసా శరణం జగ్మర్మాసుదేవం జగత్పతిమ్‌ || 47

నమో బ్రహ్మాణ్యదేవాయ గోబ్రాహ్మణహితాయ చ | జగద్ధితాయ కృష్ణాయ గోవిందాయ నమో నమః || 48

స నో రక్షతు గోవిందో భయార్తాస్తే జగుః సురాః | సురాణాం చింతితం జ్ఞాత్వా భగవాన్‌ గరుడధ్వజః || 49

విబుధ్యైవ చ పర్యంకాద్యోగనిద్రాం విహాయ సః | లక్ష్మీకరయుగాంభోజలాలితాంఘ్రిసరోరుహః || 50

శారదాంబరనీరాబ్జకాంతిదేహచ్ఛవిః ప్రభుః | కౌస్తుభోద్భాసితహృదయః కాంతికేయూరభాస్కరః || 51

విమృశ్య సురసంక్షోభం వైనతేయమథాహ్వయత్‌ | ఆహూతేzవస్థితే తస్మిన్‌ గరుడే దుఃఖితే భృశమ్‌ || 52

దివ్యనానాస్త్రతీక్‌ష్ణార్చిరుహ్యాగాత్సురాహవమ్‌ | తత్రాపశ్యత దేవేంద్రం భయభీతమభిదృతమ్‌ || 53

దానవేంద్రైర్నవాంభోదసచ్ఛాయైః సర్వథోత్కటైః | యథా హి పురుషం ఘోరైరభాగ్యైరర్థకాంక్షిభిః || 54

త్రాణాయావ్రజద్‌ విష్ణుః స్తూయమానో ముహుః సురైః | అభాగ్యేభ్యః పరిత్రాతుం సుకృతం నిర్మలం యథా || 55

అథాపశ్యత దైత్యేంద్రో వియతి ద్యుతిమండలమ్‌ | స్ఫురంతముదయాచ్ఛీఘ్రం కాంతం సూర్యశతం యథా || 56

అట్లు ప్రాణులు వికారమునొందుటను జూచి భయముతో దేవతలందరూ జగత్పతియగు వాసుదేవుని మనసులోనే శరణుజొచ్చిరి - (47) 'శ్రేష్ఠమైన సర్వవ్యాపియగు ఆ గోవిందునికి, గోబ్రాహ్మణహితకరునికి, జగత్తుకు హితమొనరించువానికి నమస్కారములు - (48) ఆ గోవిందుడు మనలను రక్షించుగాక' యని దేవతలు భయపీడితులై వెళ్ళిరి - దేవతల ఆలోచనను తెలుసుకొని శ్రీమహావిష్ణువు మేల్కొని, శయనమును, యోగనిద్రను విడిచెను - (49) లక్ష్మీదేవి కమలములవంటి చేతులతో లాలింపబడిన పాదపద్మములు గల విష్ణువు, శరత్కాలమున ఆకాశముననున్న నల్లకలువ వంటి దేహకాంతి గలవాడు, కౌస్తుభమణిచే మెరియుచున్న హృదయము గలవాడు, ప్రకాశించు కేయూరములనే ప్రకాశింపజేయువాడు సురుల సంక్షోభము తెలుసుకొని గరుడుని పిలిచెను - (51) పిలువగనే వచ్చిన గరుడుడు దుఃఖితుడై నిలుచుండుట చూచి శ్రీమహావిష్ణువు అనేక ఆయుధముల కాంతిచే మెరియుచూ గరుడునిపై యుద్ధమునకు వెళ్ళెను - (52) అక్కడ భయపడి పారిపోయిన దేవేంద్రుని చూచెను - (53) నీలి మేఘకాంతి గల క్రూరులైన దానవవీరులచే, దేవేంద్రుడు ధనము గోరుచున్న అభాగ్యులు మరియు క్రూరులగు వారిచే తరమడిన పురుషునివలె తరమబడుటను విష్ణువు చూచెను - (54) అపుడు దేవతలు మరల మరల కీర్తించుచుండగా విష్ణువు అతనిని రక్షించుటకు వెళ్ళెను. స్వచ్ఛమగు పుణ్యమును అభాగ్యములనుండి రక్షించునట్లు దేవేంద్రుని రక్షింపదలిచెను. (55) అపుడు దైత్యేంద్రునికి ఆకాశమున వందసూర్యులు వెలుగుచున్నట్లుగా నున్న ఒక కాంతిమండలము కలిపించెను - (56)

ప్రభవం జ్ఞాతుమిచ్ఛంతో దానవాస్తస్య తేజసః | గరుడం తమథాపశ్యన్‌ కల్పాంతానలభైరవమ్‌ || 57

తత్ర స్థితం చతుర్బాహుం హరిం చానుపమద్యుతమ్‌ | తమాలోక్యాసురేంద్రాస్తు హర్షసంపూర్ణమానసాః || 58

అయం స దేవః సర్వేషాం శరణం కేశవోzరిహో | అస్మిన్‌ జితే జితాః సర్వా దేవతా నాత్ర సంశయః || 59

ఏవమాశ్రిత్య లోకేశా యజ్ఞభాగభుజోzమరాః | ఇత్యుక్త్యా తే సమాగమ్య సర్వ ఏవ తతస్తతః || 60

తం జఘ్నర్వివిధైః శ##సై#్త్రః పరివార్య సమంతతః | కాలనేమిప్రభృతయో దశ దైత్యమహారథాః || 61

షష్ట్వా వివ్యాధ బాణానాం కాలనేమిర్జనార్దనమ్‌ | నిమిః శ##తేన బాణానాం మథనోzశీతిభిః శ##రైః || 62

జంభకశ్చైవ సప్తత్యా శుంభో దశభిరేవ చ | శేషో దైత్యేశ్వరః సర్వో విష్ణుమేకైకశః శ##రైః || 63

దశభిర్‌దశభిః శ##ల్యైర్జఘ్నః సగరుడం రణ | తేషామమృశ్యత్‌ తత్‌కర్మ విష్ణుర్దానవసూదనః || 64

ఏకైకం దానవం జఘ్నే షడ్భిః షడ్భిరజిహ్మగైః | ఆకర్ణకృష్టైర్భూయశ్చ కాలనేమిస్త్రిభిః శ##రైః || 65

విష్ణుం వివ్యాధ హృదయే రోషాద్రక్తవిలోచనః | తస్యాశోభంత తే బాణా హృదయే తప్తకాంచనాః || 66

దానవులు అపుడాతేజస్సు ఎక్కడనుండి వచ్చుచున్నదో తెలియగోరి చూడగా యుగాంతమున అగ్నివలె భీకరముగా నున్న గరుడుడు కనిపించెను - (57) గరుడునిపై చతుర్బాహువగు హరి అమితకాంతితో ప్రకాశించుట చూచి అసురవీరులు సంతోషించిరి - (58) శత్రువుల వధించు ఈ హరియే అందరికి శరణమగు దేవుడు. ఇతడు ఓడినచో దేవతలందరూ నిస్సంశయముగా ఓడుదురు - (59) ఇతనిని ఆశ్రయించే లోకపాలురగు సురులు యజ్ఞమున భాగముననుభవించుచుండిరి అనుకొని కాలనేమి మున్నగుమహారథులు అందరూ కలిసివచ్చి శ్రీ విష్ణువును చుట్టుముట్టి బాణములతో కొట్టసాగిరి - (61) కాలనేమి అరవై బాణములను జనార్దనునిపైకి విడవగా, నిమి వందబాణములను, మధనుడు ఎనభై బాణములను విడిచిరి - (62) జంభకులు డెబ్బై, శుంభుడు పది బాణములను వదిలిరి - మిగిలిన దైత్యవీరులు పదిపది బాణములతో గరుడునితో సహా విష్ణువును యుద్ధమున కొట్టసాగిరి - (63) దానవనాశకుడగు విష్ణువు వారి కర్మను సహించెను - (64) తరువాత చక్కగా వెళ్ళుఆరు ఆరు బాణములతో ఒక్కొక్క దానవుని కొట్టెను - కోపముతో ఎరుపెక్కిన కళ్ళు గల కాలనేమి విష్ణువును ఎదపై, చెవివరకు లాగివిడిచిన మూడు బాణములతో కొట్టెను - (65) అపుడా బాణములు విష్ణువు ఎదపై మేలిమి బంగారమువలె శోభిల్లెను - (66)

మయూఖా ఇవ సందీప్తాః కౌస్తుభస్య స్ఫురక్త్విషః | తైర్బాణౖః కించిదాయస్తో హరిర్‌జగ్రామా ముద్గరమ్‌ || 67

స తముద్‌గ్రాహ్య వేగేన దానవాయ ముమోచ వై | దానవేంద్రస్తమప్త్రాప్తం వియత్యేవ శితైః శ##రైః || 68

చిఛ్ఛేద తిలశః క్రుద్ధో దర్శయన్‌ పాణిలాఘవమ్‌ | తతో విష్ణుః ప్రకుపితః ప్రాసం జగ్రాహ భైరవమ్‌ || 69

తేన దైత్యస్య హృదయం తాడయామాస వేగతః | క్షణన లబ్ధసంజ్ఞస్తు కాలనేమిర్మహాసురః || 70

శక్తిం జగ్రాహ తీక్‌ష్ణాగ్రాం హేమఘంటాట్టహాసినీమ్‌ | తయా వామం భుజం విష్ణోర్‌బిభేద దితినందనః || 71

భిన్నం శక్త్యా భుజం తస్య సృతశోణితమాబభౌ | నీలే బలాహకే విద్యుత్‌ విద్యోతతే యథా ముహుః || 72

తతో విష్ణుః ప్రకుపితో జగ్రాహ విపులం ధనుః | సప్తదశ చ నారాచాంస్తీక్‌ష్ణాగ్రాన్‌ మర్మభేదినః || 73

దైత్యస్య హృదయం షడ్భిర్‌ వివ్యాధ చ శ##రైస్త్రిభిః | చతుర్భిః సారథిం చాస్య ధ్వజం చైకేన పత్రిణా || 74

ద్వాభ్యాం ధనుర్జ్యాధనుషీ భుజం చైకేన పత్రిణా | స విద్ధో హృదయే గాఢం దోషైర్మూఢో యథా నరః || 75

స్రుతరక్తారుణః ప్రాంశుః పీడాచలితమానసః | చకంపే మారుతేనేవ చోదితః కింశుకద్రుమః || 76

కౌస్తుభమణి యొక్క వెలుగుచున్న కిరణములవలె ఆ బాణముల కాంతి వెలుగుచుండెను. ఆ బాణములవలన కొద్దిగా ఆయాసపడిన హరి ముద్గరమును గ్రహించెను - (67) వేగముగా ఆ ముద్గరమును దానవునిపైకి ప్రయోగించెను - దానవేంద్రుడు అతని వద్దకా ఆయుధము రాకమునుపై పదునైన బాణములతో దానిని గొట్టెను - (68) హస్తకౌశలముతో దానిని నువ్వులవంటి ముక్కలుగా ఛేదించెను - అంతట విష్ణువు మిగులకోపించి భయం కరముగా నున్న ప్రాస అను ఆయుధమును చేతబట్టెను - (69) దానితో వేగముగా దైత్యుని హృదయముపై కొట్టగా దైత్యుడు క్షణకాలము సొమ్మసిల్లి మరల చైతన్యమును పొంది పదునైనది, బంగారు గంటలతో నినదించునదియగు 'శక్తి' అను ఆయుధమును గ్రహించెను. దానితో విష్ణుమూర్తి ఎడమభుజమును కొట్టగా దానినుండి రక్తముకారుచూ ఆ భుజము నల్లని మేఘముతో వెరుపుతీగ ప్రకాశించునట్లు ప్రకాశించెను - (72) అపుడు విష్ణువు మిగుల కోపించి విశాలమగు ధనుస్సును తీసుకొని రహస్యప్రదేశములను దెబ్బతీయగల ములుకులుగలత బాణములను పదిహేడింటిని వదిలెను - (73) తొమ్మిది బాణములతో దైత్యుని ఎదను, నాలుగింటితో సారథిని, ఒకదానితో ధ్వజమును కొట్టెను - (74) రెంటితో ధనుస్సును, ఒకదానితో నారిని, ధనుస్సును కొట్లెను. తన దోషములతో మూర్ఖుడైన నరుడు కొట్టబడినట్లు కొట్టబడిన ఆ దానవుడు ఎదపై దెబ్బతో రక్తము కారుచుండగా, బాధతో మనసు వణకుచుండగా పొడుగుగా నిలుచుండి గాలికి వణకుచున్న మోదుగు చెట్టువలె వణకసాగెను - (76)

తతః కంపితమాలక్ష్య గదాం జగ్రాహ కేశవః | తాం చ వేగేన చిక్షేప కాలనేమివధం ప్రతి || 77

సా పపాత శిరస్యుగ్రా సహసా కాలనేమినః | సంచూర్ణితోత్తమాంగస్తు నిష్పిష్టముకుటోసురః || 78

స్రుతరక్తౌఘరంధ్రశ్చ స్రుతధాతురివాచలః | పపాత స్వే రథే భగ్నో విసంజ్ఞః శిష్టజీవనః || 79

పతితస్య రథోపస్థే దానవాస్యాచ్యుతోzరిహా | స్మితపూర్వ ఉవాచేదం వాక్యం చక్రాయుధః ప్రభుః || 80

గచ్ఛాసుర విముక్తోzసి సాంప్రతం జీవ నిర్‌వృతః | తతః స్వల్పేన కాలేన అహమేవ తవాంతకః || 81

ఏవం వచస్తస్య నిశమ్య విష్ణోః సర్వేశ్వరస్యాథ రథం నిమేషాత్‌ | నినాయ దూరం కిల కాలనేమినో భీతస్తదా సారథిర్లోకనాథాత్‌ || 82

ఇతి శ్రీ స్కాందే మహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే

దేవాసురసంగ్రామే కాలనేమికృతయుద్ధసంమర్దే విష్ణునా సహ కాలనేమియుద్ధవర్ణవం నామైకోనవింశోzధ్యాయః

అంతట విష్ణువు వణకుచున్న దైత్యుని గమనించి గదను తీసుకొని కాలనేమిని వధించుటకై వేగముగా విసిరెను - (77) ఆ గొప్ప గద ఒక్కమారుగా కాలనేమి తలపై పడి వాడి తల నుగ్గుకాగా, కిరీటము చూర్ణము కాగా, అన్ని రంధ్రములనుండి రక్తము కారుచుండగా వాడు ధాతువులు స్రవించు పర్వతమువలె నుండెను. స్పృహకోల్పోయి ఆ దైత్యుడు జీవితమింకా మిగిలియుండుటచే రథముపై పడెను - (79) రథముపై పడివున్న కాలనేమి వద్దకు వచ్చి చక్రాయుధుడగు శ్రీహరి నవ్వి ఇట్లనెను - (80) 'అసరుడా! ఇప్పటికి వదలుచున్నాను. హాయిగా బ్రతుకుము, త్వరలోనే నిన్నంతమొందించగలను' - (81) దేవదేవుడగు విష్ణువట్లు పలుకగా విని భయపడిన కాలనేమి రథసారధి ఆ రథమును దూరముగా తీసుకొని పోయెను - (82)

ఇది శ్రీ స్కాందపురాణమున మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున దేవాసురసంగ్రామమందు కాలనేమి యుద్ధము చేయగా శ్రీవిష్ణువు అతనితో యుద్ధము చేయుట యను పందొమ్మిదవ అధ్యాయము

వింశోzధ్యాయః

నారద ఉవాచ -

తం దృష్ట్వా దానవాః సర్వే కృద్ధాః సై#్వః సై#్వర్‌బలైర్‌వృతాః | సరఘా ఇవ మాక్షికం రురుధుః సర్వతస్తతః || 1

పర్వతాభే గజే భీమే మదస్రావిణి దుర్దమే | సితచిత్రపతాకే తు ప్రభిన్నకటాముఖే || 2

స్వర్ణవర్ణాంచితే యద్వన్నగే దావాగ్నిసంవృతే | ఆరుహ్యాజౌ నిమిర్‌దైత్యో హరిం ప్రత్యుద్య¸° బలీ || 3

తస్యాసన్‌ దానవా రౌద్రా గజస్య పరిరక్షిణః | నప్తవింశతికోట్యశ్చ కిరీటకవచోజ్వలాః || 4

అశ్వమారుహ్య శైలాభం మథనో హరిమాద్రవత్‌ | పంచయోజనప్రగ్రీవముష్ణ్రమాస్థాయ జంభకః || 5

శుంభో మేషం సమారుహ్య వ్రజద్ద్వాదశయోజనమ్‌ | అపరే దానవేంద్రాశ్చ యత్తా నానాస్త్రపాణయః || 6

ఆజగ్ముః సమరే కృద్ధా విష్ణుమక్లిష్లకారిణమ్‌ | పరిఘేణ నిమిర్‌దైత్యో మధనో ముద్గరేణ చ || 7

శుంభః శూలేన తీక్షేన ప్రాసేన గ్రసనస్తథా | చక్రేణ క్రథవః కృద్ధో జంభః శక్త్వా మహారణ || 8

జఘ్నర్‌ నారాయణం శేషా విశఙఖైర్‌మర్మభేదిభిః | తాన్యస్త్రాణి ప్రయుక్తాని వివిశుః పురుషోత్తమమ్‌ || 9

ఉపదేశా గురోర్‌ యద్వత్సచ్ఛిష్యం బహుధేరితాః | తతః కృద్ధో హరిర్‌ గృహ్యా ధనుర్బాణాంశ్చ పుష్కలాన్‌ || 10

ఇరవయ్యవ అధ్యాయము

నారదుడు చెప్పసాగెను - 'ఆ విష్ణువును చూచి దానవులందరూ కోపించి తమ తమ బలబులతో కూడి తేనెతుట్టెను తేనెటీగల వలె అన్ని వైపులనుండి చుట్టుముట్టిరి - (1) పర్వతమువలె పెద్దదై మదమును స్రవించుచున్న ఏనుగునొకదానిని ఎక్కి నిమి' అను దైత్యుడు హరిని ఎదుర్కొనెను - ఆ ఏనుగు తెల్లనైన, చిత్రవర్ణముగల పతాకములను గలిగి, పగిలిన గండభాగముతో, బంగారువర్ణముతో నుండి, దావాగ్నితో కూడిన పర్వతము వలెనుండెను - (3) రౌద్రముగల దానవులనేకులు ఆ ఏనుగునకు చుట్టూ నిలిచి రక్షణ కల్పించరి - వారు కిరీటముతలో, కవచములతో వెలుగుచుండరి - (4) మధనుడు పర్వతమువంటి గుర్రమునెక్కి విష్ణువు నెదుర్కొనెను - జంభకుడు ఐదుయోజనముల పొడవు మెడగల ఒంటె నెక్కెను - (5) శంభుడు పన్నెండు యోజనముల విస్తృతి గల మేసమునెక్కెను - (6) వారు సమర్థుడగు విష్ణువును సమీపించిరి - అపుడు నిమి పరిఘతో, మధనుడు ముద్గరముతో, శంభుడు శూలముతో, గ్రసనుడు పదునైన ప్రాసతో, క్రథనుడు చక్రముతో, కోపించిన జంభుడు 'శక్తితో' ఆ మహాయుద్ధమున నారాయణుని దెబ్బతీయసాగిరి - (8) ఇతరులు నారాయణుని పదునైన బాణములతో కొట్టసాగిరి - అట్లు ప్రయోగింపబడిన ఆ అస్త్రములు అనేకవిధాలుగా చెప్పబడిన గురువుయొక్క ఉపదేశములు యోగ్యుడైన శిష్యుని చేరినట్లు నారాయణుని తాకినవి - (9) అంతట కోపించిన శ్రీహరి అనేక బాణములను, ధనుస్సులను గ్రహించెను - (10)

మమర్ద దైత్యసేనాం తత్‌ ధర్మమర్దవచో యథా | నిమిం వివ్యాధ వింశత్యా బాణౖరనలవర్చసైః || 11

మథనం దశభిశ్చైవ శుంభం పంచభిరేవ చ | శ##తేన మహిషం కృద్ధో వివ్యాధోరసి మాధవః || 12

జంభం ద్వాదశభిస్తీక్‌ష్ణైః సర్వాంశ్చైకైకశోzష్టభిః | తస్య తల్లాఘవం దృష్ట్వా దానవాః క్రోధమూర్ఛితాః || 13

చక్రుర్‌గాఢతరం యత్నమావృణ్వానా హరిం శ##రైః | చిచ్ఛేదాథ ధనుర్‌జ్యాం చ నిమిర్‌ భ##ల్లేన దానవః || 14

హస్తాచ్చాపం చ సంరంభాచ్చిచ్ఛేద మహిషాసురః | పీడయామాస గరుడం జంభో బాణాయుతైస్త్రిభిః || 15

భుజావస్య చ వివ్వాధ శుంభో బాణాయుతేన వై | తతో విస్మితచిత్తస్తు గదాం జగ్రాహ మాధవః || 16

తాం ప్రాహిణోత్స వేగేన మథనాయ మహాహవే | తామప్రాప్తాం నిమిర్‌బాణౖర్‌ముశలాభైః సహస్రశః || 17

ఆహత్య పాతయామాస వినదన్‌ కాలమేఘవత్‌ | తతోంzతరిక్షే హాహేతి భూతానాం జజ్ఞిరే కథాః || 18

నైతదస్తి బలం వ్యక్తం యత్రాశీర్యత సా గదా | తాం హరిః పతితాం దృష్ట్వా అస్థానే ప్రార్థనామివ || 19

జగ్రాహ ముద్గరం ఘోరం దివ్యరత్నపరిష్కుఋతమ్‌ | తం ముమోచాతివేగేన నిమిముద్దిశ్య దానవమ్‌ || 20

ఆ బాణములు దైత్యసేనను దాంభికవాక్కు ధర్మమును దెబ్బతీయునట్లు దెబ్బ తీసెను - తరువాత శ్రీహరి అగ్నివలె వెలుగు ఇరవై బాణములతో నిమిని దెబ్బతీసెను - (11) పదిబాణములతో మధనుని, ఐదుబాణములతో శంభుని, మందబాణములతో మహిషుని, కోపముగా ఎదపై కొట్టెను - (12) పన్నెండు పదునైన బాణములతో జంభుని, మిగిలిన వారినొక్కొక్కని ఎనిమిది బాణములతో కొట్టగా శ్రీహరి ధనుర్విద్యా నైపుణ్యమును చూచి దానవులు కోపముతో ఒడలు మరిచిరి - (13) బాణములతో శ్రీహరిని ఆవరించి వారు గొప్ప ప్రయత్నమే చేసిరి - నిమి బళ్ళెముతో శ్రీహరి వింటిత్రాడును, విల్లును ఛేదించెను - (14) మహిషాసురుడు త్వరగా శ్రీహరి చేతిలోని బాణమును విరిచెను - ముప్పదివేల బాణములతో జంభుడు గరుడుని కొట్టెను - (15) పదివేల బాణములతో శంభుడు అతని భుజములను కొట్టెను - అపుడు విస్మయమును పొంది విష్ణువు గదను పట్టి వేగంగా దానిని మధునునిపైకి విడిచెను - అది రామునుపే నిమి ముసలములవంటి బాణములతో దానిని కొట్టి కాలమేఘమువలె నినదించుచూ పడవేసెను - (17) అపుడు ఆకసమున ప్రాణులు 'హా, హా' అనుట వినబడినది - (18) గద కూడా నిష్ఫలమైన ఈ బలము వ్యక్తముకాదు - అపుడు హరి అనుచితమైన చోట ప్రార్థన పనికిరానట్లు పనికిరాని గదను చూచి దివ్యరత్నములతో కూడిన దివ్యమైన ముద్గరమును నిమివైపు అమితవేగముతో విడిచెను - (20)

తమాయాంతం వియత్యేవ త్రయో దైత్యా హ్యవారయన్‌ | గదయా జంభ##దైత్యస్తు గ్రసనః పట్టిశేన తు || 21

శక్త్యా చ మహిషో దైత్యో నినదంతో మహారవమ్‌ | నిరాకృతం తమాలోక్య దుర్జనైః సుజనం యథా || 22

జగ్రాహ శక్తిముగ్రోగ్రాం శతఘంటామహాస్వనామ్‌ | జంభాయ తాం సముద్దిశ్యప్రాహిణోద్భీషణ రణ || 23

తమాయాంతీమథాలోక్య జంభోzస్యస్య రథాత్‌ త్వరాత్‌ | ఆప్లుత్వ లీలయా గృహ్ణన్‌ కామినీం కాముకో యథా || 24

తయైవ గరుడం మూర్‌ద్ని జఘ్నే స ప్రహసన్‌ బలీ | తతో భూయో రథం ప్రాప్య ధనుర్‌గృహ్యాభ్యయోజయత్‌ || 25

వి,ఊతాశ్చాభవత్‌ యుద్ధే గరుడః శక్తిపీడితః | తతః ప్రహస్య తం విష్ణుః సాధుసాధ్వితి భారత || 26

కరస్పర్శేన కృతవాన్‌ విమోహం వినతాత్మజమ్‌ | సమాశ్వాస్య చతం వాగ్భిః శక్తిం దృష్ట్వా చ నిష్ఫలామ్‌ || 27

కుభార్యస్య యథా పుంసః సర్వం స్యాత్‌ చింతితం వృథా | దృఢసారమహామౌర్వీమన్యాం సంయోజయత్‌ తతః || 28

కృత్వా చ తలనిర్ఘోషం రౌద్రమస్త్రం ముమోచ సః | తతోzస్త్రతేజసా సర్వమాకాశం నైవ దృశ్యతే || 29

భూమిర్‌దిశశ్చ విదిశో బాణజాలమయా బభుః | దృష్ట్వా తదస్త్రమాహాత్మ్యం సేనానిర్‌ గ్రసనోzసురః || 30

ఆ ముద్గరము వచ్చుచుండగా, గదతో జంభుడు, పట్టిశముతో గ్రసనుడు, శక్తితో మహిషుడు గట్టిగా నాదమును చేయుచూ దానిని నిలువరించిరి - (21) దుర్జనులచేత సుజనుడు నిలువరింపబడినట్లు ముద్గరము నిరాకరింపబడగా చూచి శ్రీహరి వందగంటలతో ధ్వనించుచున్న ఉగ్రమైన శక్తిని చేపట్టెను. భీషణరణమున దానిని జంభునిపైకి విసిరెను - (23) అది వచ్చుచుండుటను చూచి జంభుడు రథముపై నుండి దూకి కాముకుడు కామినిని పట్టుకొనినట్లు లీలగా దానిని పట్టి దానితోనే గరుడుని తలపై గట్టిగా నవ్వుచూ కొట్టెను - (24) తరువాత మరొక రథమునెక్కి, విల్లును బట్టి ఎదుర్కొనెను - (25) అపుడు శక్తిచే పీడింపబడిన గరుడుడు అచేతనుడాయెను - అపుడు విష్ణువు నవ్వి తన చేతితో గరుడుని తాకి అతనిని సచేతనునిజేసెను - (26) అతనిని తన మాటలతో ఊరడించెను - శక్తియను తన ఆయుధమును, చెడు భార్యగల పురుషుని ఆలోచనవలె నిష్ఫలమగుటను చూచి శక్తివంతమగు వూరొక వింటిత్రాడును సంధించెను - (28) దానితో ధ్వని చేసి రౌద్రాస్త్రమును విడిచెను - ఆ అస్త్రముయొక్క ప్రభావముచేత ఆకాశము కనిపించకుండెను - (29) భూమి, దిక్కులు అన్నీ బాణ పరంపరతో నిండెను - సేనానియగు గ్రసనుడనే అసురుడు ఆ అస్త్రమాహాత్మ్యమును చూచెను - (30)

బ్రాహ్మమస్త్రం చకారాశు సర్వస్త్రవినివారణమ్‌ | తేన తత్‌ప్రశమం యాతం రౌద్రాస్త్రం లోకభీషణమ్‌ || 31

అస్త్రే ప్రతిహతే తస్మిన్‌ విష్ణుర్‌ దానవసూదనః | కాలదండాస్త్రమకరోత్‌ సర్వలోకభయంకరమ్‌ || 32

సంధీయమానేస్త్రే తస్మిన్‌ మారుతః పురుషో వవౌ | చకంపే చ మహీ దేవీ భిన్నాశ్చాంబుధయోzభవన్‌ || 33

తదస్త్రముగ్రం దృష్ట్వా తు దానవా యుద్ధదుర్మదాః | చక్రురస్త్రాణి దివ్యాని నానారూపాణి సంయుగే || 34

నారాయణాస్త్రం గ్రసనస్తు చక్రే త్వాష్టం నిమిశ్చాస్త్రవరం ముమోచ | ఏషీకమస్త్రం చ చకార జంభో యుద్ధస్య దండాస్త్రనివారణాయ || 35

యావచ్చ సంధానవశం ప్రయాంతి నారాయణాదీని నివారణాయ | తావత్‌ క్షణనైవ జఘాన కోటీం దైత్యేశ్వరాణాం కిల కాలదండః || 36

అనంతరం శాంతభయం తదస్త్రం దైత్యాస్త్రయోగేన చ కాలదండమ్‌ | శాంతం తదాలోక్య హరిః స్వమస్త్రం కోపేన కాలానలతుల్యమూర్తిః || 37

జగ్రాహ చక్రం తపనాయుతప్రభముగ్రారమాత్మానమివ ద్వితీయమ్‌ | చిక్షేప సేనాపతయే జ్వలంతం చతుర్‌భుజః సంయతి సంప్రగృహ్య || 38

తదావ్రజత్‌ చక్రమథో విలోక్య సర్వత్మనా దైత్యవరాః స్వవీర్యాత్‌ | నాశక్నువన్వారయితుం ప్రచండం దైవం యథా పూర్వమివోపపన్నమ్‌ || 39

తదప్రతర్క్యం నవహేతితుల్యం చక్రం పపాత గ్రసనస్య కంఠే | తద్రక్తధారారుణఘోరనాభిర్జగామ భూయోపి కరం మురారేః || 40

వెంటనే అతను అన్ని అస్త్రములను నివారించు బ్రహ్మాస్త్రమును ప్రయోగించెను - దానితో లోకభీకరమైన రౌద్రాస్త్రము శాంతించెను - (31) అది చూచి దానవనాశకుడగు శ్రీహరి అన్నిలోకములకు భయమునుకలిగించు కాలదండాస్త్రమును ప్రయోగించెను - (32) అపుడు పెద్దగాలి వీచసాగెను - భూమి కంపించెను, సముద్రములు విడిపోయెను - (33) ఆ మహోగ్రమగు అస్త్రాన్ని చూచి యుద్దములో మదించిన దానవులు అనేకరూపములు గల అస్త్రములను సంధించిరి - (34) గ్రసనుడు నారాయణాస్త్రమును, నిమి త్వాష్టాస్త్రమును జంభుడు ఏషీకాస్త్రమును, దండాస్త్రమును నివారించుటకు ప్రయోగించిరి - (35) కాలదండాస్త్రమును నివారించుటకు వానిని సంధానము చేయులోపలనే కాలదండము క్షణములో కోట్లకొలదిగా దానవుల వధించెను - (36) తరువాత దైత్యుల అస్త్రములచే కాలదండము శాంతించెను. అది చూచి హరి కోపించి మృత్యు, అగ్ని సమానరూపుడై వేలసూర్యుల కాంతి గలది, రెండవ విష్ణుమూర్తి వలె నున్నదియగు చక్రమును చేపట్టి జ్వలించుచున్న దానిని సేనాపతిపై ప్రయోగించెను - (38) బయలువెడలిన ఆ చక్రమును నిలుపుటకు దైత్యవీరులు శక్తులు కారైరి. పూర్వమే సిద్ధమైన విధివలె అది బలీయమైయుండెఉను - (39) ఆలోచించుటకు వీలులేనిదై, కొత్తఅగ్నికీల వలె, ఆ చక్రము ఒక్కమారుగా గ్రసనుని కంఠముపై బడెను. వెంటనే అతని రక్తముతో తన చక్రనాభి ఎరుపెక్కగా మరల విష్ణుమూర్తి చేతిని ఆ చక్రము అలంకరించెను - (40)

చక్రాహతః సంయతి దానవశ్చ పపాత భూమౌ ప్రమమార చాపి | దైత్యాశ్చ శేషా భృశశో కమాపుః క్రోధం చ కేచిత్‌ పిపిషుర్‌ భుజాంశ్చ || 41

తతో వినిహతే దైత్యే గ్రసనే బలనాయకే | నిర్మర్యాదమయుధ్యంత హరిణా సహ దానవాః || 42

పట్టిశైర్‌ముశ##లైః ప్రాసైర్‌గదాభిః కణపైరపి | తీక్‌ష్ణాననైశ్చ నారాచైశ్చక్రైః శక్తిభిరేవ చ || 43

తదస్త్రజాలం తైర్‌ముక్తం లబ్ధలక్షో జనార్దనః | ఏకైకం శతధా చక్రే బాణౖరగ్నిశిఖోపమైః || 44

జఘాన తేషాం సంకృద్ధః కోటికోటిం జనార్దనః | తతస్తే సహసా భూత్వా న్యపతన్‌ కేశవోపరి || 45

గరుడం జగృహుః కేచిత్పాదయోః శతశోzసురాః | లలంబిరే చ పక్షాభ్యాం ముఖే చాన్యే లలంబిరే || 46

కేశవస్యాపి ధనుషి భుజయోః శీర్ష ఏవ చ | లలంబిరే మహాదైత్యా నినదంతో ముహుర్ముహుః || 47

తదద్భుతం మహద్దృష్ట్వా సిద్ధచారణవార్తికాః | హహేతి ముముచుర్‌ నాదమంబరే చాస్తువన్‌ హరిమ్‌ || 48

తతో హరిర్వినిర్ధూయ పాతయామాస తాన్‌ భువి | యథా ప్రబుద్ధః పురుషో దోషాన్‌ సంసారసంభవాన్‌ || 49

వికోశం చ తతః కృత్వా నందకం ఖడ్గముత్తమమ్‌ | చర్మ చాప్యమలం విష్ణుః పదాతిస్తానధావత్‌ || 50

ఆ చక్రము యొక్క దెబ్బకు గ్రసనుడు నేలపై బడి మరణించెను - మిగిలిన దైత్యులు దుఃఖమునధికముగా పొందిరి. మరికొందరు భుజములను కోపముగా చరిచిరి - (41) సేనానాయకుడగు గ్రసనుడు మరణించగా దానవులు నియమము తప్పి విష్ణువుతో యుద్ధము చేయసాగిరి - (42) పట్టిశములతో, ముసలములతో, ప్రాసలతో, గదలతో, కణపములతో, బాణములతో, చక్రములతో, శక్తి మొదలగు ఆయుధములతో యుద్ధము చేయసాగిరి - (43) జనార్దనుడపుడు అస్త్రజాలమును గురిపెట్టి తీవ్రమగు బాణములతో ఒక్కొక్కదానిని నూరుముక్కలుగా చేసెను - (44) కోట్లకొలదిగా వానిని శ్రీహరి వధించగా, దైత్యులు ఒక్కమారుగా అతనిపై బడిరి - (45) వందలకొలదిగా అసురులు గరుడుని కాళ్ళును పట్టుకొనిరి, కొందరు రెక్కలను, కొందరు ముఖమును పట్టుకొని వేళ్ళాడసాగిరి - (46) గట్టిగా అరుస్తూ దైత్యులు శ్రీహరి విల్లుని, భుజములను, తలను పట్టుకొని వేళ్ళాడసాగిరి - (47) ఆ మహాద్భుతమును చూచి సిద్ధులు, చారణులు, వార్తికులు హాహా అని అరుచుచూ ఆకాశము నుండి శ్రీహరిని స్తుతింపసాగిరి - (48) అపుడు శ్రీహరి దైత్యులను, జ్ఞాని సంసారసంభవములైన దోషములను విదిలించి పడవేసినట్లు నేలపై పడవేసెను - (49) తరువాత ఉత్తమమగు నందకమను తనఖడ్గమును ఒరలోనుండితీసి, స్వచ్చమగు ఫలకమును తీసి పాదచారియై వారి వెంట బడెను - (50)

తతో ముహుర్తమాత్రేణ పద్మాని దశ కేశవ: | చకర్త మార్గే బహుభిర్‌విచరన్‌ దైత్యసత్తమాన్‌ ||51

తతో నిమిప్రభృతయో వినద్యాసురసత్తమా: అధావంత మహేష్వాసా: కేశవం పాదచారిణమ్‌||52

గరుత్మాంశ్చాభ్యయాత్‌ తూర్ణమారురోహ చ తం హరి చ తం హరి:| ఉవాచ గ గరుత్మంతం తస్మింశ్చ తుములే రణ||53

అశ్రాంతో యది తార్కా%్‌యసి మథనం ప్రతి తద్ర్వజ | శ్రాంతశ్చేచ్చ ముహుర్తం త్వం రణాదపస్సతో భవ||54

తార్ష్య ఉవాచ-

న మే శ్రమోస్తి లోకేశ కించిత్‌ సంస్కృతశ్చ మే | యన్మే సుతాన్‌ వాహనత్వే కల్పయామాస తారక:||55

ఇతి బ్రువన్‌ రణ దైత్యం మథనం ప్రతి సోగమత్‌ | దైత్యస్త్వభిముఖం దృష్ట్వా శంఖచక్రగదాధరమ్‌||56

జఘాన భిండిపాలేన శితధారేణ వక్షసి | తం ప్రహారమచింత్యైవ విష్ణుస్‌తస్మిన్‌ మహాహవే||57

జఘాన పంచభిర్‌బాణౖర్‌గిరీంద్రస్యాపి భేదకై: | అకర్ణకృష్టైర్‌ దశభి: పునర్‌విద్ద: స్తనాంతరే||58

విచేతనో ముహుర్తాత్స సంస్తభ్యమథన పున: | గృహీత్వా పరిఘం మూర్థ్ని జనార్ధనమతాడయత్‌ ||59

విష్ణుస్తేన ప్రహారేణ కించిదాఘార్ణితోభవత్‌| తత: కోపవివృత్తాక్షో గదాం జగ్రాహ మాధవ:||60

తరువాత శ్రీ హరి వేగముగా కదులుచూ దైత్యవీరులననేకులను వధించెను (51) నిమి మొదలగు అసురవీరులు నినదించి పాదచారియగు కేశవుని వెంటబడిరి (52) గరుత్మంతుడు త్వరగా రాగా శ్రీ హరి అతనినధిరోహించెను తరువాత ఆ ఘోరయుద్దమున గరుడునితో ననెను-(53) నీవు అలిసిపోనిచో మధనునివైపు త్వరగా నడువుము అలిసినట్లయితే ఒక క్షణము యుద్దమునుండి వైదొలగుము (54) అనగా గరుడుడిట్లనెను లోకపాలకా! నాకు శ్రమలేదు . నా సుతులను వాహనముగా తారకుడు చేసుకొనెనన్నది స్మరించిన కొలదీ నేను అలసటనెరుగును (55) అని యుద్దమున మథనుని వైపు వెళ్ళెను. శంఖ చక్రగదాధారియగు విష్ణువుని చూచి దైత్యుడుభిండిపాలయను పదునైన ఆయుదముతో ఎదపై కొట్టెను(56) దానిని లెక్కించకనే విష్ణువు పర్వతములను కూడా భేధించు ఐదు బాణములతో కొట్టెను తరువాత చివరవరకు లాగివిడిచిన పదిబాణములు ఎదపై తగలగా మథనుడు ఒక క్షణము అచేతనుడై మరల నిలువరించుకొని పరిఘయను ఆయుధముతో విష్ణువును తల పై కొట్టెను (59) ఆ దెబ్బతో కొద్దిగా కదిలిననూ శ్రీ హరి కోపముతో కళ్ళుతిప్పుచు గదను పట్టుకొనెను(60)

తయా సంతాడయమాస మథనం హృదయే దృడమ్‌| స పపాత తథా భూమా చూర్ఱితాంగో మమార చ||61

తస్మిన్నిపతితే భూమౌ మథనే మథితే భృశమ్‌ అవసాదం యయుర్‌దైత్యా: సర్వే తే యుద్దమండలే||62

తతస్తేషు విషణ్ణషు దానవేష్వతిమానిషు | చుకోప రక్తనయనో మహిషో దానవేశ్వర:||63

ప్రత్యుద్య¸° హరిం రౌద్ర స్వబాహుబలమాశ్రిత:| తీక్షణ దారేణ శూలేన మహిషో హరిమర్ధయన్‌ ||64

శక్త్యా చ గరుడం వీరో హృదయేభ్యహనత్‌ దృడమ్‌ తతో వివృత్య వదనం మహాచలగుహానిభమ్‌||65

గ్రస్తుమైచ్చద్రణ దైత్య: సగరుత్మంతమచ్యుతమ్‌| అథాచ్యుతోపి విజ్ఞాయ దానవస్య చికీర్షితమ్‌ ||66

వదనం పూరయామాస దివ్వైరసై#్త్రర్‌ మహబల :| స తైర్బాణౖరభిహతో మహిషోచలసంనిభ:||67

పరివర్తితకాయార్థ: పపాతాథ మమార చ | మహిషం పతితం దృష్ట్వా జీవయిత్వా పునర్‌హరి:||68

మహిషం ప్రాహ మత్తస్వం వధం నార్హసి దానవ| యోషిద్వధ్య: పురోక్తస్వం సాక్షాత్‌ కమలయోనినా||69

ఉత్తిష్ఠ గచ్చ మన్ముక్తో దృతమస్మాన్‌ మహారణాత్‌| ఇత్యుక్తో హరిణా తస్మాత్‌ దేశాదపగతోzసుర:||70

ఆ పరిఘతో మధనుని ఎదపై గట్టిగా కొట్టగా ఆ దైత్యుడు నేల పై బడి శరీరావయవములు సుగ్గుకాగా మరణించెను (61) అట్లా దైత్యులు మరణించగా యుద్దరంగమునున్న దైత్యులందరూ నాశనము నొందిరి (62) అమిత మానవంతులగు దానవులట్లు విషాదమునొందుట చూచి దానవేశ్వరుడగు మహిషుడు కళ్ళు ఎర్రబడి కోపముతో హరినెదుర్కొనెను (63) తనబాహు బలము నాశ్రయించి మహిషుడు, కోపముతో పదునైన శూలముతో హరిని దెబ్బతీసెను (64) శక్తితో గరుడుని ఎదపై గట్టిగా కొట్టేను తరువాత మహాపర్వతగుహవంటి నోరు తెరచి గరుడునితో శ్రీ హరిని మింగివెయుదలిచెను (65) అతనుచేయుగొరినది తెలుసుకొని శ్రీ హరి దివ్యాస్త్రములతో అతని నోటిని నింపివేసేను. (66) పర్వతమువంటి మహిషుడపుడు ఆ అస్త్రముల తాకిడికి శరీరములోని సగభాగము దెబ్బతినగా కిందబడి మరణించెను (67) అతనిని మరల బ్రతికించి శ్రీ హరి అతనితో నిట్లనెను దానవా! నీవు నా చేతిలో చావును పొందరాదు సాక్షాతు బ్రహ్మ స్త్రీ చేతిలో వధింపబడవలెను వీవ ని మునుపు అనెను (69) కనుక లెమ్ము నిన్ను నేను విడుచుచుంటిని ఈ మహాయుద్దమునుండి వెంటనే వెళ్ళిపోమ్ము అనగా ఆ ఆసురుడు అక్కడినుండి వెళ్లిపోయెను. (70)

తస్మిన్‌ పరాంభ్ముఖే దైత్యే మహిషే శుంభదానవ: | సందష్టౌష్ఠపుటాటోపో భృకుటాకుటిలానన:||71

నిర్మథ్య పాణినా పాణిం ధనురాదాయ బైరవమ్‌ | సజ్జీకృత్య మహాఘోరాన్‌ ముమోచ శతశ: శరాన్‌||72

స చిత్రయోధీ ధృడముష్టిపాతస్తతశ్చ విష్ణుం గరుడం చ దైత్య: | బాణౖర్‌ జ్వలద్వహ్నిశిఖానికాశై: క్షిపై#్తరసంఖ్యై ప్రతిఘాతహీనై :||73

విష్ణుశ్చ దైత్యేంద్రశరార్దితో భృశం భుశుండిమాదాయ కృతాంతతుల్యామ్‌|

తయా ముఖం చాస్య పిపేష సంఖ్యే శంభస్య .జత్రుం చ ధరాధరాభమ్‌||74

తతస్త్రిభి: శుంభభుజం ద్విషష్ట్వా సూతస్య శీర్షం దశభిశ్చ కేతుమ్‌| విష్ణుర్‌వికృష్టై: శ్రవణావసానం బాణౖర్‌ జ్వలనార్కవర్ణై:||75

స తైశ్చ విద్దో వ్యథితో బభూవ దైత్యేశ్వరో విసృతశోణితాక్త: తతోస్యకించిత్‌ చలితస్య దైర్యాదువాచ శంఖాంబుజశార్జ పాణి:||76

మత్తోర్హసి త్వం న వృథైవ మూడ తతోపయాత్‌ సచ శుంభదానవ:|| 77

జంభుథ తద్విష్ణు ముఖాన్నిశమ్య జగర్జ చోచ్చై కృతసింహనాద:| ప్రోవాచ వాక్యం చ సలీలమాజౌ మహాట్టహాసేన జగద్వికంస్య ||78

కిమేభిస్తే జలావాస దైత్యైర్‌హీనపరాక్రమై: మామాసాదయ యుద్దేస్మిన్యది తే సౌరుషం క్వచిత్‌||79

యత్తే పూర్వం హతా దైత్యా హిరణ్యాక్షముఖా కిల| జంభస్తదాభవన్నైవ పశ్య మామద్య సంస్థితమ్‌||80

అట్లా దైత్యుడు వెనుదిరుగగా శుంభుడను దానవుడు కింది పెదవిని కొరుకుచూ కోపముతో కనుబొమను ముడివేసి చేతులు నలుపుకోనుచూ భీకరమగు దనుస్సును గైకొని వందలకొలది బాణములను సిద్దము చేసి విష్ణువు పై విడిచెను (72) చిత్రయుద్దము చేయు శుంభుడు గట్టిపడికిలి దెబ్బతో తరువాత మండుచున్న అగ్ని శిఖలవంటి బాణములతో విష్ణువును, గరుడుని కొట్టెను. వానికి తిరుగులేకుండెను(73)

దైత్యేంద్రుని బాణముల తాకిడికి కదిలిన శ్రీ హరి మృత్యువువంటి భుశుండిని గైకొని శుంభుని ముఖమును, భుజమాలమును పర్వతమువంటి వానిని నుగ్గుచేసెను (74) తరువాత మూడు బాణములతో భుజమును, అరవైరెంటితో సూతుని తలను, పదింటితో ధ్వజమును విష్ణువు కొట్టెను చెవి వరకు లాగివిడిచిన అగ్నివంటివగు బాణములను విష్ణువు విడిచెను (75) ఆ బాణముల దెబ్బకు శుంభుడు బాధపడి రక్తముకారుచుండగా పడెను. కొద్ది అతను కదలగా శ్రీ హరి దైర్యముగా అతనితో నిట్లనెను (76) శుంభుడా! ఆ శుభములగు కొద్దిదినములలో నీవు స్త్రీ చేత వధింపబడువాడవు మూర్ఖుడా! నిన్ను నేను చంపరాదు తొలగిపొమ్ము! అనగా శుంభుడు వెళ్లిపోయెను (77) జంభుడది విష్ణువునోటి నుండి వినిసింహనాదమువలె గట్టిగా గర్జించెను అట్టిహాసముతో జగత్తును వణికింపచేయుచూ జంభుడు లీలగా దైత్యుల వధించిన శ్రీ హరితో నిట్లనెను జలమును వసించు శ్రీహరి అల్పపరాక్రమము గల ఈ దైత్యులతో నీకేమి పలము? పౌరుషము వున్నచో నన్ను ఎదుర్కొనుము (79) హిరణ్యాక్షుడు మొదలగు దైత్య ముఖ్యులను నీవు వధించినపుడు జంభుడు లేడు ఈ నాడు నిలిచియున్న నన్ను చూడుము

పశ్య తాల ప్రతీకాశౌ భుజావేతా హరే మమ| వక్షో వా వజ్రకఠినం మయి ప్రహర తత్‌ సుఖమ్‌ ||81

ఇత్యుక్తః కేశవస్తేన సృక్కిణి సంలిహనృషా | ముమోచ పరిఘం ఘోరం గిరీణామపి దారణమ్‌||82

తతస్తస్యాప్యనుపదం కాలాయసమయం దృఢమ్‌ | ముమోచ ముద్గరం విష్ణుర్‌ద్వితీయం పర్వతం యథా||83

తదాయుధద్వయం దృష్ట్వా జంభోన్యస్య రథే ధను:| అప్లుత్య పరిఘం గృహ్యే గరుడం తేన జిఘ్నివాన్‌ ||84

ద్వీతీయం ముద్గరం చాను గృహీత్వా వినదన రణ | సర్వప్రాణన గోవిందం తేన మూర్ధధ్ని జఘాన స:||85

తాభ్యాం చాతిప్రహరాభ్యాముభౌ గరుడకేశవౌ మోహివిష్టౌ విచేతస్కా మృతకల్పావివాసతామ్‌ ||86

తదద్భుతం మహత్‌ దృష్ట్వా జగర్జుర్‌ దైత్యసత్త మా: | నైతాన్‌ హర్షమదోద్దూతానిదం సేహే జగత్‌ తదా||87

సింహనాదై స్తలోన్‌నాదైర్‌ ధనుర్‌నాదైశ్చ బాణజై: జంభం తే హర్షయామాసుర్‌ వాస్యాదధువుశ్చ తే||88

శంఖాంశ్చ పూరయామాసుశ్చిక్షిపుర్‌దేవతా భృశమ్‌||89

సంజ్ఞామాస్యాథ మహురణ హరి: సనైనతేయ పరిరభ్య జంభమ్‌ | పరాజ్మఖ: సంయుగాదప్రధృష్యాత్‌ పలాయనం వేగపరశ్చకార:||90

ఇతి శ్రీ స్కాందే మహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే దైత్యె సహ విష్ణో యుద్దవర్ణనం నామ వింశోధ్యాయ:

శ్రీ హరీ! తాలవృక్షమువంటి నా ఈ భుజములను,వజ్రమువలె ఎదను చూడుము ఇక సుఖముగా దెబ్బతీయుము(81) అని జంభుడనగా శ్రీ హరి క్రోథముతో పెదవుల తడుపుకొనుచూ పర్వతములను కూడా భేదించు గొప్ప పరిఘను విడిచెను (82) దానివెంటనే నల్లని ఇనుముతో కూడిన ముద్గరమును రెండవ పర్వతమువలెనున్న దానిని విడిచెను.(83) ఆ రెండు ఆయుధములను చూచి జంభుడు వేరొక రథము పైకి దూకి పరిఘను పట్టుకొని దానితో గరుడుని దెబ్బతీసెను (84) వెంటనే ముద్గరమును పట్టుకొని గట్టిగా అరుస్తూ బలముగా శ్రీ హరి తల పై మోదెను.(85) ఆ దెబ్బల వలన శ్రీ హరి గరుడుడు ఇరువురూ స్పృహతప్పి మరణించెను నుండిరి (86) ఆ మహాద్భుతమును చూచి దైత్యులు గర్జించగా, ఆనందముతో మదించిన వారి గర్జనలను .జగత్తు అపుడు సహించలేక పోయోను. (87) దైత్యులపుడు సింహనాదములతో, కరతల ధ్వనులతో, బట్టలను కదిలించూ, బాణములను ధ్వనింప జేయుచూ జంభుని సంతోషపెట్టసాగిరి, శంఖములను పూరించిరి దేవతలను విసిరికొట్టిరి (89) ఇక శ్రీ హరి గరుడునితో సహా యుద్దమున స్పృహనొంది జంభుని తట్టుకొనలేక ఆ ఘోరమగు రణమునుండి వెనుదిరిగి వేగముగా పలాయనము చిత్తగించెను- (90)

ఇది స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమునకౌమారికాఖండమున దైత్యులతో విష్ణువు యుద్దమును వర్ణించుట యను ఇరవయ్యవ అధ్యాయము

ఏకవింశోzధ్యాయ:

నారద ఉవాచ-

తమాలోక్య పలాయంతం విధ్వస్తధ్వజకార్ముకమ్‌| ధైత్యాంశ్చ,ముదితానింద్ర కర్తవ్యం నాద్యగచ్చత||1

అథాయాన్నికటం విష్ణో సురేశస్‌ త్వరయాన్విత :| ఉవాచ చైనం మదురముత్సాహపరిబృంహితమ్‌||2

కిమేభిః క్రీడసే దేవ దానవైర్‌ దుష్టమానసై:| దుర్జనైర్లబ్దరంద్రస్య పురుషస్య కుత: క్రియా:||3

శ##క్తేనోపేక్షితే నీచో మన్యతే జలమాత్మన :| తస్మాన్న నీచం మతిమానుపేక్షేత కథంచన||4

అథాగ్రేసధసంపత్‌త్యా రథినో జయమాయయ:| కస్తే సఖాభవత్‌ పూర్వం హిరణ్యాక్షవదే విభో ||5

హిరణ్యకశిపుర్‌దైత్యో వీర్యశాలీ మదోద్దత: | ప్రాప్య త్వాం తృణవన్‌నష్టస్తత్ర కోగ్రేసరస్తవ ||6

పూర్వం ప్రతిబలా దైత్యా మధుకైటభసన్నిభా: | వినష్టా త్వాం తు సంప్రాప్య త్వత్తో శలభా ఇవ పావకమ్‌||7

యుగే యుగే చ దైత్యానాం త్వత్తో నాశోభవద్దరే | తథైవాద్యేహ బీతానాం త్వం హి విష్ణో సురాశ్రయ:||8

ఏవం సంనోదితో విష్ణుర్‌వ్యవర్ధత మహాభుజ: | బలేన బుధ్యా సర్వభూతాశ్రయోరిహా ||9

అథోవాచ సహస్రాక్షం కేశవ: ప్రహసన్నిన | ఏవమేతధ్యతా ప్రాహ భవానస్మద్గతం వచ:|10

ఇరవై ఒకటవ అధ్యాయము

నారదుడు చెప్పసాగెను ధ్వజము విల్లువిరిగి విష్ణువు పారిపోవుచుండగా దైత్యులు ఆనందము నొందగా చూచి ఇంద్రుడు ఏమి చేయవలెనో తెలియకుండెను (1) వెంటనే విష్ణువు వద్దకు చేరి అతనికి ఉత్సాహమును కలిగించునట్టు మధురముగా నిట్లనెను (2) దేవా దుష్టాత్ములగు దానవులతో క్రీడింతువెందుకు? దుర్జనులతో కూడిన లోపములను పొందువానికి ప్రతిక్రియలేమి?(3) బలవంతుడు నీచుని వేసినచో నీచుడుఅది తన బలమే యనుకొనును కనుక నీచుని బుద్దిమంతుడు విడువరాదు'(4) ఇంతవరకు రధికులందరూ నాయకునిశక్తిచే జయమును పొందుదురు ప్రభూ! హిరణ్యాక్షుని వధించినపుడు నీకేమిత్రుడుయుండెను ?(5)శక్తివంతుడు మదోద్దతుడు అగు హిరణ్యకశివుడు నిన్నెదుర్కొని తృణమువలె నశించినపుడు నీకెవరు ముందుండిరి? '6)పూర్వము మధుకైటభులవంటి దైత్యులు నిన్నెదుర్కొని అగ్నిలో మిడుతలవలె నశించిరి(7)శ్రీ హరి ప్రతియుగమున దైత్యులు నాశనము నీచేతనే కలిగినది అట్లే ఇక్కడ భయమునొందిన సురులకు నీవే ఆశ్రయము(8) అని ప్రేరేపించగా మహాభుజుడైన విష్ణువు బలముతో తేజస్సులో, ఐశ్వర్యములో వర్దిల్లెను అన్ని ప్రాణులకాశ్రయమైన విష్ణువు నవ్వుచూ ఇంద్రునితో ఇట్లనెను నేననుకున్న మాటనే నీవంటిని(10)

త్రైలోక్యదానవాన్‌ సర్వాన్‌ హన్తుం శక్త: క్షణాదహమ్‌ |దుర్జయస్తారక: కిం తు ముక్త్వా సప్తదినం శిశుమ్‌||11

మహిషశ్చైవ శుంభశ్చ ఉభౌ వధ్యౌ చ యోషితా | జంభో దుర్వాససా శప్త: శక్రవధ్యో భవానితి| తస్మాత్‌త్వం దివ్యవీర్యేణ జహి జంభం మదోత్కటమ్‌||12

అవధ్య సర్వభూతానాం త్వామృతే స తు దానవ:||13

మయా గుప్తోరణ జంభో జగత్‌కంటకయుద్దర | తద్వైకుంఠవచ శృత్వా సహస్రాక్షోసురారిహా||14

సమాదిశత్‌ సురాధ్యక్షాన్‌ సైన్యస్య రచనాం ప్రతి | తతశ్చాభ్యర్ధితో దేవైర్‌విష్ణు: సైన్యముకల్పయత్‌||15

యత్సారం సర్వలోకస్య వీర్యస్య తపసోపి చ | తదైకాదశ రుద్రాంశ్చ చకారాగ్రేసరాన్‌ హరి:||16

వ్యాలీఢాంగా మహాదేవా బలినో నీలకంధరా:| చంద్రఖండత్రిపుండాశ్చ పింగాక్షా శూలపాణయ: ||17

పింగోత్తుంగజటాజాటా :సింహచర్మావసాయిన:|భస్మోవ్దూతగాత్రాశ్చ భుజముండలభైరవా:||18

కపాలీశాడయో రుద్రా విద్రావితమహసురా:| కపాలీ పింగళో భీమో విరూపాక్షో విలోహిత:||19

అజకః శాసన: శాస్తా శంభుశ్చంద్రో భవస్తథా| ఏత ఏకాదశానంతబలా రుద్రా ప్రబావిన:||20

ముల్లోకములలో దానవులందరినీ క్షణములో వధించుటకు నేను శక్తుడినే కాని తారకుడు ఏడు రోజుల వయసున్న బాలునితో తప్ప వేరోకరిచేత పరాజయముపొందుడు (11) ఇక మహిషుడు శుంభుడు స్త్రీ చేత వధింపబడువారు జంభుని దుర్వాసుడు శక్రుని చేత వధింపబడెదవని శపించెను కనుక వీవే మదోత్కటుడైన జంభుని గొప్పశక్తిచే వధింపుము (12)ఆ దానవుడు నీ చేతతప్ప ఇతర ప్రాణులచేత వధింపబడడు (13) రణమున నేను జంభుని రక్షించితిని అట్టి జగత్కంటకుని నీవు వధింపుము అని విష్ణువనగా శత్రునాశకుడైన ఇంద్రుడు సైన్యము రచింపమని తన సురాధ్యక్షులను అదేశించెను అటు పై దేవతలభ్యర్థించగా విష్ణువు సైన్యమును ఏర్పరిచెను (15) ఆ సైన్యము లోకమంతటి శక్తియొక్క తపస్సు యొక్క సారముగా నుండెను శ్రీహరిఏకాదశరుద్రులను నాయకులుగా చేసెను (16) వీరు బలవంతులై, నీలకంఠులై చంద్రరేఖలను ధరించి త్రిపుండ్రముల దాల్చియుండిరి (17) వసుపువర్ణజటాజాటాలను దాల్చి సింహపు చర్మమును నడుముకు చుట్టుకొనిరి వారు ఒంటికి భస్మమును అలుముకొని భీకర భుజమండలములతో నుండిరి (18) కపాలీ,ఈశ అను రుద్రులు అసురులను పారద్రోలినవారు కపాలి పింగళ, భీమ, విరూపాక్ష, విలోహిత,అజక, శాసన, శాస్త, శుంభు, చంద్ర, భవ అనువారు ప్రభావవంతులులగు పందకొండుగురు రుద్రులు అనంతమైన బలము గలవారు (20)

అపాలయంత త్రిదశాన్విగర్జంత ఇవాంబుదా: | హిమాచలాభే మహతి కాంచనాంబురుహస్రజి||21

ప్రచంచలమహేమఘంటాసంహతి మండితే ఐరావతే | చతుర్దంతే మత్తమాతంగ ఆస్థిత:||22

మహమదజలస్రావే కామరూసే శతక్రతు: తస్థా హిమగిరే శృంగే భానుమానిన దీప్తమాన్‌ |

తస్యారక్షత్‌ వరం సవ్యం మారుతో మితవిక్రమ:||23

జుగోపాపరమగ్నిశ్చ జ్వాలాపూరిత దగ్ఞ్ముఖః | పృష్టరక్షోభవత్‌ విష్ణు: సమరేశ: శతక్రతో :||24

ఆదిత్యా వసవో విశ్వే మరుతశ్చాశ్వినావసి | గంధర్వా రాక్షసా యక్షా సకింన్నరమహోరగా:||25

కోటిశః కోటిశః కృత్వా వృందం చిహ్నోపలక్షితమ్‌ విశ్రావయంత: స్వాం కీర్తిం బందివృందై పుర: సరై:||26

చేలుర్‌ దూత్యవధే దృప్తా నానావర్ణాయుధధ్వజా:||

శతక్రతోరసురనికాయపాలితా పతాకినీ యాననినాదనాదితా | పితోన్నతధ్వజపటకోటిమండితా బభూవ సా దితిసుతశోకవర్దనీ||28

ఆయాంతీం తాం విలోక్యాథ సురసేనాం గణాసుర: | గజరూపీ మహేంశ్చైవ సంహారాంభోధివిక్రమ:||29

పరశ్వధాయుధో దైత్యో దశనౌష్టకసంపుటః | మమర్ధ చరణ దేవాంశ్చిక్షేపాన్యాన్‌ కరేణ చ||30

మేఘమువలె గర్జించుచూ వారుదేవతలను రక్షించసాగిరి ఇక ఇంద్రుడు హిమవత్పర్వతము వలె పెద్దగా నుండి, బంగారు పద్మముల మాల గలిగి బాగుగా కదులుచున్న బంగారుగంటలచేత అలంకరింపబడి, నాలుగు దంతములు గల మదపుటేనుగైన ఐరావతమునధిరోహించెను(22) ఆ ఐరావతము మదజలమును స్రవించుచుండెను కోరిన రూపమును దాల్చునదిగా నుండెను కాంతివంతుడైప సూర్యునివలె హిమవత్పర్వత శిఖరమున ఇంద్రుడు నిలిచెను అతని కుడివైపున పరాక్రమవంతుడగు మారుతుడు నిలిచి రక్షించసాగెను (23) ఎడమవైపున జ్వాలలతో దిక్కులను నింపుచూ అగ్ని రక్షించసాగెను వెనుక యుద్దమున ప్రభువగు విష్ణువు నిలిచి రక్షించసాగెను (24) ఆదిత్యులు విశ్వేదేవతలు, మరుత్తులు, అశ్వినులు,గంధర్వులు, రాక్షసులు, యక్షులు, కిన్నరులు, నాగులు కోట్లకొలది బృందముగా ఏర్పడిరి దానికి ఆయా చిహ్నములుండి కనబడుచుండెను వారు నానా ఆయుధములను, ధ్వజములను కలిగి దైత్యులను వధించుటకై దర్పముతో చరించిరి (27) ఆ ఇంద్రసేన ఆమరులతో కూడి, ధ్వజముకలిగి, వాహనధ్వనితో కూడి తెల్లని ఎత్తైన ద్వజముయొక్క అంచుతో ప్రకాశిస్తూ దైత్యుల దు:ఖమును పెంపొందింపజేయునదై యుండెను (28)అట్లు వచ్చుచున్న సురసేనను చూచి గజాసురుడు పెద్ద ఏనుగురూపునుదాల్చి పరశును దాల్చి పెదవిని కొరుకుచూ కొందరు దేవతలను కాళ్ళతో తొక్కివేసెను మరికొందరిని తొండముతో వసిరివేసెను (30)

పరాన్‌ పరశునా జఘ్నేదైత్యేంద్రో రౌద్రవిక్రమ:| తసై#్యవం నిఘ్నతః కృద్దా దేవగంధర్వకిన్నరా:||31

ముముచుః సంహతా సర్వే చిత్రశస్త్రాస్త్రసంహితమ్‌ | పరశ్వధాంశ్చ చక్రాణి భిండిపాలాన్‌ సముద్గరాన్‌ ||32

కుంతాన్‌ప్రాసాంచరాంస్తీక్ణాన్‌ ముద్గరాంశ్చాపి దు: సహాన్‌ | తాన్సర్వాన్‌ సోగ్రసత్‌ దైత్యో యాథప: కవలానివ||33

కోపస్ఫురితదంష్ట్రాగ్ర: కరస్ఫోటేన నాదయన్‌| సురాన్నిఘ్నంశ్చచారజౌ దుష్ప్రేక్ష్య సోథ దానవ:||34

యస్మిన్‌ యస్మిన్నిపతతి సురవృందే గజాసురః | తస్మింస్తస్మిన్‌ మహాశబ్ధో హాహాకారో వ్యజాయత||35

అథ విద్రవమానం తద్బలం ప్రేక్ష్య సమంతత: రుద్రా పరస్పరం ప్రోచురహం కారోత్థితార్చిష:36

భో భో గృహ్ణత ధైత్యేంద్రం భిందతైనం మహబలా : | కర్షతైనం శితై: శూలైర్‌ భంజతైనం హి మర్మసు||37

కపాలీ వాక్యమాకర్ణ్య శూలం సితశితం ముఖే | సంమార్జ్య వామహస్తేన సంరంభాద్వివృతేక్షణా:||38

ప్రోత్ఫుల్లారుణవీలాబ్జసంహతి సర్వతో దిశ: అథాగాద్బుకుటీవక్రో దైత్యేంద్రాభిముఖో రణ ||39

దృఢేన ముష్టిబందేన శూలం విష్టభ్య నిర్మల :| జఘాన కుంభ##దేశే తు కపాలీ గజదానవమ్‌||40

రౌద్రముగా ఆ గజాసురుడు కొందరిని తన పరశుతో చంపివేసేను ఇట్లు వధించుచుండగా యక్ష గంధర్వ కిన్నరులు కొపించి అందరూ చిత్రమగు అస్త్రముల సమూహమును వాని పై వదిలిరి (31) పరశ్వథ .చక్ర , భిండిపాల , ముద్గర, కుంతచ ప్రాస, శర , ముద్గరాదులను ప్రయోగించి గజసమూహమునుకు నాయకుడైన మహాగజము గడ్డిని మింగివేసినట్లు గజాసురుడు వానినన్నింటిని మింగివేసేను (33) ఆ దానవుడు కోపముతో తన కోరలు మెరియుచుండ, తొండముతో దెబ్బతీయుచూ ఘీంకారమును చేయుచూ యుద్దమునుందు దేవతలను వధించుచూ తేరి పార చూచుటకు వీలు లేనివాడై యుండెను(34) ఏ ఏ సురసమూహమున గజాసురుడు వచ్చిపడెనో ఆయా సురసమూహములో పెద్దగా హాహాకారము వినవచ్చెను (35)సైన్య మట్లు పారిపోవుటను చూచి రుద్రులు అహంకారముతో జ్వాలలను వెదజల్లుచూ ఒకరితోనొకరిట్లనిరి (36)ఓయీ దైత్యేంద్రుని పట్టి వధించండి! పదునైన శూలములతో పొడవండి! సున్నిత ప్రదేశములలో దెబ్బతీయండి!(37) అనగా కపాలియను రుద్రుడది విని పదునైన శూలముయొక్క తెల్లని అగ్రభాగమును ఎడమచేతితో తుడిచి, సంరంభముతో వికసించిన ఎర్ర పద్మమువంటి కళ్లను తిప్పుచూ అన్ని దిక్కులకూ వెళ్లసాగెను కనుబొమలను ముడిచి గజాసురుని వైపు వెళ్ళసాగెను(39) కపాలి పిడికిలి బిగించి గజాసురుని కుంభస్థలము పై గట్టిగా మోదెను (40)

తతో దశాపి తే రుద్రా నిర్మలాయోమయై రణౖ | జఘ్ను: శూలైస్తు దైత్యేంద్రం శైల వర్ష్మాణమాహవే|| 41

సుస్రావ శోణితం పశ్చాత్సర్వస్రోతస్తు తస్య వై| శూలరక్తేన రుద్రస్య శుశుభే గజదానవ:||42

ప్రోత్ఫుల్లామలనీలాబ్జం శరదీవామలం సర: | భస్మశుభ్రతనుచ్చాయై రుద్రైర్హంసైరివావృతమ్‌||43

కృద్దం కపాలినం దైత్య: ప్రచలత్కర్ణపల్లవ:| భవం చ దంతైర్బిభిదే నాభిదేశే గజాసుర:||44

దృష్ట్వానురక్తం రుద్రాభ్యాం నవరుద్రాస్తతో దృతమ్‌ | వివ్యదుర్విశిఖై శూలై:శరీరమనురద్విష:45

తత: కపాలినం త్యక్త్యా భవం చాసురపుంగవ: | వేగేన కుపితో దైత్యో నవ రుద్రాసుపాద్రవత్‌||

మమర్ధ చరణాఘాతైర్‌ దంతైశ్చాపి కరేణ చ||46

తతోసౌ శూలయుద్దేన శ్రమమాసాదితో యదా | తదా కపాలీ జగ్రాహ కరమస్యామరద్విష:47

భ్రామయామాస చాతీవ వేగేన చ గజాసురమ్‌ | దృష్ట్యా శ్రమాతురం దైత్యం కించిత్‌ చ్యావితజీవితమ్‌ ||48

నిరుత్సాహం రణ తస్మిన్‌ గతయుద్దోత్సవో భవత్‌ తతో భ్రమత ఏవాస్య చర్మ ఉత్కుత్య భైరవమ్‌||49

స్రవత్సర్వాంగరక్తౌఘం చకారాంబరమాత్మన :| తుష్టువుస్తం తదా దేవా బహుదా బహుభి: స్తవై:||50

అంతట ఆ పదిమంది రుద్రులు యుద్దమున శైలములను వర్షింపజేయు దైత్యేంద్రుని తమ ఇనుపశూలములతో బాధించిరి (41) అపుడు దైత్యుని ఒంటినుండి రక్తముస్రవించగా గజాసురుడు శోభించెను(42) శరత్కాలములో వికసించిన పద్మములతో సరస్సు శోభించునట్లు గజాసురుడు శోభించెను. భస్మమునలుముకొనిన రుద్రులు హంసలవలె నుండి గజాసురుని చుట్టుముట్టియుండిరి(43) కోపించిన కపాలిని, భవుని గజాసురుడు తన కర్ణాభరణము కదులుచుండగా వేగముగా తన దంతములతో నాభిదేశమున పొడిచెను (44) ఆ ఇద్దరూ రక్తమును గార్చుటచూచి మిగిలిన తొమ్మిది మంది రుద్రులు వెంటనే పదునైన శూలములతో దైత్యుని బాధించిరి(45) అపుడు ఆ దైత్యుడు కపాలినివిడిచి , భవుని వదలి కోపముగా రుద్రులు తొమ్మిది మందిని ఎదుర్కొనెను తన కాళ్ళతో వారిని తొక్కివేసెను దంతములతో పీడించెను (46) శూలయుద్దమున ఇతడలిసిపోగా కపాలి ఇతని తుండమును పట్టుకొని అమిత వేగముతో తిప్పసాగెను ఆ దైత్యుడు అలసటనొంది , ప్రాణములు పోయినవాడిగా నుండెను (48) నిరుత్సాహముగానున్న అట్టి దైత్యుని చూచి యుద్ద మున ఉత్సాహము సన్నగిల్లెను కపాలి గజాసురుని అలా తిప్పుచూనే భీకరముగా నున్న అట్టి దైత్యుని చూచి యుద్దమున ఉత్సాహము సన్నగిల్లెను కపాలి గజాసురుని అలా తిప్పుచూనే భీకరముగా అతని చర్మమును పెకిలించి అన్ని వైపులనుండి రక్తమును ప్రవహింపజేయుఈ చర్మమునే తన వస్త్రముగా చేసుకొనెను.(49) అపుడు దేవతలతనిని అనేక విదముగా అనేక స్తుతులతో కీర్తించిరి.(50)

ఊచుశ్చైనం చ యో హన్యాత్స మ్రియేత తతస్‌ త్వసౌ | దృష్ట్వా కపాలినో రూపం గజచర్మాంబరావృతమ్‌||51

విత్రేసుర్దుదృవర్జఘ్నర్నిపేతుశ్చ సహస్రశ:'| ఏవం విలులితే తస్మిన్‌ దానవేంద్రే మహాబలే ||52

గజం మత్తమథారుహ్వా శతదుందుభినాదితమ్‌ నిమిరభ్యపతత్తూర్ణం సురసైన్యాని లోడయన్‌||53

యాం యాం నిమిగజో యాతి దిశం తాం తాం సహహనా :| దుదృవుశ్చుక్రుశుర్దేవా భ##యేనాకంపితా ముహు :||54

గంధేన సురమాతంగా దుదృవుస్తస్య హస్తిన:| పలాయితేషు సైన్యేషు సురాణాం పాకశాసన:||55

తస్థౌ దిక్పాలకై: సార్థమష్టభి కేశ##వేన చ | సంప్రాప్తస్య మాతంగో యావచ్చక్రగజం ప్రతి||56

తావచ్చక్రగజో భీతో ముక్త్వా నాదం సుభైరవమ్‌ | ద్రియమాణోపి యత్నేన చకోర ఇవ తిష్ఠతి||57

పలాయతి గజే తస్మిన్నారూడం పాకశాసన: | విపరీతముఖం యుద్దం దానవేంద్రేణ సోకరోత్‌||58

శతక్రతుస్తు శూలేన నిమిం వక్షస్యతాడయత్‌ | గదయా దంతినం తస్య గల్లదేశేహనద్భృశమ్‌||59

తం ప్రహారమచింత్యైన నిమిర్నిర్భయసౌరుష: ఐరావతం కటిదేశే ముద్గరేణాభ్యతాడయత్‌ ||60

నిన్ను దెబ్బతీసిన వాడెల్లా మరణించును అట్లే ఈ గజాసురుడు అని వారనిరి గజచర్మమే వస్త్రముగా కలిగియున్న కపాలిరూపమునుచూచి దానవులు భయపడిరి. కొందరు పారిపోసాగిరి అతనిని బాధించబోయిరి, కొందరు నేలకూలిరి ఇట్లు మహాబలుడైన దానవేంద్రుడు నశించగా నిమి దానవుడు నూరు దుందుభులవలె ఘీంకరించు మదపుటేనుగునెక్కి దేవసైన్యమును బాధించుచూ వచ్చిపడెను వచ్చిపడెను - (53) అతను వెళ్ళిన దిక్కున దేవతలు భయకంపితులై అరవసాగిరి, పారిపోసాగిరి - (54)ఆ ఏనుగు శరీరము నుండి వచ్చు వాసనతో దేవతల పారిపోసాగినవి ఇట్లు దేవసైన్యము పారిపోగా ఇంద్రుడు అష్టదిక్పాలకులతో ,కేశవునితో కూర్చుని యుండెను నిమి దానవుని ఏనుగు వచ్చులోగానే ఇంద్రుని ఏనుగు భయపడి గట్టిగా భయంకరంగా ఘీంకరించి, ఇంద్రుని మావటి నిలువరించుచున్ననూ నిలువక పారిపోయెను (57)పారిపోవుచున్న ఆ ఏనుగు పై నున్న ఇంద్రుడు దైత్యేంద్రునితో విపరీతముఖముగా యుద్దము చేయసాగెను (58) ముందు శూలముతో నిమిని ఎద పై కొట్టెను తరువాత గదతో నిమియొక్క ఏనుగుని నోటివద్ద కొట్టెను (59) నిర్భయముగా , పౌరుషముతో నున్న నిమి ఆదెబ్బను లెక్కించకనే తన ముద్గరముతోఐరావతమును కటిప్రదేశమున కొట్టెను (60)

స హతో ముద్గరేణాథ శక్రకుంజర అహవే | జగామ పశ్చాత్పద్భ్యాం చ పృథివీం భూదరాకృతి:||61

లాఘవాత్‌ క్షిప్రముత్థాయ తతోమరమహగజ: | రణాదవససర్పాథ భీషితో నిమిహస్తినా||62

తతో వాయుర్వవౌ రూక్షో బహుశర్కరపాంశుల: | సమ్ముఖో నిమిమాతంగోకంపనోచలకంపన :సృతరక్తో బభౌ శైలో ఘనధాతుహ్రదో యథా||63

ధనేశోపి గదాం గుర్వీం తస్య దానవహస్తిన: ముమోచ వేగాన్‌న్యపతత్సాగదా తస్య మూర్ధని||64

గజో గదానిపాతేన స తేన పరిమూర్చిత:| దంతైర్బిత్వా ధరం వేగాత్పపాతాచలసన్నిభ:||65

పతితే చ గజే తస్మిన్‌ సింహనాదో మహానభూత్‌ | సర్వత: సురసైన్యానాం గజబ్బంహితబృంహిత:||66

హేషారవేణ చాశ్వానాం రణాస్పోటైశ్చ ధన్వినామ్‌ |గజం తం నిహతం దృష్ట్వా నిమిం చాపి పరాజ్ముఖమ్‌ ||67

సురాణాం సింహనాదం చ సన్నాదితదిగంతరమ్‌ | జంభో జజ్వాల కోపేన సందీప్త ఇవ పావక:||68

తత: స కోపరక్తాక్షో ధనుష్యారోప్య సాయకమ్‌ | తిష్టేతి చాబ్రవీత్తారం సారథిం చాప్యనందయత్‌||69

ఆ దెబ్బతో పర్వతమువంటి ఐరావతము భూమి పై పడి పాదముల పై నడువసాగెను(61) కానీ నిమిచేతిలో భయమునొంది ఆ గజము వెంటనే లేచి రణభూమి నుండి తొలగిపోయెను (62) అపుడు దుమ్ముధూళితో గూడిన వేగముగా గాలి వీచెను ఆ గాలి నిమిగజమునకు ఎదురుగా వీచుచుండగా ఆ స్ధిరమగు పర్వతమువంటి ఏనుగు రక్తము ప్రవించుచుండగా ధాతువుల ప్రవాహముతో నున్న పర్వతమువలె నుండెను (63) అపుడు కుబేరుడు పెద్దగదను నిమిదానవుని ఏనుగు పైకి విసరగా ఆ గద ఆ ఏనుగు తల పై వేగముగా పడెను (64) దానితో ఏనుగు మూర్చనొంది దంతములో భూమిని చీల్చి పర్వతమువలె నేల పై బడెను(65) అట్లు ఆ ఏనుగు పడిపోగా దేవసైన్యమంతా గొప్ప సింహనాదమును చేసెను ఎల్లెడలా ఏనుగు ఘీంకారముల ధ్వని వినిపించెను (66) గుర్రముల సకిలింతలతో , విలుకాండ్ర బాణముల తాటింపు ధ్వనితో రణరంగము నిండెను దానవుని ఏనుగు అట్లుపడిపోవుటను, నిమి వెనుదిరుగుటను చూచి సురుల సైన్యము దిగంతరముల ప్రతిధ్వనింపజేయుచూ నినదించెను(67) అపుడు జంభాసురుడు వెలుగుచున్న అగ్నివలె కోపముతో మండిపోయెను. (68) అతను కోపముతో కళ్ళు ఎర్రబడగా బాణమును విల్లునకు ఎక్కుబెట్టి నిలువుమని గట్టిగా పలికి సారథిని సంతోషపెట్టెను.(69)

తమాయాంతమభిప్రేక్ష్య ధనుష్యాహితసాయకమ్‌ | శతక్రతురదీనాత్మా దృఢమాదత్తకార్ముకమ్‌||70

బాణం చ తైలధౌతాగ్రమర్ధచంద్రమజిహ్నగమ్‌||71

తేనాస్య సశరం చాపం చిచ్చేద బలవృత్రహా| అపాస్య తద్దనుశ్చిన్నం జంభో దానవనందన:||72

అన్యత్కార్ముకమాదాయ వేగవద్భారసాదనమ్‌| శరాంశ్చాశీవిషాకారాంసై#్తలధౌతానజిహ్నగాన్‌||73

శక్రం వివ్యాధ దశభిర్జత్రుదేశే చ పత్రిభి: హృదయే చ త్రిభిశ్చైవ ద్వాభ్యాం చ స్కందయోర్ద్వయో:||74

శక్రోసి దానవేంద్రాయ బాణజాలమభీరయన్‌ | అప్రాస్తాన్‌ దానవేంద్రస్తు శరాంఛక్రభుజేరితాన్‌||75

చిచ్చేదశతదాకాశే శ##రైరగ్నిశిఖోపమై: | తతశ్చ శరజాలేన దేవేంద్రో దానవేశ్వరమ్‌||76

అచ్చాదయత్యయత్నేన వర్షాస్వివ ఘనైర్నభ | దైత్యోపి బాణజాలేన వివ్యాధ సాయకై: శితై:77

యథా వాయుర్ఘనాటోపం యదవార్యం దిశాం ముఖే | శక్రోథ క్రోథసంరంభాన్న విశేషయతే యదా||78

దానవేంద్రం తదా చక్రే గంధర్వాస్త్రం మహాద్బుతమ్‌| తతోస్య తేజసా వ్యాప్తమభూద్గగనగోచరమ్‌||79

అతనట్లు విల్లునెక్కు బెట్టి వచ్చుట చూచి వీరుడగు ఇంద్రుడు తన విల్లును అందుకొనెను(70) నూనెచే కడగబడినది,అర్థచంద్రాకారమున నున్నది ,సరిగా పయనించునదియగు బాణమును సంధించి జంభాసురుని విల్లంబులను చేధించెను.(71)విరిగిపోయిన విల్లును పడవేసి జంభాసురుడు బరువైన విల్లునొకదానినందుకొని నూనెచే కడుగబడిన అంచులు గల వానిని,విషవంతమైన బాణములను చక్కగా పయనించువానిని సందించి ఇంద్రుని కొట్టెను (73) పది బాణములతో ఇంద్రుని మెడపై, మూడింటితో ఎదపై రెంటితో బాహువుల పై కొట్టెను (74) ఇంద్రుడు కూడా దానవేంద్రుని పై శరజాలమును గుప్పించెను ఇంద్రుని బాణములు తనను చేరకమునుపే .జంభుడు అగ్నికీలలవంటి బాణములతో ఆకాశమున వానిని చేదించెను (75)అంతట ఇంద్రుడు బాణముల పరంపరతో వర్షాకాలమున మేఘములు ఆకాశమును కమ్మినట్లు జంభుని కప్పివేసెను దైత్యుడూ పదునైన బాణములతో దేవేంద్రుని బాధించెను (77) దిక్కులలో వాయువు మేఘసమూహమును చెదరగొట్టి నట్లు దేవేంద్రుని పారదోలెను అంతట దేవేంద్రుడు క్రోధపూరితూడై కూడా దానవేంద్రుని ఏమీ చేయలేకపోయినందున మహాద్భుతమగు గంధర్వాస్త్రమును సంధించెను దాని తేజస్సు ఆకాశమంతా నిండిపోయెను (79)

గంధర్వనగరైశ్చాసి నానాప్రాకారతోరణౖ: | ముంచద్భిరద్భుతాకారైరస్త్రవృష్టిం సమంతత:||80

తయాస్త్రవృష్ట్యా దైత్యానాం హన్యమానా మహాచమూః | జంభం శరణమాగచ్ఛత్త్రాహీతి భారత || 81

తతో జంభో మహావీర్యో వివధ్యో ప్రవాసన్ముహు: స్మరన్సాధుసమాచారం దైత్యానామభయం దదౌ||82

తతోస్త్రం మౌశలం నామ ముమోచ సుమహాభయమ్‌ అథోగ్రముసలై: సర్వమభవత్పూరితం .జగత్‌||83

తైశ్చ భగ్నాని సర్వాణి గంధర్వనగరాణి చ | అథోగ్రైకప్రహరేణ రథమశ్వం గజం సురమ్‌||84

చూర్ణమానేతతశ్చాసై#్రనిశ్చేరు: పావకార్చిష:| తతో యంత్రమయా విద్యా: ప్రాదురాసన్సహస్రశ:||85

సంధ్యమానే తతశ్చాస్త్రే నిశ్చేరుః పావకార్చిష: | తతో యంత్రమయా విద్యా: ప్రాదురాసన్సహస్రశ:||86

తైర్యంత్రైరభవద్యుద్దమంతరిక్షం వితారకమ్‌ | తైర్యంత్రైర్మౌశలం భగ్నం హన్యంతే చాసురాస్తదా||87

శైలాస్త్రం ముముచే జంభో యంత్రసంఘాతచూర్ణనమ్‌| వ్యామప్రమాణౖరూపలైస్తతో వర్ష: ప్రవర్తత||88

త్వాష్ట్రెణనిర్మాతాన్యాయ యాని యంత్రాణి భారత| తేనో పలనిపాతేన గతాని తిలశస్తత:||89

అనేక ప్రాకారములతో, తోరణములతో , అద్బుతముగా నున్నప్పుడు అస్త్రవర్షమును కురిపింపజేయుచుండిన గంధర్వనగరాలతో ఆకసమ నిండియుండెను (80) ఆ అస్త్రముల వర్షముచేత దెబ్బతినుచూ దైత్యసేన 'రక్షింపుము, రక్షింపుమని' ఝజంభుని శరణుజొచ్చెను - (81) అపుడు గొప్ప పరాక్రమవంతుడు జంభుడు నవ్వి నినదించి ఏది చేయవలెనో తెలిసినవాడై దైత్యులకు అభయమునిచ్చెను (82) అంతట మౌసలమను మహాయుధము గొప్ప భయమును కలిగించెను. లోకమంతా ముసలములను ఆయుధములతో నిండిపోయెను (83) గంధర్వనగరములన్నీ ముసలముల దెబ్బచే కూలిపోయెను ఒక ప్రహారముచేత రథము, అశ్వము, గజము, దేవసైనికులు సుగ్గుయి పోసాగిరి వందలకొలదిగా , వేలకొలదిగా అట్లు ముసలములు ధ్వంసము చేయసాగెను అపుడు ఇంద్రుడు త్వాష్ట్రాస్త్రము పలికెను (85) ఆ అస్త్రము సంధింపబడగా అగ్నిజ్వాలలు బయల్వెడలెను అంతట యంత్రమయమగు విద్యలు వేలకొలదిగా కనబడినవి (86) వానిచేత అంతరిక్షము నక్షత్రములు లేనిదాయెను ఆ యంత్రములచే మౌసలాస్త్రము భంగమై దానవులు వధింపబడసాగిరి (87) అపుడు యంత్రముల సమూహమును చూర్ణము చేయు శైలాస్త్రమును విడువగా, పర్వతమువంటి రాళ్లతో కూడిన వర్షమేర్పడెను (88) త్వాష్ట్ర యంత్రముతో ఏర్పడిన యంత్రములన్నీఆ రాళ్ళవర్షమువల్ల సుగ్గునుగ్గాయెను(89)

తత: శిరస్సు దేవానాం శిలా: సేతుర్మహాజనా ' |దారయంత్యశ్చ వసుధాం చతురంగబలం చతత్‌||90

తతో వజ్రాస్త్రమకరోత్సహస్రాక్ష: పురందర:| తత: శిలామహావర్షం వ్యశీర్యత సమంతత|||91

తత: ప్రశాంతై: శైలాసై#్రర్జంభో భూదరసన్నిభ:| ఏషీకమస్త్రమకరోచ్చూరితాన్యపరాక్రమ:||92

ఏషీకేణాగమన్నాశం వజ్రాస్త్రం గిరిదారణమ్‌ | విజృంభత్యథ చైషేకే పరమాస్త్రేతిదారుణ||93

జజ్వలుర్దేవసైన్యాని సస్యందనగజాని చ | దహ్యమానేష్వనీకేషు తేజస్త్రస్య సర్వత:||94

ఆగ్నేయమస్త్రమకరోద్బలహా పాకశాసన: తేనాస్త్రేణ చ తన్నాశ##మైషీకమగమత్తదా||95

తస్మిన్‌ ప్రతిహతే చాస్త్రే పావకాస్త్రం వ్వజృంభత | జజ్వాల సేనా జంభస్య రథః సారథిరేవ చ||96

తత: ప్రతిహతాస్త్రోసౌ దైత్వేంద్ర: ప్రతిభానవత్‌ | వారుణాస్త్రం ముమోచాథ శమనం పావకార్చిషామ్‌||97

తతో జలధరైర్‌ వ్యోమ స్పురద్విద్యుల్లతాకులై :| గంభీరాక్షసమాధారైశ్చాభ్యపూర్వత మేదినీ||98

కరీంద్రకరుతుల్యాభిర్ధారాభి పూరితం జగత్‌ | శాంతమాగ్నేయమస్త్రం చ విలోక్యేంద్రశ్చాకార హ||99

దేవతల తలలపై పెద్ద పెద్ద శిలలు పడుచూ చతురంగబలమును చీల్చుచూ వుండినవి (90) అపుడు ఇంద్రుడువజ్రాస్త్రముతో శిలావర్షమును చెల్లాచెదరుగా చేసెను (91) తన శైలాస్త్రము శాంతించగా, పర్వతమువంటివాడు, ఇతరుల పరాక్రమమును చూర్ణము చేయువాడగు జంభుడు ఏషీకాస్త్రమును ప్రయెగించెను (92)ఆ అస్త్రముచేత, గిరులను కూడా చేదించు వజ్రాస్త్రమునశించెను అతి దారుణమైన ఆ పరమాస్త్రమట్లు విజృంభించుచుండగా రథములతో, గుర్రములతో, ఏనుగులతో దేవసైన్యము జ్వలించెను ఏషీకాస్త్ర ప్రభావముచేత సేన అట్లు దహింపబడుచుండగా ఇంద్రుడు అగ్నేయాస్త్రమును ప్రయోగించెను దానిచే ఏషీకాస్త్రము శాంతించెను (95) అంతట ఆగ్నేయాస్త్రము విజృంభించెను జంభుని రథము , సారథి, సేన కూడా నుండిపపోసాగిరి (96) తన అస్త్రము విఫలమగుట చూచి ప్రతిభావంతుడగు జంభుడు ఆ అగ్నికీలలను శాంతింపజేయుటకు వారుణాస్త్రమును ప్రయెగించెను (97) అపుడు మెరుపుతీగలు మెరియుచుండగా వానితో ఏనుగుల వలె (వడగండ్ల) నున్న దారలను స్రవించు మేఘములతో భూమినిండెను (98) ఏనుగుతుండము వంటి ధారలతో జగత్తు నిండెను. దానిచే ఆగ్నేయాస్త్రము శాంతించుట జూచి ఇంద్రుడిట్లుజేసెను(99)

వాయవ్యమస్త్రమతులం తేన మేఘా యయు: క్షయమ్‌| వాయవ్యాస్త్రబలేనాథ నిర్థూతే మేఘమండలే||100

బభూవానావిలం వ్యొమ నీలోత్పలదలప్రభమ్‌ | వాయునా చాతిరూపేణ కంపితాశ్చెవ దానవా:||101

న శేకుస్తత్ర తే స్థాతుం రణపి బలినోపి యే | జంభస్తతోz భవచ్చెలో దశయోజనవిస్తృత:||102

మారుతప్రతిద్యాతార్థం దానవానం బలాధిప: నానాశ్చర్యసమాయుక్తో నానాదృమలతావృత:||103

తత: ప్రశమితే వా¸° దైత్యేంద్రే పర్వతాకృతౌ | మహాశనిం వజ్రమయీం ముమోచాశు శతక్రతు:||104

తయశన్యా పతితయా దైత్యస్యాచలరూపిణ: కందరాణి వ్యశీర్యంత సమంతాన్నిర్జరాణి చ||105

తత: సా దానవేంద్రస్య శైలమయా న్యవర్తత| నివృతశైలమాయోథ దానవేంద్రో మదోత్కట:||106

బభూన కుంజరో భీమో మహాశైలమయాకృతి: మమర్ధ చ సురానీకం దంతైశ్చాభ్యహనత్సురాన్‌||107

బభంజ పృష్టత : కాంశ్చిత్కరేణాకృష్య దానవ: తత: క్షపయతస్తస్య సురసైన్యాని వృత్రహా ||108

అస్త్రం త్రైలోక్యదుర్దర్షం నారసింహం ముమోచ హ | తత: సింహసహస్రాణి నిశ్చేరుర్మంత్రతేజసా||109

అసమానమగు వాయువ్యాస్త్రము వలన మేఘములు చెదిరిపోయెను అట్లు వాయువ్యాస్త్రబలముచే మేఘమండలము కొట్టుకొనిపోగా నీలోత్పలదళమువలె మెరియుచూ ఆకాశముండెను అమితవేగముగల వాయువు చే దానవులు కంపించసాగిరి (101) బలవంతులైననూ రణమున నిలుచుటకు అశక్తులైరి అపుడు జంభుడు పదియోజనముల వెడల్పుగల పెద్దపర్వతమాయెను(102) దానవుల నాయకుడుగా జంభుడపుడా వాయువునకు ప్రతిక్రియజేయుటకై అనేక ఆశ్చరములతో చెట్లు లతలు మొదలగు వానితో కూడుకొనెను (103) పర్వతాకారమున నున్న దైత్యుని వలన వాయువు శమించగా , ఇంద్రుడు వజ్రయమగు తనఅశని (పిడుగు) అను ఆయుధమును పర్వతముపై విడిచెను (104) ఆ దెబ్బతో పర్వతరూపుడైన జంభుని గుహలు నిర్ఘములు ధ్వంసమమాయెను (105) అంతట జంభుని దానవమాయ యగు పర్వతమాయ మాయామాయెను- అపుడు మదించిన జంభుడు గొప్ప పర్వతము వలెనున్న దైత్యసేనను నాశనము చేయసాగెను (107) దేవతలను కొందరిని వెనుకగా వచ్చి తుండముతో పై కెత్తి పడవేసి చంపసాగెను.(108) అపుడు ఇంద్రుడు ముల్లోకములలోనూ ఎదురులేని నారసింహాస్త్రమును ప్రయోగించగా ఆ మంత్రతేజస్సుచే వేలకొలది గా సింహములు బయల్వెడలినవి(109)

హృష్టదంష్ట్రాట్టహసాని క్రకచభనఖాని చ | తైర్విపాటితగాత్రోzసౌ గజమాయాం వ్యపోహయత్‌ ||110

తతశ్చాశీవిషో ఘోరోభవత్ఫణసమాకులు :| విషని శ్వాసనిర్దగ్దసుర సైన్యమహారథ||111

తతోస్త్రం గారుడం చక్రే శక్ర: సంప్రహరన్‌ రణ | తతస్తస్మాద్గరుత్మంత: సహస్రాణి వినిర్యయు:||112

తైర్గరుత్మద్భిరాసాద్య జంభం భుజగరూపిణమ్‌ | కృతస్తు ఖండశో దైత్య: సాస్య మాయా వ్యనశ్యత||113

మాయాయాం చ ప్రనష్టాయాం తతో జంభో మహాసుర: | చకార రూపమతులం చంద్రాదిత్యపదానుగమ్‌||114

వివృత్తనయనో గ్రస్తుమియేష సురపుంగవాన్‌ తతోస్య ప్రావిశద్వక్త్రం సమహారథకుంజరా||115

సురసేనాభవద్భీమం పాతాళోత్తాళతాలుకమ్‌| సైన్యేషు గ్రస్యమానేషు దానవేన బలీయసా||116

శక్రో దీనత్వమాపన్న: శ్రాంతవాహనవాహన: | కర్తవ్యతాం నాధ్యగచ్చత్ర్పోవాచేదం జనార్ధనమ్‌||117

కిమనంతరమేవాస్తి కర్తవ్యం నో విశేషత:| తదాదిశ ఘటామోస్య దానవస్య యుయుత్సత:||118

తతో హరిరువాచేదం వజ్రాయుధముదారధీ:| న సాంప్రతం రణం త్యాజ్యం శత్రుకాతరభైరవమ్‌||119

పదునైన కోరలతో, రంపమువంటి గోళ్ళతో అనిచీల్చివేయగా గజమాయ తొలగిపోయెను (110) దైత్యుడపుడు నాగాస్త్ర మును ప్రయెగించగా పడగలతో కూడిన విషముగల పాములద్భవించెను వాని విషవాయువు లచే దైవసేనలోని మహారథులు కాలిపోయిరి (111) అపుడు ఇంద్రుడు గరుడాస్త్రమును ప్రయోగింపగా వేలకొలదిగా గరుడులు బయల్వెడలిరి (112) సర్పరూపియగు జంభుని పట్టి ముక్కలుగా చేయగావాని సర్పమాయ నశించెను (113) అట్లు తనమాయ నశింపగా జంభుడు సూర్యచంద్రుల గతిననుసరిస్తూ ఉన్నతము, అసమానమగు రూపునుదాల్చెను (114) కళ్ళను తిప్పుచూ సురసేనను మింగదలిచెను మహారథులు, ఏనుగులు మున్నగువానితో సురసైన్యము పాతాళగుహవంటి జంభుని నోటిని ప్రవేశించెను బలవంతుడగు దానవుడట్లు సేనను మింగివేయగా ఇంద్రుడు తన వాహనములు అలిసిపోగా దీనుడాయెను (116) ఏమిచేయవలెనో తెలియక విష్ణువుతో నిట్లనెను (117) ఇక ఇపుడు మేము చేయదగినదేమి ? నీ వాదేశించినచో మేము దానినాచరించెదము యుద్ద ముచేయగోరు దానిని ఎదుర్కొనెదము (118) అనగా మేధావియగు విష్ణువు పిరికి వారికి భయమును కలిగించు ఈ యుద్దమును ఇపుడు మీరు విడువరాదు అని ఇంద్రుని తోననెను (119)

మా గచ్ఛమోహం మా గచ్చ క్షిప్రమస్త్రం స్మర ప్రభో | నారాయణాస్త్రం ప్రయత: శృత్వాతి ముముచే స చ||120

ఏతస్మిన్నంతరే దైత్యో వివృతా స్యోగ్రసత్‌ క్షణాత్‌| త్రీణి త్రీణి చ లక్షాణి కింనరోరగరక్షసామ్‌||121

తతో నారాయణాస్త్రం చ నిపపాతాస్య వక్షసి | మహాస్త్రభిన్నహృదయ : సుస్రావ రుధిరం చ స:122

తత: స్వతోజసా రూపం తస్యదైత్యస్య నాశితమ్‌| తతశ్చాంతర్ధదే దైత్య: కృత్వా హాసం మహోత్కటమ్‌||123

గగనస్థ: స దైత్యేంద్ర : శస్త్రాశనిమతీంద్రియ:| ముమోచ సురసైన్యానాం సంహరకరణీం పరామ్‌||124

తథా పరశ్వధాంశ్చక్రవజ్రబాణాన్‌ సముద్గరాన్‌ | కుంతాన్‌ ఖడ్గాన్భిండిపాలానయోముఖగుడాంస్తథా||125

వవర్ష దానవో రోషాదవధ్యానక్షయానపి | తైరసై#్త్రర్దానవోన్ముకైర్దేవానీకేషు భీషణౖ:||126

బాహుభిర్దరణి పూర్ణా శిరోభిశ్చ సకుండలై :| ఊరుభిర్గజహస్తాభై: కరీంద్రైశ్చాచలోపమై:||127

భ##గ్నేషా దండచక్రాక్షై రథైశ్చ రథిభి: సహ| దు:సంచారాz భవత్‌ పృథ్వీ మాంసశోణితకర్దమా||128

నీవు మోహము పొందవద్దు!ప్రభు! త్వరగా నారాయణాస్త్రము స్మరించుమనగా ఇంద్రుడు దానిని ప్రయతుడై స్మరించి ప్రయోగించెను (120) అంతలో నోరు తెరుచుకొని వచ్చిన దైత్యుడు క్షణములో మూడు లక్షల కిన్నరులను మూడులక్షల గంధర్వులను మ్రింగివేసేను (121) అంతలో నారాయణాస్త్రమతని ఎదపై పడగా, అ అస్త్రముచేత ఎద చీలిపోగా దైత్యుడు రక్తమును కార్చెను.(122) తరువాత తన తేజస్సుతో నిర్మించుకొనిన రూపము నాశనమనగా దైత్యుడు గట్టిగా నవ్వుచూ మయమాయెను (123) అతీంద్రియుడై ఆ దైత్యేంద్రుడు అంతరిక్షాన నిలిచి సురసైన్యములనంతమొందించు పరమాస్త్రమగు శస్త్రాశనిని విడిచెను.(124)అట్లే పరశ్వథములను చక్రములను, వజ్రబాణములను, ముద్గురములను, కుంతలములను , కత్తులను, భిండిపాలములను , అయెముఖమగు అయుదములను ఆ దైత్యుడు కోపముగా కురిపింపజేసెను ఆ అస్త్రములచేత దేవసైన్యము భయమునొందినది(126) ఆ అస్త్రము దెబ్బకి తెగిన బాహువులతో , కుండలములుగల, తలలతో, ఏనుగు తొండముల వంటి తొడలతోపర్వతములవంటి ఏనుగులతో భూమి నిండిపోయెను (127) విరిగిన దండములు చక్రములు ఇరుసులు మున్నగువానితో రథికులతో రథములతో ఆ భూమి, మాంసముతో రక్తముతో బురదగా మారి చరించుటకు వీలుగా లేనిదిగా నుండెను(128)

రుధిరౌఘహ్రదావర్తాగజదేహశిలోచ్చయా| కబంధనృత్యబహులా మహాసురప్రవాహినీ||129

శృగాలగృద్రధ్వాంక్షాణాం పరమానందకారిణీ | పిశాచజాతిభి: కీర్ణం పిత్వామిషం సశోణితమ్‌||130

అసంభ్రమాభిర్బార్యాభి: సహ నృత్యద్భిరుద్దతా| కాచిత్పత్నీ ప్రకుపితా గజకుంభాంతమౌక్తికై:131

సిశాచో యత్ర చాశ్వానాం ఖురానేకత్ర చాకరోత్‌: | కర్ణపూరేషు మోదంతే పశ్యంత్యన్యా సరోషత:||132

ప్రసాదయంతిబహుధా మహాకర్ణార్థకోవిధా:| కేచిద్వదంతి భో దేవా భో దైత్యాః ప్రార్థయమహే||133

ఆకల్పమేవం యోద్దవ్యమస్మాకం తృప్తి హేతవే| కేచిదూచురయం దైత్యో దేవోయమతిమాంసల:||134

మ్రియతే యది సంగ్రామే ధాతుర్ధద్య్భోపయాచితమ్‌||కేచిద్యుద్ద్యుత్సు వీరేషు సృక్కిణీ సంలిహంతి చ||135

ఏతేన పయసా విద్మో దుర్జన: సుజనో యథా| కేచిద్రక్తనదీనాం చ తీరేష్వాస్తక్యబుద్దయ:||136

పితౄన్‌ దేవాంస్తర్పయంతి శోణితైశ్చామిషై: శుభై | కేచిదామిషరాశిస్థా దృష్ట్వాన్యస్య కరామిషమ్‌||137

దేహి దేహీతి వాశంతో దనిన: కృపణా యథా| కేచిత్‌ స్వయం ప్రతృప్తాశ్చ దృష్ట్వా వైఖాదత: పరాన్‌||138

ఆ భూమి రక్తముల ప్రవాహముతో కూడిన మడుగులు కలిగి, ఏనుగుల శరీరములను పర్వతములను, తలలేని మొండెములనృత్యము మహాసురుల ప్రవాహమును కలిగియుండెను(129) ఆ భూమి నక్క గద్ద,గుడ్లగూబాలకు పరమానందమును కలిగింపజేయునదిగా నుండెను పిశాచజాతులు రక్తమును ద్రావి మాంసమును వెదజల్లెను (130) సంభ్రము లేని భార్యలతో కలిసి పిశాచులు నర్తించుచుండగా , ఒక భార్య ఏనుగుల కుంభస్థలముననుండు ముత్యములతో కోపించియుండెను (131) ఒక చోట పిశాచమొకటి గుర్రముల గిట్టలను ఒక దగ్గరికి చేర్చెను మరికొందరుకోపంగా వాని చెవులను చూచుచూ ఆనందించుచుండెను (132) వాని ప్రయోజనమును తెలిసి ప్రసన్నము చేసుకొనుచుండేను మరి కొందరు ఇట్లనుచుండిరి, ఓ దేవతలారా! ఓదైత్యులారా! మేము ప్రార్థించుచున్నాము(133) కల్పాంతంవరకు మీరిట్లే మాతృప్తికై యుద్దము చేయండి కొందరు ఈ దైత్యుడు మిక్కిలి మాంసముగల దేహముతో నున్నాడు ఈ దేవుడు బలిసియున్నాడు (134) ఇతను యుద్దమున మరణించినచో బ్రహ్మకు బుణము తీర్చుకొనెదము అనుచుండిరి.వీరులు కొందరు యుద్దము చేయుచుండగా పిశాచములు కొన్ని పెదవులను తడుపుకొనుచుండెను (135) వీరి రక్తమునాస్వాదించి దుర్జనుడు ,సుజననుడో తెలుసుకొనెదము అనుకొనిరి కొన్ని పిశాచములు రక్తముతో కూడిన నదుల బడ్డున ఆస్తికబుద్దితో పితృదేవతలకు, దేవతలకు రక్తముతో కూడిన మాంసముతో తర్పణము లివ్వసాగెను, మరికొన్ని తాము మాంసము గుట్టలపై నున్ననూ వేరొక పిశాచముచేతిలోని మాంసముతో తర్పణము లివ్వసాగెను మరికొన్ని తీము మాంసపు గుట్టలపై నున్ననూ వేరొక పిశాచముచేతిలోని మాంసమును చూచి ఇవ్వు ఇవ్వుమని పిసినారి ధనికులవలె అరచుచుండెను(137)

సరోషమోష్ఠా నిర్భుజ్య సశ్యంత్వేవాభ్యసూయయా | కేచిత్‌ స్వముదరం కృద్దా నిందంతి తాడయంతి చ||139

సర్వభక్ష్యమభీప్సంతస్తృప్తా: పరధనం యథా | కేచిదాహురద్య ఏవ శ్తాఘ్యా సృష్టిస్తు వేదస:||140

సుప్రభాతం సునక్షత్రం పూర్వసీద్వృథైవ తత్‌| ఏవం బహువిధాలాపే పలాదానాం తతస్తత:||141

అదృశ సమరే జంభో దేవాంఛసై#్రరచూర్ణయత్‌| తత: శక్రో దనేశశ్చ వరుణ: పవనోనల:||142

యమోథ నిర్‌బుతిశ్చాపి దివ్యాస్త్రాణి మహాబలా: ఆకాశే ముముచు: సర్వే దానవాయాభిసంద్యతు|||143

వ్యర్థతాం జగ్మురస్త్రాణి దేవానాం దానవం ప్రతి | యథాతిక్రూరచిత్తానామార్యే కృత్యశతాన్యపి||144

గతిం న వివిదుశ్చాపి శ్రాంతా దైత్యాశ్చ దేవతాః | దైత్యాస్త్రభిన్నసర్వాంగా గాన: శీతార్ధితా ఇవ||145

పరస్పరం వ్యలీయంత హాహాకింభావివాదిన:| తామవస్థాం హరిర్‌దృష్ట్వా దేవాంఛక్రమువాచ హ||146

అఘోరమంత్రం స్మర దేవరాజు అస్త్రం హి యత్పాశుపతప్రభావమ్‌| రుద్రేణ తుష్టేన తవ ప్రదత్తమవ్యాహతం వీరవరాభిఘాతి||147

ఏవం స శక్రో హరిబోధితస్తదా ప్రణమ్య దేవం వృషకేతుమీశ్వరమ్‌| సమాదదే బాణముమిత్రఘాతనం సంపూజితం దైవరణర్ధచంద్రమ్‌||148

మరికొన్ని పిశాచములు స్వయముగా తృప్తినొందిననూ, మాంసము భుజించుచున్న ఇతరులను చూచి కోపంగా పెదవులను కొరుకుచూ అసూయగా చూచుచుండిరి మరికొందరు తమ కడుపుని నిందించుకొనుచూ కోపంగా కొట్టుకొనసాగిరి (139) తృప్తి చెందిననూ కొందరు ఇతరుల ధనమును కోరునట్లు కొన్ని పిశాచములు అందరి ఆహారమును పొందుగోరుచుండిరి. మరికొందరు నేడే బ్రహ్మసృష్టి శ్లాఘనీయమనుచుండిరి (140) సుప్రభాతము, మంచినక్షత్రము పూర్వముండినది వృథాయే అని ఆ పిశాచములు అనేకరీతులుగా పలుకుచుండగా, జంభుడు కనబడకుండా యుద్దమున తన అస్త్రములతో దేవతలను బాధించసాగెను (141) అంతట ఇంద్రుడు , కుబేరుడు,వరుణుడు, అగ్ని , వాయువు, యముడు, నిర్‌బుతి అనువారు తమ దివ్యాస్త్రములను దానవుని వైపు సంధించి ఆకాశమున విడిచిరి. (143) కాని ఆ అస్త్రములన్నీ దానవుని విషయము అతిక్రూరబుద్దిగలవారి చేష్టలన్ని ఆర్యుని విషయమున వృథా యగునట్లే వ్యర్థమయినవి (144) అలసట నొందిన దేవదానవులు వేరొక గతిని తెలియరైరి దేవతలు దైత్యుల అస్తముచేత అవయవములన్నీ దెబ్బతినగా చలిచే గోవులు బాధపడినట్లు బాధపడిరి (145) దేవరాజా! పాశుపతము వలె శక్తిగల (పాశుపతమునుండి ఏర్పడిన) అఘోరమంత్రమును అస్త్రమును స్మరించుము అది నీకు మునుపు సంతుష్టుడైన శివుడిచ్చెను ఆ అస్త్రము తిరుగులేనిది వీరులను హతమార్చునది(147)అనగా ఇంద్రుడు శివునికి నమస్కరించి, శత్రువులవధించు అఘోరాస్త్రమును , అర్థచంద్రాకారమున నుండు దానిని గ్రహించెను.(148)

ధనుష్యజయ్యే వినియోజ్య బుద్దిమాన్‌ న్యయోజయత్‌ తత్ర అఘోరమత్రమ్‌|

తతో వధాయాశు ముమోచ తస్యవా ఆకృష్య కర్ణాంతమకుంఠదీధితమ్‌|

అథాసుర: ప్రేక్ష్య మహాస్త్రమాపతద్విసృజ్య మాయం సహసా వ్యవస్థిత:||150

ప్రవేశమానేన ముఖేన యుజ్యతాచలేన గాత్రేణ చ సంభ్రమాకుల: | తతస్తు తస్యాస్త్రవరాభిమంత్రిత: శరోర్దచంద్ర: ప్రసభం మహరణ||151

పురందరస్యేష్వసనప్రముక్తో మధ్యార్కబింబం వుపుషా విడంబయన్‌||

కీరిటకూటస్ఫురకాంతిసంకులం సుగంధినానాకుమాధివాసితమ్‌| ప్రకీర్ణధూమజ్వలనాభమూర్ధజం న్యపాతయజ్జంభశిర: సకుండలమ్‌||153

తస్మిన్నింద్రహతే జంభే ప్రశశంసు :సురా బహు | వాసుదేవోపి భగవాన్సాధు సాద్వితి చాబ్రవీత్‌||154

తతో జంభం హతం దృష్ట్వా దానవేంద్రా: పరాజ్ము ఖాః | సర్వే తే భగ్నసంకల్పా దుద్రువుస్తారకం ప్రతి||155

తాంశ్చ త్రస్తాన్‌ సమాల్యో శృత్యా స చతురో హతాన్‌ | సారధిం ప్రేరయామాస యాహీంద్రం లఘు సంగరే||156

తథేత్యుక్త్వా స చ ప్రయాత్తారకే రథమాస్థితే సావలేపం చ స్రకోధం సగర్వం సపరాక్రమమ్‌||157

సావిష్కారం సధిక్కారం ప్రయాతో దానవేశ్వర:| స యుక్తం రథమాస్థాయ సహస్రేణ గరుత్మతామ్‌||158

సర్వాయుధపరిష్కారం సర్వాస్త్రపరిరక్షితమ్‌| త్రైలోక్యబుద్దిసంపన్నం కల్పాంతాంతకనాదితమ్‌||159

ఆ అస్త్రమునువింటికి సంధించి మేథావియగు ఇంద్రుడు అఘోరమంత్రముతో కలిపి ఆ బాణమును చెవివరకు లాగి దైత్యునివధకై విడిచెను అమిత తేజస్సుతో వెలుగుచూ ఆ మహాస్త్రము వచ్చిపడుటను చూచి జంభాసురుడు తనమాయను వదిలి నిలిచెను .(150) ముఖము , శరీరము కంపించుచుండగా తొట్రబాటుతో నిలిచిన ఆ జంభుని అఘోరమంత్రముతో అభిమంత్రింపబడిన ఆ అర్ధచంద్రాకార బాణము ఇంద్రుని వింటిననుండి వెలువడి మధ్యాహ్న సూర్యబింబమువలె వెలుగూచూ సమీపించెను.(152) వెంటనే ఆ అస్త్రము కీరిటముల సమూహముచే వెలుగుచున్న, సువాసన గల పుష్పములతో కూడిన ఎల్లెడలా చెదిరిన పొగవలెనున్న వెంట్రుకలుగల జంభుని శిరస్సును కుండలములతో సహా పడవేసెను(153) ఇంద్రుని చేత జంభుడట్లు మరణించగా దేవతలు మిగుల ప్రశంసించిరి విష్ణుమూర్తి కూడా బాగు బాగని పలికెను (154) జంభుడట్లు వధింపబడగా దానవులు వెనుదిరిగి ,హతాశులై తారకుని వైపు పారిపోయిరి (155) తారకుడు తన సైన్యము బీతినొందుటను చూచి తన మహారథులు నలుగురు వధింపబడుటను విని తన సారథితో ఇంద్రునివైపు రథము నడుపు మనెను (156) సారథి అట్లేఅని తారకుడు కూర్చోనియున్న రథమును నడిపెను తారకాసురుడు నిర్లక్ష్యంగా గర్వముగా , కోపముగా, పరాక్రమముతో, ప్రభవించునట్లుగా , ధిక్కారముతో పయనించసాగెను (157)వెయ్య గరుత్మంతులతో కూడినది, అన్ని ఆయుధములను గలిగినది, అన్ని అస్త్రములచేత రక్షింపబడినది , ముల్లోకములనున్న శస్త్రజ్ఞానముతో కూడినది, కల్పాంతకాలమృత్యుఘోషను కలిగించునది యగు రథము నతడధిరోహించి చుండెను (158,159)

సైన్యేన మహతా యుక్తో నాదయన్విదశో దిశ: | సహస్రాక్షశ్చ తం దృష్ట్వా త్యక్త్వా వాహనదంతినమ్‌|160

రథం మాతలినా యుక్తం తప్తహేమపరిష్కృతమ్‌| చతుర్యోజనవిస్తీర్ణం సిద్దసంఘపరిష్కృతమ్‌||161

గంధర్వకింనరోద్గీతమప్సరో నృత్యసంకులమ్‌||162

సర్వాయధమహాబాధం మహరత్నసమాచితమ్‌| అథ్యతిష్ఠత్తం రథం చ పరివార్య సమంతత:||163

దశితాలోక్యపాలాశ్చ తస్థుః సగరుడధ్వజా :| తతశ్చచాల వసుధా వవౌ రూక్షో మరుద్గణౖ:164

చేలుశ్చ సాగరా సప్త తథావశ్యద్రవే: | ప్రభా తతో జజ్వలురస్త్రాణి తతోకంపంత వాహనా:||165

తత:సమస్తముద్వృత్తం తతోదృశ్యత: తారక: | ఏకతస్తారకో దైత్య: సురసంఘాస్తథైకత:||166

లోకావసాదమేకత్ర లోకోద్దరణమేకత :| చరాచరాణి భూతాని భయవిస్మయవంతి చ||167

ప్రశశంసు: సురా: సార్థ తదా తస్మిన్‌ సమాగమే||168

అస్త్రాణి తేజాంసి థనాని యోధా యశో బలం వీరపరాక్రమాశ్చ|

సత్యౌజసాన్యంగ బభూవురేషాం దేవాసురాణాం తపస: పరం తు న: ||169

అథాభిముఖమాయాంతం దేవా వినతపర్వభి | బాణౖరనలకల్పాగ్రైర్వివ్యధుస్తారకం ప్రతి||170

గొప్ప సైన్యముతో గూడి, దశదిశలను తన నాదముతో ప్రతిధ్వినింసజేయుచూ తారకుడు వచ్చుచుండగా చూచి ఇంద్రుడు ఐరావతము వీడి స్వచ్చమైన బంగారముతో చేయబడినది, నాలుగు యోజనముల వెడల్పుగలది, సిద్దసంఘములతో కూడినది గంధర్వ , కిన్నరుల గీతములతో, అస్పరసల నృత్యముతో కూడినది . అనేకాయుధముల గలది, అనేక రత్నములను గలదగు రథమును అధిరోహించెను .('163) గరుడధ్వసముతో లోకపాలురందరూ అతని చుట్టు నిలిచియుండిరి అపుడు భూమి కంపించెను గణములతో వాయువు తీవ్రముగా వీచెను (164) సాగరములు కదిలిపోయెను సూర్యుని కాంతి సన్నగిల్లెను అస్త్రములు జ్వలించెను వాహనములు కంపించెను (165) అంతట అంతా తిరగబడుట కనబడెను ఇంతలో తారకుడు కనిపించెను ఒకవైపు దైత్యుడగు తారకుడు వేరొకవైపు దేవసంఘములు నిలిచెను (166) లోకనాశనమొకవైపు లోకోద్దరణము మరొకవైపు నిలిచెను అపడుఉ చరాచరప్రాణులు భయమును, విస్మయముపొందెను (167) దేవదానవసమాయానము సురులు అపుడు ప్రశంసించిరి అస్త్రములు, తేజస్సు , ధనములు, యోధులు , కీర్తి, బలము, వీర్య పరాక్రమములు, సత్యము ,ఓజస్సు అనునవి దేవాసురులకు చెందినవిగా చెందినవిగా కనబడుచుండెను కాని ఇవి తపముకంటే ఎక్కువకాదు (169) అంతట తమవైపు వచ్చిపడుచున్న తారకుని జూచి దేవతలు వంగిన ములుకులు గల బాణములతో అగ్నినంటి వానితో అతనిని బాధించిరి(170)

స తానచింత్య దైత్యేంద్రో దేవబాణక్షతాన్‌ హృది | బాణౖర్‌వ్యోమ దిశ: పృథ్వీం పూరయామాస దానవ:||171

నారాయణం చ సప్తత్యా నవత్యా చ హుతాశనమ్‌| దశభిర్మారుతం మూర్తి యమం దశభిరేవ చ||172

దనదం చైవ సప్తత్యా వరణం చ తతోష్టభి|: వింశత్యా నిర్‌బుతిం దైత్య: పునశ్చాష్టభిరేవ చ||173

వివ్యాధ పునరేకైకం దశభిర్మర్మభేదిభి: తథా చ మాతలిం దైత్యో వివ్యాధ త్రిభిరాశుగై:||174

గరుడం దశభిశ్చైవ మహిషం నవభిస్తథా | పునర్‌దైత్యోథ దేవానాం తిలశో నతపర్వభి:||175

చకార వర్మజాలాని చిచ్చేద చ ధనూంషి చ దనూంషిచ | తతో వికవచా దేవా విధనుష్కా ప్రపీడితా:||176

చాపాన్యన్యాని నంగృహ్య యావన్ముంచంతి సాయకాన్‌| తావద్భాణం సమాధాయ కాలానలసమప్రభమ్‌||177

తాడయామాస శక్రం స హృది సోపి ముమోచ హ| తతోంతరిక్షమాలోక్య దృష్ట్వా సూర్య శతాకృతీ||178

తార్‌క్ష్యవిష్ఱూ సమాజఘ్నే శరాభ్యాం తావముహ్యతామ్‌| ప్రేతనాథస్య వహ్నేశ్చ వరుణస్య శితై: శ##రై: ||179

నిర్‌బుతేశ్చాకరోత్కార్యం భీతభీతం విమోహయన్‌ | నిరుచ్‌ఛ్వాసం సమాహృత చక్రే బాణౖ: సమీకరణమ్‌||180

తన ఎద పై నాటుకొనిన ఆ బాణముల వలన కలిగిన గాయములను లెక్కించిన తారకుడు తన బాణములతో దిక్కులను, భూమిని నింపివేసెను (171) డెబ్బయి బాణములతో నారాయణుని ,తొంభయి బాణములతో అగ్నిని , పది బాణములతో వాయువును, పదిబాణములతో యముని, డైబ్బయి బాణములతో కుబేరుని, ఎనిమిది బాణములతో వరుణుని , ఇరవై బాణములతో నిర్‌ బుతిని మరల ఎనిమిది బాణములతో నర్‌బుతిని, ఒక్కొక్కరిని ఎనిమిది బాణములతో, వేగముగా వెళ్ళుమూడు బాణములతో మాతలిని తారకాసురుడు కొట్టెను (172,173,174) ఎనిమిది బాణములతో గరుడుని, తొమ్మిదింటితో మహిషుని కొట్టి తారకుడు వారిని తీవ్రముగా బాధించెను (175)వారి కవచములను చేధించెను, విల్లంబులను విరుగగొట్టెను అపుడు దేవతలు కవచములులేక, ధనువులు లేక బాధనొందిరి(176) వేరే విల్లునందుకొని బాణములు విడుచునంతలో తారకుడు మృత్యువహ్నాసమానమగు బాణమును సంధిని ఇంద్రుని ఎదపైకి వదిలెను.అంతలోనే ఆకాశములో వందమంది సూర్యలవలె వెలుగు గరుడుని విష్ణువును చూచి బాణములో కొట్టగావారు మోహమునొందిరి అట్లే యముని అగ్నిని వరుణుని తన పదునైన బాణములతో గొట్టి వారిని భయపరచి పడగొట్టెను బాణములతో కొట్టి ఆ దైత్యుడు వాయువుకే ఉచ్చ్వాసలేకుండా జేసెను(180)

తత: ప్రాప్య హరి: సంజ్ఞాం ప్రోత్సాహ్య చ దిశాం పతీన్‌ | బాణన సానథేః కాయాచ్చిరోహర్షీత్సాకుండలమ్‌||181

ధూమకేతోర్‌జ్వలతకృద్దస్తస్య చ్చిత్‌త్వా న్యపాతయత్‌ | దైత్యరాజకీరీటం చ చిచ్చేద వాసవస్తత:||182

ధనేశశ్చ దనను: కృద్ధో బిభేద బహుధా శ##రై: | వాయుశ్చక్రే చ తిలశో రథం వా క్షోణికూబరమ్‌||183

నర్‌బుతిస్తిలశో వర్మ చక్రే బాణౖస్తతో రణ| కృత్వైతదతులం కర్మ తిష్ఠ తిష్ఠేతి చాబృవన్‌||184

లిహంత సృక్కీణీం దేవా వాసుదేవాదయస్తదా | దృష్ట్వా తత్కర్మ దేవానాం తారకోతులవిక్రమ:||185

ముమోచ ముద్గరం భీమం సహస్రాక్షాయ సంగరే | దృష్ట్వా ముద్గరమాయాంతమనివార్యం రణాజిరే||186

రథాదాప్లుత్య ధరణీమగమత్పాకశాసన: | ముద్గరోzపి రథోపస్థే పపాత పరుషస్వన:||187

సరథం చూర్ణయామాస న మమార చ మాతలి| గృహీత్వా పట్టిశం దైత్యో జఘానోరసి కేశవమ్‌||188

స్కంధే గరుత్మత: సోపి నిషసాద విచేతన: ఖడ్గేన రాక్షసేంద్రం చ భిత్త్వా భూమావపాతయత్‌||189

యమం చ పాతయామాస భూమౌ దైత్యో ముఖే హతమ్‌ | వహ్నిం చ భిండిపాలేన చక్రే హత్వా విచేతనమ్‌||190

అంతట శ్రీ హరి స్పృహనొంది దిక్పాలకులను ప్రోత్సాహపరుచి తారకాసురుని రథసారధి తలను కుండలములతో సహా కిందపడునట్లు బాణముతో గొట్టెను (181) ధూమకేతువు జ్వలించుచూ దైత్యరాజు కీరీటమును భేదించి పడవేయగా ఇంద్రుడు దానిని ఛేదించెను (182) కుబేరుడు అనేక బాణములతో తారకుని విల్లును విరుగగొట్లెను వాయువు తారకుని రథమును శిఖరముతో సహానుగ్గుచేసెను (183) నిర్‌బుతి తన బాణములతో తారకుని కవచమును పిండిచేసెను అసమానమగు ఈ కర్మనిట్లు చేసి వాసుదేవాదిదేవతలు పెదవులు తడుపుకొనుచూ నిలునిలుమని పలికిరి (184) దేవతలపనిని చూచి పరాక్రమియగు తారకుడు భీకరమగు ముద్గరమును ఇంద్రునిపైకి విడిచెను అడ్డులేని ఆ ముద్గరము వచ్చిపడుచుండగా చూచిఇంద్రుడు రథము పై నుండి దుమికి నేల పై నిలిచెను ఆ ముద్గరము కర్కశమగు ధ్వనిని చేయుచూ రథముపైపడెను (187)

రథమునుగ్గాయెను కానీ మాతలి మరణించలేదు తారకుడు పట్టిశముతో కేశవుని ఎదపై దెబ్బతీసెను (188) అట్లే గరుత్మంతుని బాహువులపై దెబ్బతీయగా గరుడుడు స్పృహతప్పెను కానీ అంతకు ముందతను ఖడ్గముతో దైత్యుని కొట్టి నేల పై పడవేసెను (189) తారకుడాయుద్దమున యముని భిండిపాలముతో కొట్టి అగ్నిని , స్పృహతప్పునట్టు చేసి పడవేసెను (190)

వాయుం పదా తదాక్షిప్య పాతయామాస భూతలే| ధనేశం తద్దనుష్కోట్యా కుట్టయామాస కోపన:||191

తతో దేవాని కాయానామేకైకం క్షణమాత్రత: | తేషామేవ జఘానాసౌ శ##సై#్త్రర్భాలాన్యథా గురు:||192

లబ్దసంజ్ఞస్తతో విష్ణుశ్చకం జగ్రాహ దుర్దరమ్‌| దానవేంద్రవాసామేదోరుదిరేణాభిరంజితమ్‌||193

ముమోచ దానవేంద్రస్య దృడం వక్షసి కేశవ: | పపాత దైత్యస్య పతితం భాస్కరద్యుతి||194

వ్యశీర్యతాథ కాయేస్య నీలోత్పతమివాశ్మని | తతో వజ్రం మహేంద్రోపి ప్రముమోచ్చారితం చిరమ్‌||195

తస్మిన్‌ జయాశా శక్రస్య దానవేంద్రాయ సంయుగే తారకస్య చ సంప్రాస్య శరీరం శౌర్యశౄలిన:||196

విశీర్యత వికీర్ణార్చి: శతాదా ఖండశో గతమ్‌ తతో వాయురదీనాత్మా వేగేన మహతా నదన్‌||197

జ్వలితజ్వలనాభాసమంకుశం ప్రముమోచ హ| విశీర్ణం తస్య తచ్చాంగే దృష్ట్వా వాయుర్మహారుషా||198

తత: శైలేంద్రముత్పాట్య పుష్పితద్రుమకందరమ్‌ | చిక్షేప దానవేంద్రాయ దశయోజనవిస్తృతమ్‌|'|199

మహీదరం తమాయాంతం సస్మితం దైత్యపుంగవ |: జగ్రాహ వామహస్తేన బాల: కందులీలయా||200

వాయువు కాలితో తాకి నేలపై పడవేసేను కోపముతో కుబేరుని వింటి అంచుతో కొట్టి గాయపరచెను (191) అంతట తారకుడు ఒక్కక్షణములోనే దేవసైన్యములోని ఒక్కొక్కరిని, గురువు బాలురును కొట్టినట్లు అస్త్రములతో కొట్టసాగెను (192) అపుడు స్పృహలోకివచ్చిన విష్ణువు దానవీరుల రక్తమాంసాలతో ఎరుపెక్కిన తన చక్రమునందుకొని తారకుని ఎదపైకి బలంగా విడిచెను (193) సూర్యుని వంటి కాంతిగల ఆ చక్రము దైత్యుని ఎదపైపడెను. పద్మము రాయిపైపడి నశించినట్లు అది దైత్యుని శరీరముపైపడి దెబ్బతినెను అంత ఇంద్రుడుకూడా చిరకాలమర్చించబడిన వజ్రమును దానవేంద్రుని జయించు ఆశతో విడిచెను శౌర్యము గల తారకుని జేరి ఆ వజ్రము నిప్పులను వెదజల్లి నూరుముక్కలాయెను అంతట వీరుడగు వాయువు గట్టిగా ధ్వనిజేస్తూ మండుచున్న అగ్నివలె నున్న అంకుశమును వేగముగా విసరగా అది తారకుని దాకి నశించెను. అది చూచి వాయువు కోపముగా పుష్పించిన వృక్షములగలిగి పదియోజనముల వెడల్పు గల పర్వతమును పెకిలించి తారకుని పై విసిరెను (199) తనపైకి వచ్చుచున్న ఆ పర్వతమును చూచి తారకుడు నవ్వుచూ బాలుడు బంతిని పట్టుకొని అవలీలగా ఎడమచేతితో పట్టుకొనెను (200)

తతస్తేనైవ చాహత్య పాతయామాస చాంతకమ్‌| దండం తత: సముద్యమ్య కృతాంత: క్రోధమూర్భిత:||201

దైత్యేంద్రమూర్ద్ని చిక్షేప భ్రామ్మ వేగేన దుర్జయమ్‌| సోసురస్యాపతత్‌ మూర్ధ్ని దైత్యస్తం జగృహే స్మయన్‌||202

కల్పాంతలోకదహనో జ్వలనో రోషసంజ్వలన్‌| శక్తిం చిక్షేప దుర్దర్షాం దానవేంద్రాయ సంయుగే ||203

తత: శిరీషమాలేవ సాస్య వక్షస్యరాజత| తత:ఖడ్గం సమాకృష్య కోశాదాకాశనిర్మలమ్‌||204

ద్యుతి భాసితత్రైలోక్యం లోకపాలోపి నిర్‌బుతి :| చిక్షేప దానవేంద్రాయ తస్య మూర్ద్ని పపాత హ||205

పతితశ్చాగమత్‌ ఖడ్గ: స శీఘ్రం శతఖండతామ్‌|| జలేశశ్చ తత: కృద్దో మహాభైరవరూపిణమ్‌||206

ముమోచ పాశం దైత్యేంద్రభుజబంధాభిలాషుక! స దైత్యభూమాసాద్య పాశ: పద్యో వ్యపద్యత||207

స్పుటిత: క్రకచకృరదశనాలిరహీశ్వర :| తతో శ్వినౌ సచంద్రార్కౌ సాధ్యాశ్చ యే||208

యక్షరాక్షసగంధర్వా: సర్పాశ్చాసై#్త్ర : పృథగ్విదై: | జఘ్నర్‌ దైత్యేశ్వరం సర్వే భూయశ##స్తే మహాబలా:||209

అదే పర్వతముతో యముని దెబ్బతీసి పడవేసేను అపుడు కోపముతో బడలు మరిచిన యముడు దండము నెత్తివేగముగా తిప్పి తారకుని తలపైకి విసిరెను (201) అది తారకుని తల పై పడగా దైత్యుడు నవ్వుచూ దానిని పట్టుకొనెను (202) అగ్ని కోపముతో మండిపోవుచూ కల్పాంతమున లోకములను దహించువాడై దానవేంద్రునిపై తిరుగులేని శక్తియను ఆయుధమును విసిరెను (203) ఆ శక్తి తారకుని ఎదపై శిరీషకుసుమముల దండవలె విరాజిల్లెను. లోకపాలుడగు నిర్‌బుతి అపుడు ఒరనుండి ఆకాశమువలె నిర్మలముగా నుండి ముల్లోకములను ప్రకాశింపజేయు ఖడ్గమును తీసి తారకుని విసిరెను (205) అది పడగానే నూరుముక్కలాయెను అపుడు వరుణుడు కోపించి మహాభైరవ రూపముగల పాశమును తారకుని భుజములను కట్టిపడవేయు కోరికతో విసరగా ఆ పాశము తారకుని భుజమును చేరి వేంటనే నశించెను (207) రంపము వంటి పలువరసగల సర్పరాజు, అశ్వినులు, సూర్యచంద్రులు, సాధ్యులు, వసుదేవతలు, యక్షరాక్షసగందుర్వులు. సర్పములు అనేక విధములగు ఆస్త్రములతో దైత్యరాజుగు తారకుని అనేకరీతులు బాధించసాగిరి(209)

న చాస్త్రాణ్యస్యా సజ్ఞంత గాత్రే వజ్రాచలోపమే| తతో దేవానవప్లుత్వ తారకో దానవాధి ప:||210

జఘాన కోటిశ: కృద్దో ముష్టిపార్‌ష్ణాభిరేవ చ| తథావిధం తస్య వీర్యమాలోక్య భగవాన్‌ హరి:||211

పలాయధ్వమహో దేవా వదన్నంతర్హితోz భవత్‌ | శక్రాదయస్తతో దేవా : పలాయనకృతాదరా:||212

కాలనేమిముఖైర్దైత్యైరుపరుద్దా మదోత్కటై: | ముష్ఠిభి: పాదఘాతైశ్చ కేశేష్వాకృష్య తైర్ముదా||213

తారితా :శుష్కసరితం దేవమార్గాశ్చ దంశితా :| బహుధా చాప్యకృశ్యంత లోకపాలా మహాసురై:|214

తతో నివాద : సంజజ్ఞే దైత్యానాం బలశాలినామ్‌ | కంపయన్పృథివీం ద్యాం చ పాతాళాని చ భారత||215

జయేతి ముదితా దైత్యాస్తుష్టువుస్తారకం తదా| శంఖాంశ్చ పూరయామాసుః కుందేందుసదృశప్రభాన్‌||216

ధనుర్భాణరవాంశ్చోగ్రాన్కరాఘాతాంశ్చ చక్రిరే | భృశం హర్షాన్వితా దైత్యా నేదుశ్చ ననృతుర్ముహు:||217

తతో దేవాన్పురస్కృత్యపశుపాల: పశూనివ| దైత్యేంద్రో రధమాస్ధాయ జగామ సహితోz సురై:||218

మహీసాగరకూలస్థం తారక: స పురం బలీ| యోజనద్వాదశాయామం తామ్రప్రాకారశోభితమ్‌||219

కానీ వజ్రపర్వత సమానమగు తారకుని శరీరమునకు అ అస్త్రములు తగలలేదు అంతట తారకుడు కోపించి కుప్పించి దూకి దేవతలను తల లెక్కలేనన్ని పిడికిలి గుద్దులతో, పాదఘాతములతో బాధించెను (210) తారకుని ఆ శక్తిని చూచి శ్రీ హరి దేవతలారా!పారిపొండి !అని తాను మాయమాయెను అపుడు ఇంద్రాది దేవతలు పారిపోజూచిరి (212) కాని మదించిన కాలనేమి మొదలగు దైత్యులు వారినడ్డగించి జట్టుపట్టిలాగి పిడికిళ్ళతో, కాళ్ళతో బాధించసాగిరి (213) అట్లు వారిచే దేవతలుఅనేక రీతుల హింసింపబడిరి ఎండిపోయిన నదులను దాటవలసివచ్చెను దేవమార్గాలు నశింపజేయుబడెను (214) అపుడుబలవంతులైన దైత్యులు భూమిని కంపింపచేయుచూ ఆకాశమును, పాతాళమును వణికించుచూ గట్టిగా నినదించిరి (215)జయమునొందుటచే మిగుల సంతుష్టులైన దైత్యులు అపుడు తారకుని స్తుతించిరి మల్లెవలె, చంద్రునివలె తెల్లనైన శంఖములను పూరించిరి (216) ఉగ్రముగా దనుర్భాణములను , కరతలములను మ్రోగించి అమితసంతోషము నొందిన దైత్యులు నినదించిరి, మరల మరల సర్తింపసాగిరి (217) అపుడు తారకుడు చ పశుపాలుడు పశువుల వెంటనడిచినట్లు ఆ దేవతలను వెన్నంటి తన రథము పై నుండి అసురులతో కలిసి కదిలెను (218) బలవంతుడైన తారకుని పురము మహీసాగర నుండెను దానివెడల్పు పన్నెండు యోజనములుండెను ఆ పురమున ప్రాకారములు తామ్రముతో చేసినవై శోభించుచుండెను (219)

ప్రాసాదైర్భహుభి కీర్ణం దివ్యాశ్చర్యోపశోభితమ్‌| యత్ర శబ్దాస్త్రయో నైవ జీర్యంతే చానిశం పురే||220

గీతఘోషశ్చ జ్యాఘోషో భుజ్యంతాం విషయాస్త్వితి | తత్ర్పవిశ్య పురం రాజా జగామ స్వకుమాలయమ్‌||221

మహోత్సవేన మహతా పుత్రస్త్రీ ప్రతినందిత:| తత్ర దివ్యాం సభాం రాజా ప్రాప్య సింహాసనస్థిత:||222

స్తూయమానో దితిసుతైరప్సరోభిర్వినోదిత:| దివ్యాసనసై#్తర్దైత్యేంద్రర్వృత: సింహైరివ ప్రభు:||223

ఏతస్మిన్నంతరే కాచిద్దివ్యా స్త్రీ తత్పురేభవతే | విస్మితసైర్వృతో దేత్యే: ప్రోవాచేదం స్మయన్నివ||224

రూపేణానుపమా పార్ద నానాభరణభూషితా| తాం దృష్ట్వా తారకో రాజా భృంశం వై విస్మితోభవత్‌||225

కాసి దేవీ మమ బ్రూహి కిం మయా రూససుందరి|

స్త్యృవాచ-

త్వత్సమాం యోషితం నైవ దృష్టవంత: పురా వయమ్‌||226

అహం త్రైలోక్యలక్ష్మీతి విద్ది మాం దైత్యసత్తమ | అర్జితా తపసా చాస్మి త్వయా వీర్యేణ వా విభో||227

వీర్యవంతం త్వనలసం తపస్వినమకాంతరమ్‌| దాతారం చాపి భోక్తారం యుక్త్యా సేనామి తం నరమ్‌||228

భీరుం నిర్విణ్ణమత్యర్థం సాధ్వీ పీడాకరం నరమ్‌ | సర్వాతిశంకినం సద్యస్త్యజామి దితినందన||229

ఆ అద్బుతపురమున అనేక ప్రాసాదములుండెను దివ్యమగు ఆశ్చర్యములు వెలుగొందెను ఎల్లప్పుడూ మూడురకాల శబ్దాలు ఆ పురమున తప్పక వినవచ్చుచుండెను అవి గీతముల ధ్వని , వింటిధ్వని విషయములననుభవింపుడను శబ్దములు (220) అతని పుత్రులు స్త్రీలు గొప్ప ఉత్పవముతో అతని అభినందించిరి అక్కడ దివ్వమగు సభను చేరిరాజు తన సింహాసనమున కూర్చుండెను (222) దైత్యులతనినిస్తుతింపసాగిరి అప్పరసలు వినోదపరచుచుండిరి దివ్యాసనముల పైనున్న దైత్యవీరులతో కూడి తారకుడు సింహములతో కూడిన వానివలె నుండెను (223) ఇంతలో ఇక దివ్యమైన స్త్రీ అక్కడ కొచ్చెను దైత్యులు తారకునితో అ స్త్రీ అసమాన సౌందర్యవతియని, అనేక భూషణములు గలదిని చెప్పగా ఆమెను చూచిన తారకుడు మిగులు విస్మయమునొందెను (225) ఆమె నిట్లడిగెను దేవీ! నీనెవరో మాకు చెప్పుము నాతో నీకేమీ పని! మునుపెన్నడూ నీవంటి స్త్రీని మేము చూడలేదు (226) అనగా ఆ స్త్రీ ఇట్లనెను దైత్యేంద్రా! నన్ను త్రెలోక్యలక్ష్మిగా తెలుసుకొనుము నీ తపస్సుచే శక్తిచే నీవు నన్ను పొందితివి (227) శక్తి వంతుడిని, ఉత్సాహవంతుడిని, తపస్విని, నిర్భయుడిని, దాతను, భోక్తను నేను సేవింతును (228) పిరికివానిని , దీనుడిని, మంచిస్త్రీలను బాధపెట్టువాడిని అన్నింటిని మిగులు శంకించువానిని వెంటనే నేను నడిచెదను(229)

మహేంద్రేణచ మాతా తే యదా సావ్యపమానితా | తదైవ త్యక్తప్రాయోసావిదానీం తవ సంవశే||230

తారకశ్చ తత: ప్రాహ పరమంచేతి తాం తదా| సా చావివేశ తం దేవి త్రిజగత్పూజితా రమా||231

తతో దైత్యాదిపం నార్యో దానవానాం విభూషితా: | వీరకాంస్యముపాదాయ వర్దయాంచక్రిరే ముదా||232

దేవాశ్చ ద్వారి తిష్టంతి బుద్దా దైత్యైర్‌ భృశాతురా: | ఉపవాస్యమానా నారీభిర్దైత్యైరన్యైశ్య నాగరై:||233

ఏతస్మిన్నంతరే విష్ణుర్‌ దైత్యరూపం సమాస్థిత:| ఉపహాసకమధ్యస్థో గాథే ద్వే ప్రాహ బుద్దిమాన్‌234

ఇదమల్పతరం నామ యదమీషాం చ దృశ్యతే | మాతృక్రోధం స్మరన్రాజా కిం కిం యన్న కరిష్యతి||235

బలీయాంసం సమాసాద్య న నమేద్యోన చాస్తి సః | మర్కవఛ్వేతబాక్తీయెరుపాయై: స్థీయతాం సురా:||236

ఉపహాసముఖేనామీ ఉపదేశం హరేర్ముఖాత్‌ | సమాకర్ణ్య తతో దేవా మర్కరూపేణ సంస్థితా:||237

నృత్యంతస్తే చ బహుధా దైత్యాశ్చాసురయోషిత:| భృశం చ నోదయామాసుర్ముదా భోజ్యాని తే దదు:||238

విష్ణుర్దైత్యప్రతీహారం తత: ప్రోవాచ బుద్దిమాన్‌ వినోదాయ మహారాజ్ఞో మర్కానేతాన్ప్రకీర్తయ||239

నీ తల్లినెపుడు ఇంద్రుడు అవమానించెనో అపుడే నేను అతనిని విడిచితిని .ఇపుడికనీ వశముననున్నాను (230) అనగాతారకుడు సంతోషమనెను ఆ ముల్లోకములలో పూజింపబడు లక్ష్మీ అతనిని చేరెను (231) అంతట దైత్య స్త్రీలు అలంకరించుకొని తారకుని చేరి వీరకాంస్యమును తెచ్చి అతని వృద్దికై తగు క్రియనుజేసిరి(232) దైత్యులు మేలుకొలుపగా దేవతలు పిరికివారై తారకుని ద్వారపాలకులుగా నిలిచిరి వారిని దైత్యస్త్రీలు ఇతర నాగరికులు పరిహసించుచుండిరి (233) ఇంతలో విష్ణువు దైత్యరూపమున అక్కడకు వచ్చి పరిహసించు వారిమధ్య నిలిచి రెండు గాథలను చెప్పెను. (234) వీరు చేయునదంతా చాలా తక్కువైనది తల్లిక్రోధమున ఈ రాజు చేయనిదేముంది? (235) బలవంతుని చేరి నమస్కరించనివాడుండడు కనుక దేవతలారా! మీరు మర్క రూపమున కొంగలవలె ఉపాయములననుష్టించండి (236) అనగా ఉపహసపూర్వకమగు ఆ ఉపదేశమును విష్ణువు ముఖమునుండి విని దేవతలు మర్కరూపమున నిలిచిరి (237) వారు నర్తించుచూ దైత్యస్త్రీలను వినోదపరచగా ఆ స్రీలు వీరికి తినుబండారములనిచ్చెను (238) అపుడు బుద్దిమంతుడగు విష్ణువు దైత్యప్రతీహారితోనిట్లనెను మహారాజు వద్దకు వెళ్ళి వీరు మీ వినోదమునకేనని తెలియజేయుము(239)

ప్రతీహారస్తతో హృష్ట: సభామధ్యే వివేశ స: జానుభ్యాం ధరణీం గత్వా బద్‌ధ్వా చ కరసంపుటమ్‌|'|240

ఉవాచానావిలం వాక్యమల్పాక్షరపరిస్పుటమ్‌| దైత్యేంద్ర మర్కవృందాని ద్వారి తిష్టంతి తే ప్రభో||241

భృశం వినోదకారీణీ స్పృహా చేద్‌ద్రష్టుమర్హసి| తన్నిశమ్యాబ్రవీద్రాజా కిం చిరం క్రియతే త్వయా||242

క్షత్తా చేతి వచ: శృత్వా కాలనేమిం తదాబ్రవీత్‌ | మర్కానేతాన్మహారాజో ద్రష్టుమిచ్చతి శీఘ్రత:||243

రక్షపాల సహైభిస్త్వం రాజానమనుకూలయ| కాలనేమిరుపాదాయ మర్కాన్యాతో నృపంతత:||244

మర్కమధ్యే విష్ణుమర్కో యాతస్త్యక్త్వాచ దైత్యానామ్‌| తతస్తారకదైత్యస్య పురతో ననృతుర్భ్రుశమ్‌||245

మర్కా దైత్యకరోత్తాలైర్హర్షనాదవినోదితై: తతోతిముదితో రాజా తేషాం నృత్యేన సోబ్రవీత్‌||246

అభయం వో మర్కదేవాస్తుష్టో యచ్చామ్యహం త్విదమ్‌| మద్గృహే స్థీయతామేవ న చ కార్యం భయం హృది||247

ఇతి శృత్వా విష్ణుమర్క ప్రనృత్యన్నిదమబ్రవీత్‌| రాజన్విజ్ఞాతుమిచ్చామస్తవ గేహవిధం వయమ్‌||248

ఏవముక్తే ప్రవాస్యాహ తారకో దైత్యసత్తమ: | త్రిభూమికం హి మే గేహమిదం యద్భువనత్రయమ్‌||249

అంతట ప్రతీహరి సంతోషముగా సభను ప్రవేశించి దైత్యేంద్రుని ముందు మోకాళ్ళపై కూర్చుని చేతులు జోడించి స్థిరంగా, తక్కువ మాటలతో స్పష్టముగా నిట్లు చెప్పెను (240) దైత్యేంద్రా! ప్రభూ మర్కబృందములు ద్వారమువద్ద నిలిచి యున్నవి.మిగుల వినోదమును కలిగించుచున్నవి ఆసక్తియుండిన చూడవచ్చును అనగా రాజువిని అలస్యమెందులకు త్వరగా ప్రవేశ##పెట్టుమనిన విని, ప్రతీహారి కాలనేమితో మర్కబృందమును మహారాజు చూడ గోరుచుండినందున త్వరగా వారితో రాజును సానుకూలపరచును అనెను అపుడు కాలనేమి మర్కబృందముతో రాజు చేరెను.(244) మర్కబృందమున నున్న విష్ణువు మర్కరూపమును ధరించి తారకదైత్యుని ఎదుట మర్కబృందముతో కలిసి నర్తించెను (245) దైత్యేంద్రుడు కూడా సంతోషముగా కరతాళద్వనులు చేయగా మర్కబృందము నర్తించెను అంతట వారి నృత్యముచే మిగుల సంతోషించిన రాజుఇట్లనెను (246)మర్కదేవతలారా! మీ నృత్యముచే సంతసించిన నేను మీకు అభయము నిచ్చుచుంటిని నిర్భయముగా నా ఇంటమీరు వుండవచ్చు(247) అనగా విని మర్కరూపముననున్న విష్ణువు బాగా నర్తించుచూ ఇట్లెనును రాజా మీ ఇంటి ప్రకారమును తెలియగోరుచున్నాము మేము (248) అనగా నవ్వి దైత్యశ్రేష్టుడగు తారకుడిట్లనెను ఈ ముల్లోకములు నాకు మూడు భూములుగల ఇల్లు (249)

హరిమర్కస్తత: ప్రాహ యద్యేవం స్వం వచః స్మర | త్రైలోక్యం విచరం త్వేతే మర్కా రాజాన్సునిర్భయా:||250

అశ్వమేదశతస్యాపి సత్యం రాజన్విశిష్యతే | ధర్మమేనంస్మరన్సతం వచనం కురు దైత్యప||251

తత:సువిస్మతో దైత్య: ప్రాహేదం వచనం తదా | మర్కటాహో ప్రబుద్దోసి సత్యం బ్రూహి చ కో భవాన్‌||252

శ్రీ భగవానువాచ-

అహం నారాయణో నామ యది శ్రోత్రముపాగత :| దేవానాం రక్షణార్ధాయ మర్కరూపముపాశ్రిత:||253

తచ్చేన్మాన్యతమో ధర్మస్తవ తద్వచనం స్వకమ్‌| పరిపాలయ తే గేహం విచరంతు సురాస్త్వమీ ||254

అవలేపశ్చ రాజేంద్ర నకర్తవ్యస్త్వయా హృది | వీరోహమితి సంచిన్త్య పశ్యతా కాలజం బలమ్‌||255

పర్యాయైర్హన్యమానానామభిహంతా న విద్యతే | మౌఢ్యమేతత్తు యద్ద్వేష్టా కర్తాహమితి మన్యతే ||256

ఋషీంశ్చ దేవాంశ్చ మహాసురాంశ్చ త్రైవిద్యవృద్దాంశ్చ వనే మునీంశ్చ|| కం వాపదో నోపనమంతి కాలే కాలస్య వీర్యం న తు కర్తురేతత్‌||257

న మంత్రబలవీర్యేణ ప్రజ్ఞయా పౌరుషేణా వా | అలభ్యం లభ్యతే కాలే కాలే సుప్తోపి విందతి||258

న మాతృపితృశుశ్రూషా న చ దైవతపూజనమ్‌ | నాన్యో గుణసమాచార: పురుషస్య సుఖావహ:||259

నవిద్యా న తపో దానం న మిత్రాణి న బాంధవా: | శక్నువంతి పరిత్రాతుం నరం కాలేన పీడితమ్‌||260

అనగా విష్ణువు ఇట్లనెను అట్లైనచో నీమాటను గుర్తుంచుకొనుము ఈ మర్కబృందము ముల్లోకములలోనూ నిర్భయముగా చరించుగాక (250) రాజా!నూరు అశ్వమేధయాగములకంటే సత్యమే గొప్పది ఈ ధర్మమును స్మరించుచూ నీవు నీ మాటను నిజముచేయుము (251) అనగా విని విస్మయమునొందిన దైత్యేంద్రుడు మర్కటమా! నీవు జ్ఞానివి, నిజముచెప్పుము నీవెవరు?(252) అనగా విష్ణువు బదులిచ్చెను నీకు వినబడినట్లైతే, నేను నారాయణుడనువాడను దేవతల రక్షణ కోసము మర్కట రూపమునుదాల్చితిని (253) ధర్మము నీకు పరమపూజ్యమగుచో నీ మాటనునిలువుకొనుము ఈ దేవతలు నీ ఇంట స్వేచ్చగా చరించుదురుగాక (254) రాజా! మనసులో అవమానభావమును నీవు ఉంచుకొనరాదు నేను వీరుడననిభావించుచూ కాలమున ఇట్లేర్పడిన బలమును చూచి నీవు క్రుంగరాదు (255) మాటిమాటికి వధింపబడుచువారికి హంతకుడెవరూ వుండరు ద్వేషించువాడు తానే కర్తననుకొనుట మూర్ఖత్వము (256) ఋషులను, దేవతలను గొప్పగొప్ప అసురులను,వేదవేత్తలను, వనములలోని మునులను అందరినీ కాలవశమున అపదలు వచ్చిచేరును ఇది కాలముయొక్క బలమే గాని కర్తబలముకాదు (257) మంత్రములచే , బలముచే, శక్తిచే, ప్రజ్ఞచే, సౌరుషముచే గానీ పొందరు కాలము వచ్చినపుడు పొందలేని దానిని కూడా నిద్రించువాడైననూ, పొందును (258) తల్లిదండ్రులసేవ ,దేవపూజ, ఇతరగుణ సంపద పురుషునికి సుఖమునిచ్చునది కాదు(259) కాలముచేత పీడింపబడిన వానిని విద్యగానీ తపస్సుగానీ, మిత్రులు, బంధువులుగానీ రక్షించలేదు(260) నాగామిగమనార్ధం హి ప్రతిఘాతశ##తైరపి | శక్నువంతి ప్రతివ్యోడుమృతే కాలబలం నరా:||261

దేహవత్పుణ్యకర్మణి జీవవత్కాల ఉచ్యతే | ద్వయోః సమాగమే దైత్య కార్యాణాం సిద్దిరిష్యతే||262

అహో దైత్య త్వద్విశిష్టా దైత్యానాం కోటయ: పురా | శాల్మలేస్తూలవత్‌క్షిప్తా: కాలవాలేన దుర్దశా:||263

ఇదం తు లబ్ద్వా త్వం స్ధానమాత్మానం బహుమన్యసే | సర్వభూతవం దేవం బ్రహ్మాణమివ శాశ్వతమ్‌||264

న చేదుమచలం స్ధానమనంతం చాపి కస్యచిత్‌| త్వం తు బాలిశయా బుద్ద్యా మమేదమితి మన్యసే||265

అవిశ్వాస్యే విశ్వసిషి మన్యసే చాధృవం ధృవమ్‌| మమేదమితి మోహాత్‌ త్వం త్రిలోకీశ్రియమీప్సపి||266

నేయం తవ న చాస్మాకం న చాన్యేషాం స్థిరా మతా | అతిక్రమ్య బహునన్యాంస్త్వయి తావదియం స్థితా||267

కంచిత్కాలమియం స్థిత్వా త్వయి తారక చంచలా | పుంశ్చలీవాతిచపలా పునరన్యం గమిష్యతి||268

సరత్నౌషధిసంపన్నం ససరిత్పర్వతతారకమ్‌ | తానిదానీం న పశ్యామి యైర్భుక్తం భువనత్రయమ్‌||269

హిరణ్యకశిపుర్వీరో హిరణ్యాక్షశ్చ దుర్జయ:|- ప్రహ్లదో నముచిర్వీరో విప్రచిత్తిర్విరోచన:||270

కాలబలము లేనిచో నరులు వందలు కొలది అడ్డంకులు గలిగిన వానినెదుర్కొనుటకు శక్తులుగారు (261) దేహమున్నంతవరకు పుణ్యకర్మలు, జీవించియున్న కాలమందురు రెండూ కలిసినపుడే కార్యసిద్ది కలుగగలదు(262) దైత్యుడా! నీకంటే గొప్పవారగు దైత్యులు కోట్లకొలదిగా మునుపు శాల్మలీ వృక్షముయొక్క దూది పింజలవలె కాలమను గాలిచేత విసిరికొట్టబడి దుర్దశ నొందిరి(263) ఈ స్థితిని పొంది నీవు నిన్ను నీవు గొప్పగా తలుచుకొనుచుంటివి (264) కానీ ఈ స్థానము స్థిరమైనదీ, శాశ్వతమైనదీ కాదు నీవు మూర్ఖముగా దీనిని నాదని తలుచుచుంటివి (265) విశ్వసించదగని దానిని విశ్వసించుచుంటివి అస్ధిరమును స్థిరమను కొనుచుంటివి ఇది నాదను మోహముతో నీవు ముల్లోకముల ఐశ్వర్యమును పొందగొరుచుంటివి (266) ఇది నీకు గాని, మాకు గానీ, వేరెవరికి గానీ స్థిరముకాదు ఎందరినో దాటి ఇది ఈనాడు నీయందు నిలిచియున్నది (267) తారకా! కొంతకాలము నీ వద్ద నిలిచి ఈ ఐశ్వర్యము పుంశ్చలవలె చంచలయై వేరొకడిని చేరును (268) రత్నములు ఔషదులు గలిగిన వానిని, నదులు , సముద్రములు గలవానిని చేరగలదు అయిననూ ,ముల్లోకములను అనుభవిం చినవానిని నేను ఇపుడు చూడలేదు(269) వీరుడైన హిరణ్యకశివుడు , హిరణ్యాక్షుడు ప్రహ్లాదుడు, నముచి, విప్రచిత్తి, విరోచనుడు కాలముచే నశించిరి(270) కీర్తిః శూరశ్చ వీరశ్చ వాతాపిరిల్వలస్తథా| అశ్వగ్రీవ: శంబరశ్చ పులోమా మధుకైటభౌ||271

విశ్యజిత్ప్రముఖాశ్చాన్యే దానవేంద్రా మహాబలా: | కాలేన నిహతా: సర్వే కాలో హి బలవత్తర:||272

సర్వైర్వర్షాయుతం తప్తం న త్వమేకోమహాతపా:| సర్వే సత్యవ్రతపరా: సర్వే చాసన్‌ బహూశ్రుతా:||273

సర్వే యథార్హదాతార: సర్వే దాక్షాయణీసుతా:| జ్వలంత: ప్రజయంతశ్చ కాలేన ప్రతిసంహతా:||274

ముంచేచ్చాం కామభోగేషు ముంచేమం శ్రీభవం మదమ్‌| ఏతదైశ్వర్వనాశో త్వాం శోక: సంపీడయిష్యతి||275

శోకకాలే శుచో మా త్వం హర్షకాలే మ హృష: అతీతానాగతే హి త్వా ప్రత్యుత్పన్నేన వర్తయ||276

ఇంద్రం చేదాగత: కాల : సదా యుక్తమతంద్రితమ్‌| |క్షమస్వ న చిరాద్దైత్య త్వామప్యుపగమిష్యతి||277

కోహి స్థాతుమలం లోకే మమ కృద్దస్య సంయుగే | కాలస్తు బలవాన్‌ ప్రాప్తస్తేన తిష్టామి తారక||278

త్వమేవ వేత్సి మాం దైత్య యోహం యాదృక్పరాక్రమ: కల్పే కల్పే మహాదైత్యా: కోటిశోర్భుదశో హతా:||279

యేషాం త్వం కోటిభాగేపి పరిపూర్ణో న తారక | కల్పే కల్పే సృజామీదం బ్రహ్మాది సకలం జగత్‌||280

అట్లే కీర్తి వాతాపి ఇల్వలుడు, అశ్వగ్రీవుడు , శంబరుడు, పులోముడు, మధుకైటభులు, విశ్వజిత్తు మొదలగువారు మహాబలులగు దానవేంద్రులే కాని వారందరూ కాలముచే నశించిరి. కాలమే బలమైనది (272) వీవొక్కడివే గొప్ప తపస్విని కాదు, వారంతా వందల, వేలసంవత్సరములు తపసు చేసిరి వారూ సత్యవ్రతపరులు, జ్ఞానులు (273) అర్హతననుసరించి దానములనిచ్చు వారు దైత్యులు, వారు వెలుగు వెలిగి కాలముచే దెబ్బతీయబడినారు (274) కామభోగములయందు కోరికను విడిచి వేయుము ఐశ్వర్యము వల్ల కలిగిన మదమును వదిలి వేయుము ఈ ఐశ్వర్యము నశించినపుడు నిన్ను శోకము పీడించగలదు(275) శోకమేర్పడినపుడు శోకించకు హర్షమేర్పడినపుడు ఆనందించకు భూత భవిష్యత్తులను నీవు వర్తమానకాలముతో నడుపుము(276) ఎల్లప్పుడూ యోగముననుండి అలసించని ఇంద్రునే కాలమువచ్చి చేరినపుడు , నిన్ను కూడా చేరును ఎక్కువకాలము సహించరాదు (277) యుద్దమున నేను కోపించినపుడు ఎదుర్కొనగలవాడెవడు? బలమైన కాలము వచ్చినది గాన నేనే నిలుచుంటివి తారకా

!నేనెలాంటి వాడినో నా పరాక్రమమేమిటో నీకే తెలుసు (278) ప్రతికల్పమున కోట్లకొలది దైత్యులు నా చేత వధింపబడినారు నీవు వారి కోటిభాగమునకు కూడాసరిపోవు (279)బ్రహ్మ మొదలుగా గల ఈ మొత్తము జగత్తును నేను ప్రతికల్పమున సృజించెదను(280)

ఇచ్చన్సంజీవయామ్యేతదనిచ్చన్నాశ##యే క్షణాత్‌| న హి త్వాం నోత్సహే హంతుం సర్వదైత్యసమాయతమ్‌||281

అంగుళ్యగ్రేణ దైత్యేంద్ర పునర్ధర్మం న లోపయే | యద్యహం ప్రవరో భూత్వా ధర్మం బ్రహ్మవరాత్మకమ్‌ || 282

లోపయామి తత: కం చ ధర్మోయం శరణం వ్రజేత్‌ | అహం కర్తేతి మా మంస్థాః కర్తా యస్తు సదా ప్రభు:||283

సోయం కాల: పచేద్విశ్వం వృక్షే పలమివాగతమ్‌|- యైరేవ కర్మభి : సౌఖ్యం దు:ఖం తైరేవ కర్మభి:||284

ప్రాప్నోతి పురుషో దైత్యపశ్య కాలస్య చిత్రతామ్‌|| సర్వం కాలవశాదేవ బోద్దవ్యం ధీర్యుతైర్నరై:||285

స్వకర్మపరిపాలకస్య ఫలదం వై విదుర్భుధా: | తస్మాత్కర్మ శుభం కార్యం పుణ్యాత్పుణ్యాత్మకం చ యత్‌||286

పుణ్యన తత్ర సౌఖ్యం స్యాద్దుఖం పాపేన నిశ్చితమ్‌ | ఇతి సంచింత్య దైత్యేంద్ర స్వం వచ పరిపాలయ|| మదుక్తం వచనం సర్వం యది మంతుమిహార్హసి'||287

తారక ఉవాచ-

మామత్ర సంస్థితం దృష్ట్వా కాలనేమిముఖైర్యుతామ్‌||288

కస్యేనా న వ్యథేద్బుద్దిర్మృత్యోరపి జిఘాంసత:| సా తేన వ్యథతే బుద్దిరచలా తత్త్వదర్శినీ ||289

బ్రవీషి యద్యత్త్వం వాక్యం తత్తథైవ నసంశయ:| కోహి విశ్వాసమర్ధేషు శ##రేరే వా శరీరభృత్‌||290

నేను కోరుకొనినట్లయితే జీవింపజేసెదను లేనిచో క్షణములో నాశనము చేసెదను అందరు దైత్యులతో కూడియున్న నిన్ను వధించుటకు ఉత్సహించలేననికాదు వేలికొనతో నిన్ను వధించగలను గానీ ధర్మమునకు లోపమునుకల్పించలేను శ్రేష్టుడైన నేనే సర్వవ్యాపియై శ్రేష్ఠమైన ధర్మమును లోపింపజేసినచో ధర్మమిక ఎవరిని శరణుజొచ్చును నేనే కర్తననుకొనకుము (283) ఎల్లప్పుడూ సమర్థుడైన కర్త యనిన కాలమే కాలమే చెట్టు పై పండును పక్వము చేసిననట్లు విశ్వమును పక్వము చేయును ఏ కర్మలచే సుఖమునుపొందునో మానవుడు ఆ కర్మలచేతనే దు:ఖమును పొందును (284)దైత్యా! కాలము చిత్రముగా నుండుటను చూడుము బుద్దిమంతులు అంతా కాలవశముచేతనని తెలియవలయును (285) కాలమేతమ కర్మ పరిపక్వమయినపుడు ఫలమునిచ్చునని పండితులు తెలియుదురు కనుక అమిత పుణ్యమున కలిగించు శుభకర్మనే మానపుడాచరించవలెను (286) పుణ్యకర్మచే సుఖము పాపకర్మచే దు:ఖము తప్పక కలుగును అని తెలిసి దైత్య రాజా! నీవు నీ మాటనను నిలబెట్టుకొనుము (287) నా మాటనంతా ఆలోచించదలిచిన అట్లు చేయుము అనగా తారకుడిట్లనెను కాలనేమి మున్నగు దైత్యులతో కూడియున్న నన్ను చూచి వధించదలిచిన మృత్యువుతో సహా ఎవరి మనస్సు కలతనొందదు?(288) వాస్తవాన్ని చూచు నీ బుద్ది దానితో వ్యధనొందినది (289) నీవే మేమి పలుకుచుంటివో అదంతా అట్లే అగును సందేహము లేదు విషయముల పట్ల గానీ శరీరమందుగానీ ఎవరికి విశ్వాసముండును ?(280)

కర్తుముత్సహతే లోకే దృష్ట్వా సంప్రస్థితం జగత్‌| అహమప్యేవమేవైనం లోకం జానామ్యశాశ్వతమ్‌||291

కాలాగ్నావాహితం ఘోరే గుహ్యే సతతగత్వరే | ఇదమద్య కరిష్యామి శ్వ కర్తాస్మితివాదిన:||292

కాలో హరతి సంప్రాప్తే నదీవేగ ఇవోన్ముఖాన్‌ |ఇదానీం తావదేవాసౌ మయా దృష్టో న విస్మృత:||293

కాలేన హ్రియమాణానాం ప్రలాప: శ్రూయతే నృణామ్‌| ఈర్ష్వాభిమానలోభేషు కామక్రోధభ##యేషు చ||294

స్పృహమోహతివాదేషు లోక: సక్తో న బుద్యతే |గురుం వాప్యగురుం వాసి కృత్యాకృత్యం చ కేశవ||295

జనామి త్వామహం విష్ణో సర్వభూతవరం ప్రభుమ్‌| కిం కుర్మ: స్వస్వభావేన బలినా త్యాం మన్మహే||296

కేచిద్బజంతి త్వాం భక్త్వా వైరేణ హేలయా పరే | సర్వేనుకంప్యాస్తే తుభ్యమంతరాత్మాసి దేహినామ్‌||297

పురణ: శాశ్వతో ధర్మ: సర్వప్రాణభృతాం సమ: | మామాలంబ్య మయా ముక్తా యాంతు సర్వే దివౌకస:||298

పునర్మర్కస్వరూపేణ భ్రాంతవ్యం భువనత్రయమ్‌| స్పృహాపి యజ్ఞభాగానాం న కార్యా సమయస్త్వయమ్‌'|299

ఏవముక్తే తారకేణ దేవా హర్షం ప్రపేదిరే||300

ఎదుటనిలిచిన జగత్తును చూచి ఎవడు విశ్వసించుటకు పూపుకోనును? నేనునూ అట్లే ఈ లోకమశాశ్వతమని తెలియుదును(291) కాలమనెడి అతిఘోరమై ఎల్లప్పుడు చలించు అగ్నిలో పడనదీ లోకము నేడు దినీనాచరించెదనుమరునాడు దీనినాచరించెదను అనువారిని కాలమాసన్నమైనప్పుడు ఎదురుగా వచ్చువానిని నదీ వేగము హరిచునట్లు కాలమే హరింపజేయును(292) ఇపుడే కదా నేనా కాలమును చూచినది ఇంకా మరిచి పోలేదు(293) కాలముచేత హరింపబడు నరుల ప్రలాపము వినబడుచుండును ఈర్ఘ్య, అసూయ, లోభ, మాన,కామ, క్రోధ, భయ, స్పృహ , మోహ , అతివాద, ములనువానిలో చిక్కుకొనిన లోకము మేల్కొనలేకున్నది (294) పెద్దదో, చిన్నదో నేను కార్యము , అకార్యము అనువాని నెఱుగుదును (295) అన్ని ప్రాణులలో నీవు శ్రేష్టుడవు, ప్రభువుని నాకు తెలియును కాని ఏమిచేయగలము? బలమైన మా స్వభావమువలన మేము నిన్ను తలచలేము(296) నిన్ను కొందరు భక్తితోసేవించగా , కొందరు వైరముతో భజింతురు. కాని వారి నందరీనీ నీవు దయతో జూడవలెను నేవే కదా ప్రాణుల అంతరాత్మవు (297) పురాతనము, శాశ్వతము అగు ధర్మము ప్రాణులన్నింటికీ సమానము నన్నాశ్రయించి ముక్తులయిన ఈ దేవతలందరూ వెళ్ళవచ్చును (298) వీరు ముల్లోకములలో మర్కట రూపమున చరించవలెను యజ్ఞభాగమున స్పృహయుండరాదు.ఇదే శపథము (299) అని తారకుడనగా దేవతలందరూ సంతోషించిరి(300)

శ్రీ భగవానువాచ-

దైత్యేంద్ర భవ తత్‌త్వజ్ఞో విద్యాజ్ఞానతపోన్విత:| కాలం పశ్యసి సువ్యక్తం పాణావామలకం యథా||301

కాలచరిత్రతత్‌త్వజ్ఞ శివభక్త మహామతే |వజ్రాంగసుత దన్యోసి స్పృహణీయోసి ధీమతామ్‌||302

యావత్తే తపసో వీర్యం తావద్బుంక్ష్యజగత్రయమ్‌| ఏతేన సమయేనైతే చరిష్యంతి సురా జగత్‌||303

ఇత్యుక్త్వా మర్కయూథేన వృతో నారాయణ: ప్రభు :| స్థానాదస్మాదపాక్రమ్య మేరుం ప్రతియ¸° తదా||304

తతో మేరుం సమాగమ్య ప్రోవాచ వచనం హరి: | భవంతో యాంతు బ్రహ్మణం సధాస్యతి చవో హితమ్‌||305

లప్రమత్తై: సదా భావ్యం పాల్యశ్చ సమయస్తథా| ఇత్యుక్త్వా భగవాన్‌ విష్ణుస్తత్రైవాంతరధీయత||306

ప్రణత: సంస్తుతో దైవేర్బ్రహ్మాణం చ సురా యయు:||307

దివ్యోత్తమైస్త త్ర గతైరభిష్టుతో విదీప్తతేతేజా భువనత్రమేపి | వజ్రాంగపుత్రోపి ముమోద వీర: శివ్రసాదేన మహర్దిమాప్య||308

స్వయమింద్రో నిమిర్‌వహ్ని కాలనేమిర్యమోపి చ | స్తంభశ్చ నిర్‌బుతిస్థానే మహిషో వరుణస్తథా||309

మేషో వాతాదికారీ చ కుజంభో ధనదోభవత్‌ | అన్యేషాం చాధికారాంశ్చ దైత్యానాం తారకో దదౌ||310

ఇతి శ్రీస్కాంద మహాపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే దేవాసురసంగ్రామే తారకాసురవిజయవర్ణనం నామ ఏకవింశతితమోzధ్యాయః

21

అపుడు విష్ణుమూర్తి ఇట్లనెను దైత్యేంద్రా! నీవు విద్యాచ జ్ఞానము, తపము, గలవాడు ఇక తత్త్వము తెలిసినవాడు కమ్ము స్పష్టంగా నీవు కాలమును కరతలా మలకముగా (చేతిలో ఉసిరికాయవలె) చూచుచుంటివి (301) కాలమునందు సంభవించు వానిని నిజముగా తెలియు ఓ శివభక్తా! జ్ఞానీ! వజ్రాంగసుతా! నీవు ధన్యుడవు బుద్దిమంతులలో స్పృహణీయుడవు (302) తసస్సు యొక్క ప్రభావమున్నంతవరకు ముల్లోకములనుభవింపుము ఈ శపథముతోడనే దేవతలు జగత్తున సంచరించగలరు (303) అని పలికి ప్రభువగు నారాయణుడు మర్కటబ్పందముతో కలిసి ఆ ప్రదేశమునుండి వైదొలిగి మేరుపర్వతము వద్దకు వెళ్లెను (304) అచటికి చేరి విష్ణువు దేవతలతో నిట్లనెను దేవతలారా! మీరు బ్రహ్మవద్దకు వెళ్లుడు అతనే మీకు హితమెనరించును (305) జాగరూకతతో నుండవలెను శపథమును మరువరాదు అని విష్ణువు మాయమాయెను (306) దేవతలతనిని భక్తితో స్తుతించి బ్రహ్మవద్దకు వెళ్ళిరి (307) దివ్యులు, ఉత్తములగు దేవతాశ్రేష్టులగు) వారి చేత బ్రహ్మ స్తుతింపబడెను శివుని అనుగ్రహముచే గొప్ప ఐశ్వర్యమును పొంది తారకుడు సంతసించెను (308) తాను ఇంద్రునిస్థానమును పొందగా నిమి, వహ్నిగా , కాలనేమి యమునిగా, స్తంభుడు నిర్‌బుతిగా మహిషుడు వరుణుడిగా , మేషుడు వాయువుగా కుజంభుడు కుబేరునిగా నుండిరి తారకుడు ఇతరదైత్యులకు ఆయాఅథికారమునిచ్చెను.(310)

ఇది శ్రీ స్కాందమహాపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమున దేవాసుర సంగ్రామమున తారకా సురవిజయమును వర్ణించుటయను ఇరవై ఒకటవ అధ్యాయము - 21

ద్వావింశతితమోధ్యాయ:

నారద ఉవాచ-

ఏవం విప్రకృతా దేవా మహేంద్రసహితాస్తదా| యయు: స్వాయంభువం దామ మర్కరూపముపాశ్రితా:||1

తతశ్చ విస్మితో బ్రహ్మా ప్రాహ తాన్సురపుంగవాన్‌| స్వరూపేణహ తిష్ఠద్వం నాత్ర వస్తారకాద్భయమ్‌||2

తతో దేవా: స్వరూపస్థా ప్రవ్లూనవదానాంబుజా : | తుష్టువుః ప్రణతా : సర్వే పితరం పుత్రకాయథా||3

నమో జగత్ర్పసూత్యే తే హేతవే పాలకాయ చ | సంహర్త్రే చ నమస్తుభ్యం తిస్రోవస్ధాస్తవ ప్రభో ||4

త్వమప ప్రథమం సృష్ట్వా తాసు వీర్యమవాసృజ :| తదాండమభవద్దైమం యస్మింల్లోకాశ్చరాచరా:||5

వేదేష్వాహుర్విరాడరూపం త్వామేకరూపమీదృశమ్‌|| పాతాళం పాదమూలం చ పార్‌ష్ణిపాదే రసాతలమ్‌||6

మహాతలం చాస్య గుల్ఫౌ జంఘే చాపి తలాతలమ్‌|| సుతలం జానునీ చాస్య ఊరూ చ వితలాతలే||7

మహీతలం చ జఘనం నాభిశ్చాస్య నభస్తలమ్‌|| జ్యోతి పదముర స్థానం స్వర్లోకో బాహురుచ్యతే ||8

గ్రీవా మహశ్చ వదనం జనలో ప్రకీర్త్యతే లలాటం చ తపోలోక శీర్ష: సత్యముదాహృతమ్‌||9

చంద్రసూర్యౌ చనయనే దిశ: శ్రోత్రే నాసికాశ్వినౌ| అత్మానాం బ్రహ్మరంద్రస్థమాహుస్త్వాం వేదవాదిన:||10

ఇరవై రెండవ అధ్యాయము

నారదుడు చెప్పసాగెను ఇట్లు అవమానింపబడిన (వికారము నొందిన) ఇంద్రాది దేవతలు మర్కటరూపముననే బ్రహ్మ నివాసమును చేరిరి (1)అంతట విస్మయమునొంది బ్రహ్మ మీ స్వరూపముతో నిలవండి, ఇక్కడి తారకుడి నుండి మీకు భయములేదనేను (2) అంతట దేవతలు తమ రూపములతో, వాడిపోయిన ముఖములతో తండ్రిని పుత్రులు నమస్కరించినట్లు బ్రహ్మకు నమస్కారించి స్తుతించిరి .

(3) జగత్తును సృజించు ,పోషించు, లయించు, అదికారణమగు నీకు నమస్కారము ప్రభూ ఇవి నీ మూడు అవస్థలు (4) నీవు ముందు నీటిని సృజించి వానియందు వీర్యమునుంచితివి అది సువర్ణమయమగు అండమాయెను దానియందే చరాచరలోకములుండును (5) ఇట్టి నిన్ను వేదములందు విరాడ్రూపుడందురు నీపాదమూలము పాతాళము, మడమభాగము రసాతలము (6) చీలమండలు మహాతలము , పిక్కలు తలాతలము, మెకాళ్లు సుతలము, తొడలు వితలాతలములు పిరుదులు భాగము మహీతలము, నాభీ ఆకాశతలము, జ్యోతి: పదము వక్ష: స్వర్గము బాహువులు,(8) కంఠము మహర్లోకము, వదనము జనలోకమనబడును సుదురు తపోలోకము , తల సత్యలోకమనబడును (9)సూర్యచంద్రులు నేత్రములు , దిక్కులు చెవులు, అశ్వినులు నాసిక, అట్టి వీవు బ్రహ్మ రంద్రమున వుందువని వేదవాదు లందురు (10)

ఏవం యే తే విరాడ్‌ రూపం సంస్మరంత ఉపాసతే | జన్మబంధవినిర్ముక్తా యాంతి త్వాం పరమం పదమ్‌||11

ఏవం స్థూలం ప్రాణిమధ్యం చ సూక్ష్మం భావే భావే భావితం త్వాం గృణంతి| సర్వత్రస్థం త్వామత ప్రాహుర్వేదాస్తసై#్మ తుభ్యం పద్మజ ఇద్విదేమ||12

ఏవం స్తుతో విరించిస్తు కృపయాభిపరిప్లుత :| జనానోపి తదా ప్రావా తేషామాశ్వాసహేతవే||13

సర్వే భవంతో దు:ఖార్తా: పరివ్లూనముఖాంబుజా:| భ్రష్టాయుధాస్తథా కస్మాద్బృష్టాభరణవాసస:||14

మమైవేయం కృతిర్ధేవా భవతాం యద్విడంబనా | యద్వైరాజశరీరే మే భవంతో బాహుసంజ్ఞకా:||15

యద్యద్విభూతిమత్సత్‌త్వం ధార్మికం చోర్జితం మహత్‌ | తత్రాసీద్బాహునాశో మే బాహుస్థానే చ తేమమ||16

తన్నూనం మమ భగ్నౌ చ బాహు తేన దురాత్మనా |యేన చోపహృతం దేవాస్తన్మమాఖ్యాతుమర్హథ||17

దేవా ఊచు:

యోసౌ వజ్రాంగతనయస్త్వయా దత్తవర: ప్రభో |భృశం విప్రకృతాస్తేన తత్‌ త్వం జానాసి తత్త్వత:||18

యత్‌తన్మహి సముద్రస్య తటం శార్వికతీర్ధకమ్‌| తదాక్రమ్య కృతం తేన మరుభూమిసమం ప్రభో ||19

బుద్దయు: సర్వదేవానాం గృహీతాస్తేన సర్వత: | మహాభూతస్వరూపేణ స ఏవ చ జగత్పతి:||20

ఇట్టి నీ విరాడ్రూపమును స్మరించుచూ ఉపాసించువారు జన్మబంధములనుండి ముక్తులై పరమపదమగు నిన్నే చేరెదరు (11) స్థూలముగా ప్రాణులయందును , సూక్ష్మముగా ప్రతిభావముననూ భావింపబడిన నిన్ను స్తుతింతురు కనుకనే వేదములు నిన్ను సర్వవ్యాపియనును అట్టి పద్మ సంబువుడైన నీకు నమస్సుల నర్పించుచున్నాము (12) అని స్తుతింపగా దయనొందిన బ్రహ్మ తెలిసిననూ వారినూరడించుటకై ఇట్లనెను (13) మీరందరూ దు:ఖము నొందియున్నారు ముఖములు వాడియున్నవి ఆయుదములు జారిపోయినవి ఆభరణములు , వస్త్రములు జారిపోయినవి(14) మీకు జరిగిన ఈ అవమానము నాకే కదా! ఎందుకనగా మీరు నా విరాట్‌ శరీరములో బాహువులనబడువారు (15) ఏదైతే పరమైశ్వర్యము గలదో ధర్మబద్దమే, తేజస్వియో అట్టి బాహుస్థానమున నాశనము కలిగినది నాకు (16) నిజముగా ఆ దురాత్ముడైన తారకుడు నా బాహువులను విరిచివేసెను సరే! అతనేమి కలిగించెనో మీరు నాతో తెలియజేయండి (17)అనగా దేవతలిట్లు చెప్పిరి ప్రభూ! ఇతను వజ్రాంగుని తనయుడు మీనుండే వరములను పొందినవాడు మమ్ములనమితంగా అవమానించెనని మీకు యధార్థముగా తెలియును (18) మహీసముద్ర తీరమును శార్వికతీర్థమనను దానినతడు ఆక్రమించి మరుభూమిగా చేసెను (19) దేవతల సంపదలనన్నింటినీ కొల్లగొట్టినాడు మహాభూతస్వరూపియై, తానే .జగత్పతి యైనాడు (20)

చంద్రసూర్యా గ్రహస్తారా యచ్చాన్యద్దేవపక్షత :| తచ్ఛ సర్వం నిరాకృత్య స్ధాపితో దైత్యపక్షక:||21

వయం చ విధృతాస్తేన బహుపహసితాస్తథా | విష్ణో ప్రసాదాన్ముక్తాశ్చ కథంచిదివ కష్టత:||22

తద్వయం శరణం ప్రాప్తా: పీడితా: క్షుత్‌తృషార్దితా :| ధర్మరక్షారనాశ్చేతి సంచింత్య త్రాతుమర్హసి||23

ఇత్యుక్త: స్వాత్మభూర్దేవ : సురైర్దైత్యవిచేష్ఠితమ్‌| సురానువాచ భగవానత: సంచింత్య తత్‌ త్వత:||24

అవధ్యస్తారకో దైత్య సర్వైరపి సురాసురై:| యస్య వధ్యశ్చ నాద్యాపి సజాతో

భగవాన్పున:||25

మయా చ వరాదానేన చ్చందయిత్వా నివారిత:||26

తపసా స హి దీప్తోభూత్రలోక్యదహనాత్మకః | సచ వవ్రే వధం దైత్యః శిశుతః సప్తవాసరాత్‌||27

స చ సప్తదీనో బాలః శంరాద్యో భవిష్యతి | తారకస్య చ వీరస్య వధకర్తా భవిష్వతి||28

సతీనామా తు యా దేవీ వినష్టా దక్షహేలయా| సా భవిష్యతి కల్యాణీ హిమాచలశరీరజా||29

శంకరస్య చ తస్యాశ్చ యత్న: కార్య: సమాగమే | అహమప్యస్య కార్యస్య శేషం కర్తా సంశయ:||30

సూర్యచంద్రులు గ్రహములు నక్షత్రములు మొదలగునవేవేని దేవతల పక్షమున నుండెనో వానినన్నింటినీ తారకుడు నిరాకరించి దైత్యులు పక్షమున స్థాపించెను -(21) మమ్ములను పట్టి ఎగతాళిచేసినాడతను కానీ ఏదోవిధముగా అతి కష్టముచే మము విష్ణుమూర్తి దయవలన బయటపడినాము (22) అట్టి మేము పీడితులమై ఆకలి దుప్పులగొని మి%్‌ము శరణువేడితిమి.ధర్మమును రక్షించువారము అని అలోచించి మీరు రక్షించవలెను (23) అని సురులు దైత్యులు దుష్కృత్యమును బ్రహ్మకు తెలిపిరి అంత భగవంతుడు యథార్థముగాన చింతించి ఇట్లనెను (24) సురాసురులందరిచే కూడా వధింపబడలేనివాడి తారకుడు దైత్యుడు ఎవరిచేత తారకుడు వధింపబడునో అట్టి భగవంతుడు కూడా నేటికి జన్మించలేదు (25) నేనేమో ఆ తారకుని వరములతో సంతోషింపజేసి వారించితిని (26) తపస్సుచే వెలుగుచున్న తారకుడు ముల్లోకములను కాల్చివేయు అగ్నివలెనున్నాడు ఆ దైత్యుడు ఏడునాళ్ళ వయసున్న శిశువు నుండి మరణమును కోరుకొనెను (27) శంకరుని ద్వారా కలుగు ఆ శిశువు తారకుడను ఈ వీరుని వధించగలడు (28) దక్షయజ్ఞమున నశించిన సతియను దేవి హిమాలయునికి కూతురిగా జన్మించగలదు (29)ఆ పర్వతపుత్రికి శివునికి కలయికను కూర్చుటకు ప్రయత్నించవలను నేనునూ ఆ పనియొక్క మిగిలిన భాగమును పూర్తి చేసెదను సంశయము లేదు (30)

ఇత్యుక్తాస్త్రిదశాస్తేన సాక్షాత్కమలయోనినా |జగ్ముర్మేరుం ప్రణమ్యేశం మర్కరూపేణ సంవృతా:||31

తతో గతేషు దేవేషు బ్రహ్మా లోకపితామహ:| నిశాం సస్మార భగవాన్‌ స్వాం తనుం పూర్వసంభవామ్‌||32

తతో భగవతీ రాత్రిరుపతస్థే పితామహమ్‌ | తాం వివిక్తే సమాలోక్య తథోవాచ విభావరీమ్‌||33

విభావరి మహత్కార్యం విబుధానాముపస్థితమ్‌| తత్కర్తవ్యం త్వయా దేవిశృణు కార్యస్య నిశ్చయమ్‌||34

తారకో నామ దైత్యేంద్ర: సురకేతురనిర్జత: తస్యాభావాయ భగవాన్‌ జనయిష్యతి యం శివ:||35

సుత: స భవితా తస్య తారకస్యాంతకారక: అహం త్వాదౌ యదా జాతస్తదాపశ్యం పుర:స్థితమ్‌||36

అర్ధనారీశ్వరం దేవం వ్యాప్య విశ్వమవస్థితమ్‌| దృష్ట్వా తమబృవం దేవం భజస్వేతి చ భక్తిత:||37

తతో నారీ పృథగ్జాతా పురుషశ్చ తథా పృథక్‌ | తస్యాశ్చైవాంశజా: సర్వాః స్త్రియస్త్రిభువనే స్మృతా:||38

ఏకాధశ చ రుద్రాశ్చ పురుషాస్తస్య చాంశజా: తాం నారీమహమాలోక్య పుత్రం దక్షమథాబ్రవమ్‌||39

భజస్వ పుత్రీం జగతీ మమాపి చ తవాపి చ | పుందుఖనరకాత్రాత్రీ పుత్రీ తే భావినీ త్వియమ్‌||40

అని సాక్షాత్తు బ్రహ్మదేవుడే పలుకగా దేవతలు అతనికి నమస్కరించి మర్కట రూపులై మేరుపర్వతము వద్దకు వెళ్ళిరి (21)వారట్లు వెళ్ళగా లోకపితామహుడగు బ్రహ్మ మునుపు జన్మించిన తన శరీరమగు రాత్రి ని స్మరించెను (32) అంతభగవతియగు రాత్రి బ్రహ్మను సమీపించగా ఏకాంతమున ఆమెతో నిట్లనెను (33) రాత్రీ! దేవతలకు కాదగు గొప్ప పని ఒకటి వచ్చిపడినది అది నీవే చేయవలెను దానిని నిశ్చయమును గూర్చి వినుము (34) తారకుడు దైత్యేంద్రుడు దేవతల వినాశనసూచకుడుండెను అతడగు జయింప వీలులేనివాడు అతనిని వధించుటకు శివుడు ఎవరిని పుట్టించునో ఆపుత్రుడే తారకుని వధించును ముందు నేను పుట్టినపుడు ఎదురుగా నిలిచిన దేవుని చూచితిని (36) ఆ దేవుడు అర్థనారీశ్వరుడు, విశ్వమును వ్యాపించియుండువాడు, అతని చూచి భక్తితో భజించుమనియుంటిని (37) అంతట పురుషుడు , స్త్రీలు విడివడిరి వారి అంశలుగా అందరు స్త్రీలు ముల్లోకములలో నేర్పడిరి, ఏకాదశరుద్రులు అతని అంశనుండి జన్మించిరి (38) ఆ స్త్రీని చూచి నేను పుత్రుడగు దక్షునితో నంటిని (39) నాకు నీకూ పుత్రికయగు ఈ స్త్రీని నీవు పుత్రికగా గ్రహించుము పుందు:ఖనరకము నుండి రక్షించు ఈ స్త్రీ నీకు పుత్రికయగు గాక!(40)

ఏవముక్తో మయా దక్ష: పుత్రీత్వే పరికల్పతామ్‌ | రుద్రాయ దత్తవాన్భక్త్వా నామ దత్త్వా సతీతి యత్‌||41

తత: కాలే చ కస్మింశ్చిదవమేనే చ తాం పితా| ముమూర్షు: పాపసంకల్పో దురాత్మా కులకజ్జల:||42

యే రుద్రం నైవ మన్యంతే తే స్పుటం కులకశ్మలా :| పిశాచాస్తే దురాత్మానో భవంతి బ్రహ్మరాక్షసా:||43

అవమానేన తస్యాపి యథా దేవీ జహే తనుమ్‌|| యథా యజ్ఞః సచ ద్వస్తో భ##వేన విదితం హితే ||44

అధునా హిమశైలస్య భవిత్రీ దుహితా చ సా| మహేశ్వరం పతిం సా చ పున: ప్రాప్య్సతి నిశ్చితమ్‌||45

తదిదం చ త్వయా కార్యం మేనాగర్భే ప్రవిశ్య చ | తస్యాశ్చవిం కురు కృష్ణాం యథా కాలీ భ##వేత్తు సా'||'46

యదా రుద్రోపహసితా తపస్తప్స్యతి సా మహత్‌ | సమాప్తనియమా దేవీ యదా చోగ్రా భవిష్యతి ||47

స్వయమేన యదా రూపం సుగౌరం ప్రతిపత్స్యతే | విరహేణ హరశ్చాస్యా మత్వా శూన్యం జగత్రయమ్‌||48

తసై#్యవ హిమశైలస్య కందరే సిద్దసేవితే | ప్రతీక్షమాణస్తాం దేవీముగ్రం సంతప్స్యతే తప:||49

తయో సుతప్తతపసోర్భవితా యో మహాన్సుత:| భవిష్యతి స దైత్యస్య తారకస్య నివారక:||50

అని నేను చెప్పగా దక్షుడు ఆమెను పుత్రికగా చేసుకొని ఆమెకు సతియని పేరిడి భక్తితో రుద్రునికిచ్చెను (41) ఆ తరువాత ఒకనాడు మరణించగోరి పాపసంకల్పుడైన దురాత్ముడగు దక్షుడు ఆ స్త్రీనవమానించెను (42) రుద్రుని అంగీకరించనివారు కులమునకు కళంకము వారు పిశాచులు, దురాత్ములు, బ్రహ్మరాక్షసులయ్యెదరు (43) శివునికి జరిగిన అవమానముచేత ఆ దేవి శరీరమువిడుచుట దక్షుని యజ్ఞము ధ్వంసమగుట నీకు తెలియును (44) ఇపుడా దేవి హిమవత్పర్వతపుత్రికా జన్మించబోవుచున్నది మరల ఆ దేవి నిశ్చయముగా పరమేశ్వరుని భర్తగా పొందెను (45) ఇదంతా నీవు మేన గర్భంలోకి ప్రవేశించి చేయవలెను ఆమె కృష్ణవర్ణమును పొంది కాళియగునట్లు చేయుము (46) రుద్రునిచేత నిర్లక్ష్యం చేయబడి పార్వతి గొప్ప తపస్సు చేయును నియమములను స్వీకరించి ఉగ్రమూర్తియగును (47) అపుడు తాను కాళిరూపును వీడి ఎరుపువర్ణమును పొందగలదు ఆమె ఎడబాటువలన హరుడు ముల్లోక ములు శూన్యమని తలచి ఆహిమవత్పర్వతముయొక్క సిద్దులచే సేవించబడిన గుహలో దేవికై వేచిచూస్తూ మహోగ్రతపస్సు నాచరించును ('49) ఇట్లు బాగుగా తపమాచరించిన వారిద్దరికి జన్మించిన గొప్ప కుమారుడే తారకదైత్యుని వధించువాడగును (50)

తపసో హి వినా నాస్తి సిద్ది: కుత్రాపి శోభ##నే| సర్వాసాం కర్మసిద్దినాం మూలం హితప ఉచ్యతే |'|51

త్వయాపి దానవో దేవి దేహనిర్గతయా తదా| చండభుండపురొగాశ్చ హంతవ్యా లోకదుర్జయా:||52

యస్మాచ్చండం చ ముండం చ త్వం దేవి నిహనిష్యసి | చాముండేతి తతో లోకే ఖ్యాతా దేవి భవిష్యసి||53

తతస్త్వాం వరదే దేవి లోక: సంపూజయిష్యతి | భేదైర్బహువిధాకారై: సర్వగాం కామసాదనీమ్‌||54

ఓంకారవక్త్రాం గాయత్రీం త్వామర్చంతి ద్విజోత్తమా :| ఊర్జితాం బలదాం వాపి రాజాన: సుమహాబలా:||55

వైశ్యాశ్చ భూతిమిత్యేవ శివాం శూద్రాస్తథా శుభే | క్షాంతిర్మునినామక్షోభ్యా దయా నియమినామపి||56

త్వం మహోపాయసందోహనీతిర్నయవిసర్పిణామ్‌|| పరిస్తితిస్త్వమర్థానాం త్వమహో ప్రాణికా మతా||57

త్వం యుక్తిః సర్వభూతానాం త్వం గతి: సర్వదే హినామ్‌| రతిస్త్వం రతిచిత్తానాం ప్రీతిస్త్వం హృద్యదర్శినామ్‌||58

త్వం యుక్తిః శుభరూపాణాం త్వం శాంతి శుభకర్మిణామ్‌|| త్వం భ్రాంతిర్మూడచిత్తానాం త్వం ఫలం క్రుతుయాజినామ్‌||59

జలధీనాం మహవేలా త్వం చ లీలా విలాసినామ్‌| సంభూతిస్త్యం పదార్థానాం స్థితిస్త్వం లోకపాలనీ||60

కల్యాణీ! తపస్సు ద్వారా తప్ప వేరొక మార్గము ద్వారా సిద్ది లభించదు అన్ని పనులు సిద్దించుటకు మూలము తపస్సేనని చెప్పబడుచున్నది (51) అపుడు పార్వతి దేహమునుండి వెలువడిన నీవు కూడా చండ, భుండ మొదలగు దానవులనుహతమార్చవలెను(52) చండుని ,ముండుని వధించునందు వలన నీవులోకమున చాముండియను ప్రసిద్దిని బడ యగలవు (53) అంతట దేవీ! లోకము వరములిచ్చు నిన్ను చక్కగా అనేక రూపముతో అంతటా వుండు శక్తిగా ,కోరికలను తీర్చుదానిగా, ఓంకారము ముఖముగా గల గాయత్రిగా అర్చింతురు (54) తేజస్సును, బలమును ఇచ్చుదానిగా మహాబలులైన రాజులు నిన్ను అర్చింతురు వైశ్యులు నిన్ను ఐశ్వర్య మేయని, శూద్రులు శివాయని సేవింతురు నీవు మునులయొక్కస్థిరమైన క్షమాగుణము, నియమముగలవారి దయవు (56) నీతిమంతుల ఉపాయముల నీతివే నీవు ఐశ్వర్యము లేదా ప్రయోజనముల నావరించి యుండుదానవు నీవే ప్రాణము (57) నీవు అన్ని ప్రాణుల యోగము అన్నిటి గతివి రతి భావనగలవారిలో రతివి నీవే, సౌందర్యమును దర్శించువారిలో ప్రీతివి నీవే (58) శుభమగు రూపుగల వారిలో కాంతివి, శుభమగుకర్మల వారిలో శాంతివి,మూర్ఖుల బ్రాంతివి, యజ్ఞము చేయువారి పలమూనీవే (59) సముద్రముల చెలియలి కట్టవు , విలాసవంతుల లీలవు పదార్థముల సంభవము,స్థితి నీవే నీవే లోకముల పాలించుదానవు(60)

త్వం కాలరాత్రిర్ని: శేషభువనావలినాశినీ| ప్రియకంఠగ్రహానందదాయినీ త్వం విభావరీ||61

ప్రసీద ప్రణతానస్మాన్‌ సౌమ్యదృష్ట్యా విలోకయ||62

ఇతి స్తువంతో యే దేవి పూజయిష్యంతిత్వాం శుబే | తే సర్వకామానాప్స్యంతి నియతా నాత్ర సంశయ:||63

ఇత్యుక్తా తు నిశాదేవి తథేత్యుక్త్యా కృతాంజలి :| జగామ త్వరితా పూర్వం గృహంహిమగిరేర్మహత్‌||64

తత్రాసీనాం మహాహర్మ్యే రత్నభిత్తిసమాశ్రయే| దదర్శ మేనామాపాండుచ్చవివిక్రసరోరుహామ్‌||65

కించిత్‌ శ్యామముఖోదగ్రస్తనభాగావనామితామ్‌| మహౌషధిగణాబద్దమంత్రరాజనిషేవితామ్‌||66

తత: కించిత్‌ ప్రమిలితే మేనానేత్రాంబుజద్వయే | అవివేశ ముఖం రాత్రిర్బ్రహ్మణో వచనాత్‌తదా||67

జన్మదాయా జగన్మాతు: క్రమేణ జఠాంతరమ్‌ | ఆరంజయచ్చవిం దేవ్యా గుహమాతుర్విభావరీ||68

తతో జగన్మంగళదా మేనా హిమగిరేః ప్రియా | బ్రాహ్మీముహూర్తే సుభ##గే ప్రాసూయత శుభాననామ్‌||69

తస్యాం తు జాయమానాయాం జంతవ: స్థాణుజంగమా:| అభవన్సుఖిన సర్వే సర్వలోకనివాసిన:||70

అశేష భువనములను నశింపజేయు కాలరాత్రివి నీవు ప్రియమైన వ్యక్తిని కౌగిలించుకొన్నందువలన కలిగే ఆనందమునిచ్చు రాత్రివి నీవు (61) అట్టి నీవు ప్రసన్నురాలవై, నమస్కరించు మమ్ము సౌమ్యదృష్టితో చూడుము (62) దేవీ! ఈ విధముగా స్తుతించుచూ నిన్ను పూజించువారు నియమముగా అన్ని కోరికలను పొందగలరు (63) అని బ్రహ్మయనగా రాత్రియట్లేనని చేతులజోడించి త్వరగా హిమవంతుని పూర్వగృహమునకు వెళ్లెను (64) అచట రత్నములను పొదిగిన గోడలుగల గొప్ప మేడలో నున్న మేనను , కొద్దిగా తెల్లనైన శరీరకాంతి వికసించిన పద్మమువలెనున్న దానిని చూచెను (65) ఆ మేన కొద్దిగా నల్లనైన చనుమొనలతోనున్న వక్ష: సంపదతో కొద్దిగా వంగియుండి , గొప్ప ఔషదులచే గట్టబడిన మంత్రరాజములతో సేవింపబడుచుండెను (66) అంతట మేన కళ్ళుకొద్దిగా మూసుకుపోగా, రాత్రి బ్రహ్మమాట పై ఆమె ముఖమును ప్రవేశించెను (67) జన్మనిచ్చు ఆ జగన్మాత జఠరమును కూడా క్రమముగా ప్రవేశించి కుమారస్వామి జననియగు ఆ తల్లికాంతిని మార్చెను (68) అంతట హిమగిరికి ప్రియురాలగు ఆ జగన్మంగళకరి మేన బ్రాహ్మీ ముహూర్తమున అందమైన ముఖముగల దానిని కనెను (69 ) ఆమె జన్మించుచుండగా స్ధావరజంగమజంతువులన్నీ అంతటా సుఖమునొందెను (70)

అభవత్‌ క్రూరసత్‌త్వానాం చేత: శాంతం చ దేహినామ్‌ | జ్యోతిషామపి తేజస్త్వమభవత్సుతరాం తదా||71

వనాశ్రితాశ్చౌషధయ: స్వాదవంతి ఫలాని చ | గంధవంతి చ మాల్యాని విమలం చ నబోభవత్‌|72

మారుతశ్చ సుఖస్పర్శో దిశశ్చ సుమనోహరా: | విస్మృతాని చ శాస్త్రాణి ప్రాదుర్భావం ప్రపేదిరే ||73

ప్రభావస్తీర్థముఖ్యానాం తదా పుణ్యతమోభవత్‌ | సత్యే ధర్మే చాధ్యయనే యజ్ఞే దానే తపస్యపి||74

సర్వేషామభవచ్చద్దా జన్మకాలే గుహురణ :| అంతరిక్షేమరాశ్చాపి ప్రవార్షోత్ఫుల్లతోచనా :||75

హరిబ్రహ్మమహేంద్రార్కవాయువహ్నిపురోగమా: పుప్ఫవృష్టిం ప్రముముచుస్తస్మిన్‌ మేనాగృహే శుభే||76

మేరుప్రభృతయశ్చాపి మూర్తిమంతో మహానగా :| తస్మిన్‌ మహోత్సవే ప్రాప్తా వీరకాంస్యోపశోబితా:||77

సాగరా: సరితశ్చైవ సమాజగ్ముశ్చ సర్వశ:||78

హిమశైలోzభవల్లోకే తదా సర్వైశ్చరాచరై :| సేవ్యశ్చాప్యభిగమ్యశ్చ పూజనీయశ్చ భారత||79

అనుభూయోత్సావం తే చ జగ్ము స్వానాలయాంస్తదా || 80

ఇతి శ్రీస్కాందే మహపురాణ ప్రథమే మాహేశ్వరఖండే కౌమారికాఖండే

కుమారేశమాహాత్మ్యే పార్వతీజన్మవర్ణనం నామ ద్వావింశోధ్యాయ:||

క్రూరబుద్దిగల ప్రాణుల మనస్సు శాంతించెను -నక్షత్రముల కాంతి కూడా అధికముగా నుండెను (71) ఔషదులు వనము నాశ్రయించెను ఫలములు రుచి గలిగియుండెను -పూమాలలు సువాసనను గలిగియుండెను మరిచిన శాస్త్రములన్ని మరలప్రాదుర్భవించెను (73) ముఖ్యమైన తీర్థముల పుణ్యమగు ప్రాదుర్బావము జరిగెను గుహుని అరణి యట్లు జన్మించగా అందరికీ సత్యముయందు , ధర్మముయందు , అధ్యయనము యందు ,యజ్ఞ దాన, తపస్సుతో శ్రద్ద కలిగెను(74) అంతరిక్షమున దేవతలుకూడా ఆనందముతో విప్పారిన కళ్ళు గలిగిన వారైరి -విష్ణువు, బ్రహ్మ, ఇంద్ర, సూర్య, వాయు, అగ్ని మున్నగు దేవతలు శుభమగు మేనయొక్క ఇంటిపై పుష్పముల గురిపించిరి (76) మేరువు మొదలగు మహానగములు రూపుదాల్చి వీరకాంస్యముతో ఆ మహోత్సవమును వచ్చి చేరిరి(77) అన్ని వైపుల నుండి సాగరములు, నదులు వచ్చి చేరినవి (78) అర్జునా! అపుడు చరాచరజీవులతో సేవింపబడదగువాడిగా , చేరదగువాడిగా హిమవంతుడాయను (79) ఆ ఉత్సవమునాస్వాదించి వారందరూ తమ నివాసములకు వెళ్ళిపోయిరి(80)

ఇది శ్రీ స్కాందమహపురాణమున మొదటి మాహేశ్వరఖండమున కౌమారికాఖండమందు కుమారేశమాహత్మ్యమున పార్వతి జన్మ వర్ణనమను ఇరవైరెండవ అధ్యాయము

Sri Scanda Mahapuranamu-I    Chapters